Creatief werken in de grijze zone

Deeleconomie, ruilhandel, alternatieve munten… Het zijn geen nieuwe fenomenen, maar door de economische crisis zijn ze zijn wel aan een snelle opmars bezig. De meeste van deze alternatieve economische activiteiten ontstaan van onderop en zijn nog niet door de wetgever geregeld. Achter grotere actoren, zoals Airbnb en Uber, zit vaak een commerciële logica. MO* belicht enkele tendensen uit de grijze zones van de economie en hun voordelen.

  • © Lectrr © Lectrr
  • © Lectrr Crowdfunding stimuleert op een democratische manier innovatie en creativiteit. © Lectrr
  • © Lectrr Alternatieve munten zijn er in twee hoofdcategorieën: ruilhandel, of een parallelle munteenheid waarmee je bijvoorbeeld in lokale winkels kunt betalen. © Lectrr
  • © Lectrr Via het Franse onlineplatform Blablacar bieden chauffeurs de lege plaatsen in hun auto aan aan mensen die een lift zoeken. © Lectrr
  • © Lectrr Als je meer gekookt hebt dan je zelf op kan, biedt een initiatief als Thuisafgehaald uitkomst. © Lectrr
  • © Lectrr De vzw Spilvarken zet varkens in een stedelijke context en schakelt buurtbewoners in om hen te verzorgen. © Lectrr
  • © Lectrr Jongeren tussen 20 en 24 jaar besteden de meeste tijd aan vrijwilligerswerk. © Lectrr

Crowdfunding

Een geweldig idee, maar geen geld om het uit te voeren? Zo bleven talloze schitterende ideeën vroeger in de kast liggen, maar dankzij het internet kunnen ze nu uitgevoerd worden met crowdfunding. Je wint mensen online voor je idee en zamelt zo geld in om het te realiseren. Crowdfunding stimuleert dus op een democratische manier innovatie en creativiteit.

© Lectrr

Wereldwijd verdubbelde de crowdfundingbranche sinds 2014 jaarlijks. Volgens cijfers van crowdfundingadviesbureau Douw & Koren werd er in 2013 wereldwijd voor 4,5 miljard euro opgehaald. In 2015 ging het al over 34,4 miljard dollar, of zo’n 32 miljard euro. De sterke stijging is onder meer te danken aan het groeiende succes van crowdfunding in Azië.

België blijft in Europa achter: in 2014 werd er slechts voor 4,5 miljoen euro massagefinancierd, goed voor 0,02 procent van het mondiale bedrag. In 2015 was dat zelfde bedrag echter al halverwege het jaar bereikt. De overheid voorziet sinds vorig jaar in een belastingvermindering voor mensen die investeren in crowdfundingprojecten.

Koploper in Europa is het Verenigd Koninkrijk, goed voor zo’n 4 miljard euro in 2015, gevolgd door Frankrijk, Duitsland, Nederland en Spanje.

Lokale munten

Lokale munten kennen een lange geschiedenis. Tijdens de jaren dertig bijvoorbeeld doken ze her en der op om de economie uit het slop te halen. Zodra het economisch beter ging, schaften banken en overheden de lokale munten af. Nu zijn lokale en alternatieve munten opnieuw aan een opmars bezig. De crisis is daarin een factor, zo kregen ze in Griekenland een flinke zet.

© Lectrr

Alternatieve munten zijn er in twee hoofdcategorieën: ruilhandel, of een parallelle munteenheid waarmee je bijvoorbeeld in lokale winkels kunt betalen.

Het bekendste voorbeeld van hedendaagse ruilhandel zijn de LETS (Local Exchange Trading Systems): iemand repareert bijvoorbeeld de fiets van zijn buurman en verdient zo LETS-krediet om op zijn beurt een oppas voor de kinderen in te schakelen. In de Rabotwijk in Gent kun je betalen met Torekes, die je verdient door inzet voor de wijk. Zulke ruilsystemen versterken de sociale cohesie.

De tweede categorie, de parallelle munteenheid, wordt dan weer gebruikt bij lokale handelaars. Zo ben je zeker dat je geld in de lokale economie blijft circuleren en niet in een verafgelegen belastingparadijs belandt. Bovendien is lokale handel ecologischer. In Bristol laat zelfs burgemeester George Ferguson zich uitbetalen in Bristol-ponden.

Mobiliteit

In 2015 lag het aantal mensen dat in België een rijbewijs haalde 10 procent lager dan in 2010. Voor velen is de auto niet langer een statussymbool en jongeren in de stad vinden het vaak onnodig er een te bezitten. Ook ecologische overwegingen spelen mee.

© Lectrr

De gemiddelde Europese auto vervoert minder dan twee personen. Het Franse onlineplatform BlaBlaCar speelt daarop in. Chauffeurs bieden op internet de lege plaatsen in hun auto aan aan mensen die een lift zoeken. In tegenstelling tot Über, dat particulieren als taxichauffeur laat werken, delen passagiers met BlaBlaCar enkel de kosten. Zo ontsnapt de dienstverlening aan belastingen en regulatie. In tien jaar tijd heeft BlaBlaCar meer dan 25 miljoen leden gevonden in 22 landen, en maandelijks zijn er meer dan twee miljoen passagiers.

Een vergelijkbaar Belgisch initiatief ontstond al in 1975 met Taxistop. De organisatie probeerde liften veiliger te maken en bracht chauffeurs en lifters voor de rit met elkaar in contact via een papieren databank. Vanaf 1985 werd ook de dienst Eurostop aangeboden: hetzelfde systeem voor langere ritten door Europa. De lifter draagt bij in de kosten. Uiteraard verloopt al deze dienstverlening nu online.

Voedsel

Volgens cijfers van de VN-Voedsel- en Landbouworganisatie verspillen rijke landen jaarlijks bijna evenveel voedsel als er in Subsaharaans Afrika geproduceerd wordt. De gemiddelde Belg verspilt 15 à 23 kilo voedsel per jaar, wat voor het hele land neerkomt op 94.000 tot 142.000 ton.

© Lectrr

Als je meer gekookt hebt dan je zelf op kan, biedt een initiatief als Thuisafgehaald uitkomst. Hobbykoks zetten maaltijden online, die buurtbewoners voor een klein bedrag afhalen. Mensen die geen tijd vinden om te koken, krijgen zo toch een gezonde maaltijd op hun bord en buren leren elkaar kennen. Dat laatste gaat met Bijzonder Thuisafgehaald, voorlopig enkel in Nederland, nog een stapje verder. Wie, bijvoorbeeld door ziekte of een beperking, moeilijk zelf kan koken, kan een beroep doen op een thuiskok die regelmatig eten brengt.

Met VoulezVousDiner boek je een etentje bij een thuiskok. Het is vooral gericht op reizigers, die zo de cultuur en het eten van hun bestemming willen ontdekken. Sinds eind 2015 is er in Nederland met AirDnD een vergelijkbaar initiatief dat zich niet op toeristen richt, maar waarbij ook het sociale aspect van samen eten en nieuwe mensen ontmoeten centraal staat.

Landbouw

Voor wie graag de handen uit de mouwen steekt in de landbouw zijn er tal van initiatieven. Met wwoof (World Wide Opportunities on Organic Farms) bijvoorbeeld kun je in meer dan honderd landen rondreizen terwijl je kost en inwoning verdient met werk op organische boerderijen. Vrijwilligers doen kennis op over organische landbouw en doen aan taal- en cultuuruitwisseling.

© Lectrr

In België is het Spilvarken een opvallend initiatief. De vzw zet varkens in een stedelijke context en schakelt buurtbewoners in om hen te verzorgen. De varkens worden uiteindelijk geslacht en verkocht, met eerste keus voor de verzorgers. Dat heeft tal van voordelen: de volledige keten is lokaal, varkens verwerken het afval van de buurt en bereiden de grond voor op de teelt van gewassen, de sociale cohesie wordt versterkt, het bewustzijn over vleesconsumptie vergroot…

Het Spilvarken begon met dit project zonder enige toestemming. Ondertussen is er interesse in binnen- en buitenland en springen het voedselagentschap en gemeentebesturen mee op de kar. Een interessant voorbeeld dus van hoe een geslaagd initiatief uit de grijze zone van de economie uiteindelijk het beleid beïnvloedt.

Vrijwilligerswerk

In 2015 bracht de Koning Boudewijnstichting een uitgebreid rapport uit over vrijwilligerswerk in België, waaruit bleek dat 12,5% van de Belgen van vijftien jaar of ouder actief is als vrijwilliger. Jongeren tussen 20 en 24 jaar besteden de meeste tijd aan vrijwilligerswerk. In de sportsector en de culturele en socioculturele sector presteren vrijwilligers jaarlijks zelfs meer uren dan betaalde krachten. Ze zijn onmisbaar om deze sectoren in stand te houden.

© Lectrr

Sinds de vluchtelingencrisis werden de betrokken organisaties overspoeld door aanmeldingen van vrijwilligers. Hierover zijn nog geen exacte cijfers beschikbaar, maar we kunnen ervan uitgaan dat in 2015 meer mensen zich als vrijwilliger inzetten dan de voorgaande jaren. Vluchtelingenwerk zag zich gedwongen een duizendtal vrijwilligers op een wachtlijst te zetten.

Er ontstonden ook allerlei burgerbewegingen zoals het Burgerplatform voor Steun aan de Vluchtelingen, dat vluchtelingen opving in het Maximiliaanpark in Brussel. In het Maximiliaanpark alleen al werden in een maand naar schatting 9.000 dagen vrijwilligerswerk gepresteerd. Dankzij het vrijwilligerswerk kwam men tegemoet aan een nood waarin toen niet door de bevoegde instanties werd voorzien.

Dit artikel verscheen in het zomernummer van MO*magazine. Een abonnement op het magazine kost slechts 20 euro en kan je hier bestellen.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

  • Freelance journaliste

    Na omzwervingen doorheen verschillende jobs in de cultuur- en sociale sector besliste Ebe dat het hoog tijd was om na te denken over wat ze écht wilde doen.

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.