Afrikaanse stad loopt niet als gepland

Het regent vandaag powerpointshows en YouTube-video’s die voorhouden hoe de Afrikaanse stad er binnen enkele jaren zal uitzien. Afgaande op die plannen wil een nieuwe schare rijken in allerijl weg uit de verloederde binnenstad.

Satellietsteden zoals Konza Technology City in Kenia, La Cité du Fleuve in Congo of Madinaty in Egypte beloven de hogere inkomens een veilige leef- en werkomgeving en omvatten niet zelden behalve kantoren en private woningen ook scholen, hospitalen en shoppingcentra.

Angola

In sommige landen blijft het niet bij plannen. Na een 27 jaar durende burgeroorlog heeft Angola, een land in zuidelijk Afrika, een achterstand in te halen, ook op vlak van woningbouw. Dat wil het regime van de Movimento Popular de Libertaçao (MPLA)  realiseren met grootste huisvestingsprojecten.

Sinds het einde van de burgeroorlog met UNITA in 2002 is de economie blijven groeien en dat vuurt de immobiliën aan. China bijvoorbeeld betaalt een deel van de uit Angola geïmporteerde olie terug door wegen aan te leggen, alsook spoorwegen en satellietsteden zoals Nova Cidade do Kilamba, helemaal ontworpen en neergepoot door het Chinese staatsbedrijf CITIC. Het project ligt buiten de hoofdstad Luanda, maar volgens critici is er weinig of geen afstemming  met de rest van Luanda.

Stadsgroei in Afrika ongezien snel

‘De urbanisering van Afrika is een realiteit’, zegt Mariam Yunusa tijdens het colloquium Visionary Urban Africa georganiseerd door Bozar. ‘Helaas zijn de meeste Afrikaanse politici er zich niet bewust van of ontbreekt het hen aan beleidsinstrumenten om de urbanisering aan te pakken.’ Volgens Yunusa komen er elke dag 200.000 stedelingen bij en 92 procent onder hen woont in ontwikkelingslanden.

Binnen vijftien jaar zullen er reeds meer Afrikanen zijn dan Europeanen, Noord- en Zuid-Amerikanen samen. Tussen 2010 en 2040 zal de Afrikaanse bevolking nog verdubbelen, tot twee miljard, zo staat te lezen in het jongste VN-rapport The State of African Cities. Die bevolkingstoename zal de druk op de steden, nu vooral de middelgrote en kleine, nog doen toenemen. Nooit eerder is een continent sneller verstedelijkt dan Afrika vandaag. Toch ziet Yunusa ook hoop. ‘Afrika zit voorlopig nog onder de helft stadsbewoners en er is nog kans om het tij te keren.’

Middenklassers met een baksteen

Niet de grootste groep stedelingen, maar wel een met grote impact, zijn de zogenaamde emerging middle classes. Door projectontwikkelaars wordt die groep vaak als horizon genomen. Voor hen worden nieuwe huizen, kantoren, shoppingmalls, wegen en snelheidslijnen gebouwd.

‘In Nairobi rijzen de gated communities, naar Zuid-Afrikaans model, als paddenstoelen uit de grond’, zegt antropoloog Filip De Boeck (KUL). ‘Vooral vanuit een grote hang naar veiligheid. Nairobi is dan ook erg onveilig. En investeerders, zoals het Russische concern Renaissance, zoeken in Afrika economische groeipolen en planten daar altijd maar dezelfde “generische stad” neer. Zo plande Renaissance steden in Nairobi, Accra en Takoradi, maar sinds de bankencrisis en de crisis op Cyprus liggen veel projecten stil.’

10.000 dollar per maand

Ook UN Habitat vermeldt de groeiende middenmoot als een factor in de urbanisering. Binnen vijf jaar zal Afrika naar schatting 128 miljoen huishoudens tellen die zich tot de “middenklasse” mogen rekenen en dat heeft natuurlijk een impact op het bestedingsvermogen en consumptiepatroon. ‘In 2030 zullen de achttien best presterende steden in Afrika samen goed zijn voor 1,3 biljard dollar aan koopkracht.’

In april 2011 had de Afrikaanse Ontwikkelingsbank al een bericht de wereld in gestuurd als zouden 34 procent van alle Afrikanen middenklassers zijn, oftewel 350 miljoen mensen. Iemand die zus of zo uitgaf en die tussen twee en twintig dollar verdiende per dag was volgens de Ontwikkelingsbank een middenklasser.

Maar wat betekent twee dollar per dag in landen waar consumptieprijzen soms vier keer zo hoog liggen als bij ons? Kan iemand uit Luanda een middenklasser genoemd worden met een inkomen van 5000 dollar per maand, terwijl hij minstens 1000 tot 2000 dollar moet neertellen voor een ondermaats appartementje in het centrum van de stad? Om nog maar te zwijgen over een huis met drie slaapkamers in één van de betere buurten, wat hem makkelijk 10.000 dollar per maand kan kosten.