‘IS is een superbende die No Future jongeren aantrekt’

Als terrorisme een zaak is van geradicaliseerde gelovigen, dan zijn deradicaliseringsprogramma’s een noodzakelijk onderdeel van de overheidsrespons. Maar klopt dat perspectief wel? En wat zijn de feitelijke resultaten en gevolgen van dit beleid? Tariq Ramadan, Karen Armstrong en Rik Coolsaet geven hun visie.

  • Paul Keller (CC BY 2.0) Zuid Station, Brussel Paul Keller (CC BY 2.0)
  • (c) Gie Goris Tariq Ramadan, Karen Armstrong en Rik Coolsaet (c) Gie Goris
  • Gustave Deghilage (CC BY-NC-ND 2.0) In de straten van Lausanne Gustave Deghilage (CC BY-NC-ND 2.0)
  • Stijn Hüwels (CC BY-NC-ND 2.0) In Molenbeek Stijn Hüwels (CC BY-NC-ND 2.0)
  • Simon Blackley (CC BY-ND 2.0) Bij een Marokkaans huwelijk in Brussel Simon Blackley (CC BY-ND 2.0)
  • Ludovic Bertron (CC BY 2.0) Ludovic Bertron (CC BY 2.0)
  • byronv2 Muurschildering aan een kerk in Glasgow byronv2

Muslims challenging “radicalisation”: the need for a shared response. Onder dit titel organiseerde het Muslim Network Europe samen met VOEM woensdagavond een panelgesprek met Tariq Ramadan, Karen Armstrong en Rik Coolsaet. Het trio werd de volgende dag, in een opinie in De Standaard, door Maarten Boudry weggezet als “de gekende apologeten”. Toch loont het de moeite om hun inzichten en visies te beluisteren.  MO* laat u zelf oordelen aan de hand van het uitgebreide verslag van de avond, die gemodereerd werd door hoofdredacteur Gie Goris.

Islam for Dummies

Karen Armstrong, in Fields of Blood, zoals In naam van God oorspronkelijk verscheen, argumenteert u op basis van uitgebreid historisch onderzoek dat geweld soms wel religieus gemotiveerd wordt en ook door religieuze groepen gepleegd wordt, maar dat het ook in die gevallen bijna altijd politieke of economische doeleinden en bronnen heeft. Is dat ook vol te houden als u kijkt naar het actuele extremistische geweld in Europa en het Midden-Oosten?

Karen Armstrong begon haar volwassen leven als een katholieke non, en nadat ze het klooster verliet werd ze wereldwijd een van de meest gelezen en invloedrijkste auteurs over religie. Ze schreef intussen meer dan twintig boeken, waaronder klassiekers als Een geschiedenis van God en meest recent In naam van God: religie en geweld.

Karen Armstrong: Wat terrorisme-experts ons vertellen, is dat terrorisme altijd en onvermijdelijk wezenlijk politiek is. Het heeft als doel zelf de macht te grijpen of tenminste de bestaande machtsverhoudingen uit te dagen. Het huidige terrorisme verklaren als de consequentie van het inherent gewelddadige karakter van religie, of in het bijzonder van islam, is alleen mogelijk als je niet bereid bent alle factoren die spelen in rekening te brengen.

Een forensisch experts en voormalig CIA-agent interviewde iedereen die opgesloten was wegens betrokkenheid bij de aanslagen bij 9/11 – alles bij elkaar zo’n 500 mensen – en deed daarna onderzoek naar de lone wolf aanslagen van de voorbije jaren. Hij stelde vast dat slechts twintig procent van deze mensen een echte islamitische opvoeding gekend hadden: het waren ofwel recente bekeerlingen (zoals de Nigerianen die in Londen een politieman vermoordden), of ze waren niet-praktiserend tot kort voor het plegen van de aanslag (zoals de Oezbeekse jongeren in Boston), of het waren autodidacten op het vlak van geloofskennis (zoals de jongeren uit Birmingham die naar Syrië vertrokken en kort voordien bij Amazon een boekje Islam for Dummies bestelden).

93 procent verwierp de aanslagen van 9/11 -om religieuze redenen. 7 procent steunde ze -om politieke redenen.

Gallup deed een onderzoek in 35 landen naar de houding van moslims tegenover een heleboel maatschappelijke uitdagingen. Eén van de vragen was of de deelnemers vonden dat de aanslagen van 9/11 gerechtvaardigd waren. 93 procent van de respondenten antwoordden met neen, en de redenen die ze daarvoor gaven waren vooral religieus. De 7 procent die de aanslagen wel verantwoord vond, gaf daar vooral politieke redenen voor, met name de situatie van de Palestijnen.

Als we kijken naar de redenen die Europese jongeren ertoe aanzetten om geweld te plegen, dan valt vooral hun gevoel van nutteloosheid op. Het gevoel alle betekenis verloren te hebben. De afwezigheid van hoop. Dat spoort overigens met de grootste doodsoorzaak bij jongeren in het algemeen: zelfmoord. De vraag of onze samenleving ons in staat stelt zin en betekenis te vinden in ons leven, is een zorg voor de hele samenleving, niet alleen voor moslimjongeren van de derde generatie.

Ik heb deel uitgemaakt van de High Level Group about 9/11, een VN-initiatief dat moest zoeken naar de oorzaken van extremisme. Eén van de vaststellingen van die commissie was dat er weinig hoop was om het extremisme de wereld uit te helpen, zolang er geen fundamentele en rechtvaardige oplossing kwam voor het Israëlisch-Palestijns probleem.

Simon Blackley (CC BY-ND 2.0)

Bij een Marokkaans huwelijk in Brussel

Frustratie als gemeenschappelijke factor

Tariq Ramadan, in Radicale hervorming. Islamitische ethiek en bevrijding gebruikt u de term radicaal op een radicaal andere manier dan we hem vandaag tegenkomen in het discours over radicalisering en de-radicalisering. U houdt een pleidooi voor het herlezen en herinterpreteren van de wezenlijke finaliteiten, waarden en normen binnen de islam –en bij die oefening moeten voor u zowel de heilige teksten als de hedendaagse wetenschappen betrokken worden.

Uw standpunt is dat een radicale hervorming van de manier waarop islam beleefd, gedacht en gepredikt wordt, noodzakelijk is om de aanwezigheid van moslims in de wereld opnieuw dynamisch en constructief te maken. In het kader van de uitdaging waar we vandaag voor staan, klinkt dat als een pleidooi om theologie een belangrijke plaats te geven in de strijd tegen “radicalisering”. Maar in de opinie die vandaag in De Standaard verscheen, lijkt u eerder de nadruk te leggen op sociale rechtvaardigheid, sociale inclusie en een ander buitenlandbeleid.

Tariq Ramadan is een Zwitserse filosoof en tegelijk kleinzoon van de oprichter van de Egyptische Moslimbroeders. Hij doceert Contemporary Islamic aan de universiteit van Oxford en schreef heel wat boeken over de positie van moslims in en tegenover Europa. Zijn jongste boek is Radicale hervorming: islamitische ethiek en bevrijding.

Tariq Ramadan: Ik heb een probleem met het begrip radicalisering om het huidige geweld te beschrijven, omdat het meteen impliceert dat het geweld de uitkomst is van een proces waarin mensen hun geloof steeds strenger of strikter gaan beleven en uiteindelijk tot geweld overgaan. Maar dat klopt niet met de feiten. Het is duidelijk dat dit proces niet uitsluitend religieus is, al zal je mij niet horen zeggen dat het niets met religie of islam te maken heeft.

Vanuit de islamitische gemeenschap moeten we blijven ruimte maken voor een diversiteit aan belevingen –de soefi’s, de salafi’s, de rationalisten, de hervormers,…- maar we moeten ook duidelijk aangeven welke uitingen of praktijken duidelijk buiten die diversiteit vallen.

Zelf denk ik wel dat sommige standpunten van de strikt letterlijke lezing van de teksten of van de salafi-strekking eerste stappen zijn, die makkelijker geïnstrumentaliseerd kunnen worden door groepen die geweld nastreven, maar dat betekent niet dat ik zou pleiten om salafisten te excommuniceren. Wij moeten de koloniale aanpak van goede moslims en slechte moslims niet overnemen, want de goede moslim is dan toch alleen degene die zegt wat het Westen wil horen. Het is te makkelijk en tegelijk contraproductief om alleen het gesprek aan te gaan met degenen die bereid zijn om te zeggen wat de westerse regeringen zelf vinden.

Wij moeten de koloniale aanpak van goede moslims en slechte moslims niet overnemen, want de goede moslim is dan toch alleen degene die zegt wat het Westen wil horen

Het echte debat dat we moeten aangaan, moet ook politiek zijn en moet ook het westerse buitenlandbeleid betreffen. De stelling van Tony Blair, dat het terrorisme a Muslim Affair was, en dus niets te maken had met zijn buitenlandbeleid, is gewoon niet houdbaar.

Daarnaast mogen we ook de economische factoren niet uit het oog verliezen. Er zijn echt heel wat mensen die véél geld verdienen aan het huidige geweld én er zijn grote economische belangen gemoeid met de tussenkomsten van het Westen. Als je bij het Afghaanse conflict geen oog hebt voor het lithium, de olie, het uranium, dan mis je een essentieel deel van dat conflict.

De gemeenschappelijke factor bij al die jongeren die tot geweld overgaan, is het gevoel van frustratie, gebaseerd op structureel racisme en discriminatie op basis van geloof. Europese overheden hebben het de hele tijd over islam, maar nooit in termen van een Europese religie. De sfeer in onze Europese landen verandert.

Eén van de grote problemen vandaag is de religieuze ongeletterdheid. Dat betekent niet dat iedereen moet geloven, maar de samenleving moet religie wel ernstig nemen. We moeten opnieuw bevestigen dat er geen probleem is als iemand tegelijk gelooft in God en een Europees burger is. Pluralisme betekent toch dat iedereen gelijke rechten heeft, ongeacht de verschillen? En het verzet tegen racisme betreft toch alle vormen, inclusief antisemitisme en islamofobie?

We mogen niet toegeven aan wat onder andere IS wil: een gespleten samenleving, waarin allen nog moslim en niet-moslim bestaan

We moeten daar samen aan werken en niet toegeven aan wat onder andere IS wil: een gespleten samenleving, waarin allen nog moslim en niet-moslim bestaan, en als we toelaten dat Europese samenlevingen plaatsen worden waar moslims zich niet thuis voelen en waar anderen moslims wantrouwen of vrezen, dan is IS geslaagd.

Stijn Hüwels (CC BY-NC-ND 2.0)

In Molenbeek

Maar vandaag is de boodschap dat moslims er wel mogen zijn –op voorwaarde dat ze zich gedeisd houden en zich niet uitspreken over politieke of geopolitieke problemen. Zo werkt het echter niet.

Burgers hebben het recht zich uit te spreken en overheden hebben de plicht om voor rechtvaardigheid te zorgen. Maar ook burgers moeten zich met rechtvaardigheid bezighouden, en moslims in Europa moeten leren daarin veel universeler te zijn, en hun verontwaardiging over onrecht niet allen te reserveren voor onderdrukte moslims in de wereld. Moslims moeten hun stem verheffen tegen alle onrecht, ook als het gepleegd wordt door moslims tegen niet-islamitische gemeenschappen.

De culturaliserende uitleg

Rik Coolsaet, in een artikel dat binnenkort in het Politiejournaal verschijnt, Deradicaliseringsbeleid en de IS-generatie, bekijkt u de profielen van de verantwoordelijken voor de recente aanslagen in Europa. U concludeert dat de meesten erg laag scoren op religiositeit –in zowel kennis als praktijk- terwijl ze heel hoog scoren op uitzichtloosheid. ‘Haal het debat over de islam in het Westen uit de deradicaliseringssfeer. Een “radicale” interpretatie van de islam is niet de beweegreden voor de meeste aanhangers van IS’, schrijft u.

En: ‘Inclusiviteit is het echte antwoord op de uitdaging die de IS-generatie stelt – en de meest adequate strategie om de aantrekkingskracht van een toekomstige terreurgolf te ondermijnen.’ Als deze stellingen kloppen, waarom klinkt het publieke en politieke verhaal tegenwoordig dan net omgekeerd? Is dat louter een constructie in de media?

Rik Coolsaet is (tot 1 oktober, wanneer hij op emiraat gaat) hoogleraar Internationale Politiek aan de Universiteit Gent. Hij publiceert al vele jaren over geopolitiek en legde zich, na 11 september 2001, in toenemende mate toe op de analyse van internationaal en Europees terrorisme. Zijn jongste boek is  Jihadi Terrorism and the Radicalisation Challenge: European and American Experiences.

Rik Coolsaet: In 2005 leefde dezelfde hysterie als vandaag, naar aanleiding van de aanslagen in Madrid, Londen, Turkije, en naar aanleiding van de verhalen over een islamitische invasie of overnamen, die geformuleerd werden door mensen als Oriana Fallaci en publicaties als Eurabia. In 2015-6 hadden we opnieuw een serie aanslagen, gecombineerd met het gevoel dat we overrompeld werden door een grote stroom vluchtelingen. De angst is reëel, dat is geen loutere constructie.

De term radicalisering om het terrorisme van die periode te beschrijven dateert van mei 2004. In de discussies tussen Europa en de Verenigde Staten over de aanslagen van 9/11, namen de twee oevers van het Atlantische verbond heel andere posities in. Voor de VS was het duidelijk dat de leiders van het internationale netwerk uitgeschakeld moesten worden en dat dan het internationale terrorisme wel zou verdwijnen.

De Europeanen, die veel meer ervaring hadden met terrorisme, argumenteerden dat elke uitgeschakelde leider vervangen zou worden zo lang je de grondoorzaken, die de bron waren van de woede, niet aanpakt. De VS wilden daar niet van horen, en zelfs binnen de Europese Commissie was er verzet tegen omdat men geen munitie wou leveren voor Baskische of godweet Schotse militanten om geweld te legitimeren.

De Europese Commissie noemde in 2004 ’regionale conflicten, mislukte staten, de perceptie dat het Westen dubbele normen hanteert, globalisering, sociaaleconomische factoren, vervreemding, de verkondiging van extremistische visies, …’ als grondoorzaken van “radicalisering”

De Europese oplossing was om het probleem te benoemen als “radicalisering”, en in mei 2004 formuleerde de EC dan ook een serie oorzaken van grondoorzaken, al werd dat verwoord als oorzaken van radicalisering: ’Regionale conflicten, mislukte staten, de perceptie dat het Westen dubbele normen hanteert, globalisering, sociaaleconomische factoren, vervreemding, de verkondiging van extremistische visies, …’ En de Commissie stelde dat, als deze oorzaken niet aangepakt zouden worden, ze niet alleen tot terrorisme konden leiden, maar een bedreiging zouden worden voor de sociale samenhang in onze samenlevingen.

Maar tegelijk ontwikkelde er zich een alternatief discours, waarin niet gekeken werd naar maatschappelijke grondoorzaken, maar waarin de verantwoordelijkheid voor het terrorisme gelegd werd in het wezen van de islam zelf, dat jongeren bij wijze van spreken vanzelf op weg zette in de richting van gewelddadig activisme.

Dat is veel comfortabeler natuurlijk dan een grondoorzakenbenadering, want die dwingt je de eigen maatschappij en haar functioneren onder handen te nemen. Het is deze culturaliserende uitleg voor het geweld die dominant geworden is.

Dat resulteert in toenemende polarisering, want natuurlijk recht in de hand speelt van IS. Het enige antwoord daarop in inclusie.

Als je analyseert waarom jongeren uit België vertrokken zijn naar Syrië, dan blijkt dat religieuze radicalisering daarin geen doorslaggevende rol speelt. Centraal is het gegeven dat ze deel uitmaakten van een No Future subcultuur. Dat vergroot de aantrekkingskracht van de superbende die IS is. Het is die cultuur van uitzichtloosheid die aangepakt moet worden, want anders zal zelfs het verdwijnen van IS ons niet beschermen tegen de opkomst daarna van alweer een nieuwe groep die het No Future gevoel aanboort.

Gustave Deghilage (CC BY-NC-ND 2.0)

In de straten van Lausanne

Vervorming van de islam

Jullie wijzen alledrie naar de westerse interventies in het ruimere Midden-Oosten, of naar de westerse buitenlandpolitiek als een van de elementen die de woede van jonge moslims opwekken, een woede die door sommigen vertaald wordt in extremistisch geweld. In het jongste nummer van Dabiq, het online magazine van IS, geeft de terreurbeweging zelf een opsomming van redenen  “Why We Hate You & Why We Fight You”.

Daarin staan de westerse interventies in islamitische landen helemaal onderaan. Bovenaan staat het gegeven dat Europeanen niet geloven in Allah en godslastering plegen. Volgen: de seculiere samenleving, atheïsme,  bespotten van islam en verwerpen van sharia, misdaden tegen en verdrukking van moslims. Vergissen we ons dan toch als we geloven dat de koloniale en neokoloniale behandeling van het Midden-Oosten een van de grondoorzaken is van het terroristische geweld?

Karen Armstrong: Het is een duidelijke poging om de islamitische credentials van de beweging te claimen.

De jongeren die vertrekken hebben weinig religieuze kennis, maar hun politieke analyse is al even oppervlakkig

Tariq Ramadan: Het is opnieuw een poging om de wereld op te delen in twee categorieën: moslim / niet-moslim. Maar we moeten een duidelijk onderscheid maken tussen de leiding van de beweging en de volgelingen, of hoe ze jongeren proberen te overtuigen zich bij hen aan te sluiten. De jongeren die vertrekken hebben weinig religieuze kennis, maar hun politieke analyse is al even oppervlakkig. Bij hen gaat het vooral over hun eigen problematiek.

Ludovic Bertron (CC BY 2.0)

 

Karen Armstrong: De beweegredenen van IS zijn een cocktail, en je kan die niet eenvoudig terug uit elkaar halen in afzonderlijke elementen. Maar het is wel relevant dat het bespotten van religie vermeld wordt, want dat is een van de knelpunten in onze samenlevingen. Vrede in de wereld zal een illusie blijven, tenzij we leren respect op te brengen voor wat anderen heilig vinden.

De claim op islamitische legitimiteit wordt bij IS ook zichtbaar in hun gebruik van islamitische begrippen en tradities, hoezeer ze die ook vervormen. Het probleem dat moslims geen moslims mogen doden, lossen ze bijvoorbeeld op door takfir toe te passen op iedereen die het niet met hun visie op islam en macht eens is: die worden tot ongelovigen verklaard. Hoe kijken moslims aan tegen het islamitische karakter van IS?

De overgrote meerderheid van de moslims vindt dat de praktijk en het discours van IS een vervorming is van onze religie

Tariq Ramadan: Als er al geen unanimiteit is, dan kan je minstens zeggen dat de overgrote meerderheid van de moslims vindt dat de praktijk en het discours van IS een vervorming is van onze religie. De jongeren worden dan ook niet aangesproken of gerekruteerd in moskeeën, maar in fitness centra of nachtclubs –daar doen ze blijkbaar hun verkondiging. Theologen hebben hun teksten geanalyseerd en aangetoond hoe ze de soera’s  en de uitspraken van de geleerden vervormen.

Een ander element dat door de drie sprekers aangehaald werd, is de heilloze polarisatie die gezocht wordt door de extremisten van beide zijden, en die in toenemende mate voelbaar wordt. Is sociale inclusie nog wel mogelijk in dat klimaat?

Rik Coolsaet: Het goede nieuws is dat de polarisering in het werkelijke leven minder scherp is dan in het politieke en mediatieke discours. Dinsdag werd een heel belangrijke en wetenschappelijk relevante opiniepeiling uit Molenbeek voorgesteld, uitgevoerd door het European Institute for Peace. Op de vraag hoe mensen reageren op het vertrek van meer dan vijftig jongeren uit de gemeente naar Syrië, antwoordt 41 procent met ‘verdriet’, 29 procent met ‘woede en schok’, 11 procent met ‘onverschillig’ en één respondent op 406 zei dat hij daar trots op was. Dat is de realiteit, maar die zien we niet langer door de dominantie van de verhalen over onoverbrugbare polarisatie.

Een onderzoek in Molenbeek toont dat 41 procent met ‘verdriet’ reageert op het vertrek van jongeren naar Syrië, 29 procent met ‘woede en schok’, 11 procent met ‘onverschillig’ en één respondent op 406 zei dat hij daar trots op was

(publiek) Het lijkt soms dat we niet vooruit gaan, of dat de overheden weigeren om rekening te houden met wat we intussen geleerd hebben.

Rik Coolsaet: De overheden handelen wel degelijk op basis van een aantal inzichten, maar vaak zijn het net die zaken die niet werken. De hele benadering van radicalisering en de-radicalisering heeft geleid tot een tsunami van anti-migranten en anti-moslimstandpunten. Vroeger waren dat soort uitspraken het monopolie van extreemrechts, vandaag zijn ze mainstream.

Voor alle duidelijkheid: migratie, en zeker als het over grote getallen gaat, is altijd al een moeilijke ontwikkeling geweest. Dat moet je ernstig nemen. Er zijn grosso modo twee manieren om de uitdaging van migratie aan te gaan: ofwel ga je polariseren op basis van de verschillen, zoals Trump doet, ofwel omarm je de diversiteit als een kracht, zoals Obama deed tijdens zijn eerste verkiezingscampagne.

byronv2

Muurschildering aan een kerk in Glasgow

Op nieuwe fronten

(publiek) Wat is de rol van sociale media bij het verspreiden van de extremistische ideeën en het aantrekken van jongeren?

Tariq Ramadan: De komst van sociale media en van internet heeft héél veel veranderd. Veel jongeren zoeken nu antwoorden voor hun vragen en twijfels bij sjeik Google. En met name IS is bijzonder professioneel in het gebruik van sociale media om hun boodschap te verspreiden en jongeren aan te spreken.

Sociale media zijn niet enkel een instrument, ze vormen de plek waar een nieuwe cultuur gecreëerd wordt

De mensen achter de schermen zijn echte experts. De Hollywood-manier waarop ze korte films produceren, de manier waarop ze het No Future-gevoel transformeren in trots. In dit gevecht zijn de sociale media niet enkel een instrument, ze vormen de plek waar een nieuwe cultuur gecreëerd wordt.

Dat betekent meteen ook dat wie een alternatief verhaal wil opbouwen en uitdragen, een alternatief voor de huidige mondialisering en voor het extremistische geweld, ook aanwezig moet zijn op sociale media, en er aanwezig moet zijn met meer expertise.

(publiek) Moeten we niet net méér inzetten op radicalisering, maar dan in de echte betekenis: mensen uitrusten om radicale kritiek uit te oefenen op de huidige maatschappelijke ordening.

(c) Gie Goris

Tariq Ramadan, Karen Armstrong en Rik Coolsaet

Tariq Ramadan: Als westerse overheden geen ruimte maken voor kritiek op hun beleid, bevestigen ze regelrecht de stelling van IS dat er in het Westen geen plaats is voor moslims. Ik werd zelf zes jaar lang een visum voor de VS geweigerd, niet omdat ik banden had met terrorisme, zoals het argument in het begin klonk, maar omdat ik het Amerikaanse buitenlandbeleid bekritiseerde. Ik had gezegd dat ik het eens was met de motivaties van het Iraakse verzet tegen de bezetting, ook al was ik het niet eens met hun methodes.

Eigenlijk is de boodschap die we krijgen dat er alleen ruimte is voor moslims als ze zich discreet opstellen en als ze hun mond houden. Maar zoveel onzichtbaarder wij worden, zoveel zichtbaarder IS wordt. Wij moeten daarentegen het recht opeisen om volop Europese burgers te zijn door zichtbaar te zijn, kritisch en radicaal wanneer het nodig is.

Wij moeten het recht opeisen om volop Europese burgers te zijn door zichtbaar te zijn, kritisch en radicaal wanneer het nodig is

Karen Armstrong: Radicaal is een terugkeer naar de wortels. En wat zijn de wortels of de fundamenten van de westerse beschaving? Dat alle mensen gelijk geboren worden. Dat iedereen recht heeft op vrijheid van meningsuiting. Dat we samenleven in pluralistische samenlevingen.

In toenemende mate vrees ik dat de echte vijand van dat Westen binnenin zit, in het verwerpen van die grondprincipes voor een deel van zijn burgers. De bedreiging is dat we zelf onze westerse identiteit verliezen.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.