Machtsblokken willen meer onafhankelijkheid in geopolitieke telecomstrijd

De wereldhandel is in oorlog, en de frontlijn heet 5G

Flickr / Frerk Meyer (CC BY-SA 2.0)

België is zo goed als het enige land in Europa waar liefst honderd procent van de 4G-apparatuur van Chinese leveranciers komt.

Dertig jaar globalisering bouw je niet af in een handomdraai, maar toch is de beweging van de-globalisering ingezet. De VS en Europa stellen zich steeds harder op tegenover China, en dat heeft vooral op technologisch vlak gevolgen. Mag het Chinese Huawei nog 5G-technologie leveren aan het Westen? ‘Vergeet niet dat data als de nieuwe olie beschouwd worden. En met 5G zitten de data overal.’

De telecomsector is duidelijk de frontlijn van de de-globalisering, en dat is in het bijzonder zichtbaar bij de uitrol van de infrastructuur van de toekomst: 5G. Dat is de vijfde generatie van informatie- en communicatienetwerken, die het zogenaamde Internet van de Dingen mogelijk moeten maken. Daarbij worden ook koelkasten, wagens, wasmachines en andere semi-intelligente apparaten opgenomen in de digitale datastromen en gaan die met elkaar communiceren.

De grote geopolitieke vraag is of Chinese telecomproducenten zoals Huawei en ZTE die 5G-netwerken mogen leggen in westerse staten. De Verenigde Staten menen immers dat dat grote veiligheidsrisico’s zou inhouden, omdat de Chinese bedrijven de data dan aan de Chinese overheid zouden kunnen doorspelen. 5G wordt op dat moment een open spionagedeur.

Daarom verkiezen de Amerikanen dat Europese concurrenten Nokia en Ericsson de netwerken van de toekomst gaan leggen. Op de achtergrond van die discussie speelt uiteraard de machtsstrijd tussen een bestaande supermacht en een opkomend .

België, kampioen in Chinees 5G

Vooral Huawei, opgericht in 1987, kende een onwaarschijnlijk snelle opgang, die het bedrijf een sterke positie in de sector opleverde. Dat is nergens meer het geval dan in België, zo blijkt uit recent onderzoek van de Deense consultant Strand. Die werkt al vele jaren voor telecombedrijven en kreeg daardoor toegang tot erg relevante gegevens over welk telecombedrijf met welk materiaal werkt.

Uit het onderzoek blijkt dat ons land — naast Cyprus en de onooglijke Faeröereilanden – het enige land in Europa is waar liefst honderd procent van de 4G-apparatuur van Chinese leveranciers komt. Operatoren Proximus en Orange kopen al hun materiaal van Huawei, Base doet hetzelfde bij het kleinere ZTE.

Die totale afhankelijkheid is opmerkelijk. Het betekent dat mobiele datastromen van de Europese Unie en het NAVO-hoofdkwartier, beiden in Brussel gevestigd, via Chinese apparatuur verlopen.

Ook andere Europese landen zijn sterk afhankelijk van Huawei en ZTE. Bijna de helft van alle klanten in de EU en het Verenigd Koninkrijk wordt bediend met Chinese infrastructuur. In België is het honderd procent, in Duitsland, Zweden of Oostenrijk meer dan de helft, in Italië net onder de helft en in Frankrijk rond de twintig procent.

De opgang van Huawei is verbijsterend. Belgisch sinoloog en technologieondernemer Pascal Coppens is daarover niet verbaasd. Hij maakte Huawei mee als concurrent, toen hij voor Alcatel Bell werkte in het China van de jaren 1990 en apparatuur moest verkopen bij China Telecom. ‘Als wij ergens moesten gaan pitchen, waren met drie: een verkoper, een technicus en ik. Na ons kwam Huawei altijd als volgende aan de beurt. In de gang wachtten minstens tien Huawei-medewerkers.’

‘Ze boden een betere prijs, veel betere service en beloofden vermoedelijk ook nog mooie kickbacks (een vergoeding voor bepaalde diensten, red.). Het was alsof wij met een mes een vuurgevecht moesten winnen.’

‘Huawei was voor ons niets meer dan brute kracht. Wij van Shanghai Bell hadden meer expertise, betere kwaliteit en een hoogstaande zakenethiek. We bekeken Huawei als amateurs en maakten ons sterk dat de klanten zouden terugkomen zodra ze door hadden dat hun systeem niet naar behoren werkte. Maar de klanten kwamen niet terug en Huawei werd beter, veel beter. Het grote verschil lag in hun wilskracht om te winnen. Onze hoogmoed en het Alcatel-merk verdwenen langzaam.’

Coppens wijst erop dat Huawei ongelooflijk gedreven was, en de ambitie had om nummer één te worden in China. ‘Dat was niet evident, want ze moesten concurreren met het staatsbedrijf Datang.’

Die drive leidde ook buiten China tot resultaten. Coppens: ‘Tegenwoordig zetten ze immens veel mankracht in. Ze doen aan onderzoek en ontwikkeling met 80.000 mensen en laten die met elkaar wedijveren. Zo werden ze een van de wereldleiders in patenten.’ Dat bevestigde op onze vraag ook de Europees Octrooibureau (EPO), dat het Europese Patentregister bijhoudt.

Opmars gestuit door politiek

Maar het voorbije jaar leek het tij te keren voor Huawei. Hoewel het Amerikaanse wantrouwen tegenover Huawei al bestond onder president Obama, ging de regering-Trump steeds luider eisen dat westerse bondgenoten Huawei niet zouden betrekken bij de uitrol van 5G.

Daar was aanvankelijk weerstand tegen en aarzeling over, omdat veel westerse landen verkopen op de grote Chinese markt en ze China niet voor het hoofd wensten te stoten. Maar stap voor stap kwam daar verandering in: Australië, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Italië namen afstand van Huawei als 5G-leverancier.

Die evolutie heeft zeker ook te maken met de veranderende perceptie van China. Waar er aanvankelijk vooral verwondering en bewondering was voor de sterke opgang van China, kwam daar de voorbije jaren verandering in. Chinees president Xi Jinping stuurt zijn land immers steeds meer een autoritaire richting uit, die almaar verder afwijkt van fundamentele westerse voorkeuren.

IJzeren Xi wekt afkeer

Wat er in China tussen 1995 en 2010 aan persvrijheid groeide, werd door Xi zonder veel omhaal teruggeschroefd. Ngo’s voelden toenemende problemen om nog te kunnen functioneren. Tibet werd onderdrukt en nadien begon het communistische regime met de zogenaamde heropvoeding van een miljoen Oeigoeren in kampen.

Dan was er, dit jaar nog, ook de beslissing om de vrijheid van Hongkong met een nieuwe veiligheidswet af te bouwen. En recent lekte uit dat het Mongools als onderwijstaal teruggeschroefd wordt in de Mongoolse regio van China.

Het feit dat Xi sinds 2019 ook president voor het leven is geworden en dat er nu aan wordt gedacht hem de titel van Voorzitter te geven, doet denken aan de laatste man die deze titel droeg, Mao, en de toestanden waar diens ongebreidelde macht mee gepaard ging. In maart 2019 noemde de Europese Commissie China voor het eerst een ‘systemische rivaal’, naast ook een ‘partner’ en een ‘concurrent’, weliswaar.

Flickr / Giuseppe Milo (CC BY 2.0)

De Chinese autoritaire houding, plus de Amerikaanse propaganda en druk, leiden ertoe dat steeds meer westerse landen ervoor kiezen om de rol van Huawei in 5G te beperken.

Aanpak coronavirus was slechte pr

Het nieuwe coronavirus legde de sterktes maar ook de zwaktes van het Chinese regime bloot. Enerzijds kreeg China met een draconische lockdown en zijn bewakingssoftware het virus onder controle. Anderzijds liet het de epidemie eerst voet aan de grond krijgen en uit China ontsnappen, door de eerste dokters die alarm sloegen het zwijgen op te leggen.

Het valt Pascal Coppens op dat ‘veel Chinezen het gevoel hebben dat niemand hen nog gelooft sinds de pandemie. Dat ongeloof kan zich dan weer vertalen in nationalisme omdat veel Chinezen zelf relatief tevreden zijn over de aanpak van de pandemie in hun land.’

In principe had China alles – geld, mondmaskers, een snel economisch herstel — om ook van de coronacrisis een communicatief succes te maken. Maar het lijkt anders uit te pakken. China probeerde op een onhandige manier met mondmaskerdiplomatie misbruik te maken van de situatie, en dat stoorde nogal wat Europeanen.

Dat China denkt landen en mensen het zwijgen te kunnen of moeten opleggen met dreigementen en dwang, stuit ook tegen de borst. Dat kan, zeker in het Westen, op den duur averechts uitpakken.

In juni besliste ook de Belgische regering dat Huawei en ZTE niet mogen leveren voor de kern van de 5G-infrastructuur.

In Zuidoost-Azië is het dan weer het robuuste claimen van de Zuid-Chinese Zee dat al jaren kwaad bloed zet. En in India viel het militaire treffen in de Himalaya, deze zomer, bijzonder slecht: als vergelding verbood de Indiase premier Modi meer dan honderd Chinese apps de toegang tot de immense Indiase markt.

Daarnaast wekt China ook weinig sympathie door de vrij hoge rentes die het vraagt voor de projecten die zijn banken financieren. Of door de neiging om projecten die het financierde in bezit te nemen bij afbetalingsproblemen.

Al die dingen samen, plus de Amerikaanse propaganda en druk, leiden ertoe dat steeds meer westerse landen ervoor kiezen om de rol van Huawei in 5G te beperken. Op 25 juni van dit jaar besliste ook de Belgische regering dat Huawei en ZTE niet zullen kunnen leveren voor de kern van de 5G-infrastructuur, en maximaal 35 procent van de perifere instrumenten zoals antennes, kabelinfrastructuur of basisstations. Bovendien zal Chinees materiaal ook geweerd worden in de omgeving van gevoelige locaties zoals (lucht)havens, Europese instellingen of de het NAVO-hoofdkwartier.

Een echt eensgezinde Europese houding blijft moeilijk zolang Duitsland blijft talmen. Angela Merkel en haar economieminister Peter Altmaier blijven geloven in ‘Wandel durch Handel’, ‘verandering door handel’; dat China democratischer zou worden en de rechtsstaat zou uitbouwen naarmate het meer handel drijft met het Westen. De feiten spreken dat evenwel tegen: sinds het aantreden van Xi gaat het net de andere kant uit.

Geen Amerikaanse chips voor Huawei

In augustus 2020 beslisten de VS dat geen enkele geavanceerde halfgeleider met Amerikaanse technologie nog aan Chinese bedrijven mag worden geleverd. ‘Daarmee raken ze de Achillespees van Huawei’, stelt Pascal Coppens.

‘Huawei heeft chips altijd aan anderen overgelaten, ze hadden al genoeg te doen. Ze kochten die gewoon in bij de Amerikanen, die met Intel en Texas Instruments erg dominant zijn in de sector. Nu zit Huawei met een groot probleem. Je hebt minstens tien jaar ervaring nodig om dat topniveau van chipontwikkeling te halen. De Amerikanen beseften dat. Het is een van de weinige wapens die ze nog hebben in deze geopolitieke techoorlog.’

‘Hoe harder we hen aanpakken, hoe meer we de rest van de wereld in de armen van de Chinezen drijven.’

Het is afwachten wat juist de gevolgen voor Huawei zullen zijn, aldus Coppens. ‘Desnoods zal de Chinese overheid hen helpen. Huawei had nooit de ambitie een staatsbedrijf te worden, maar nu zal dat misschien toch gebeuren.’

‘Ik heb trouwens de indruk dat de privésector en de staat steeds meer in elkaar overlopen in China. Als een klein beetje staatinterventie nodig is om bedrijven stabieler te maken, dan gebeurt dat. Maar dan zonder de immense energie die private Chinese bedrijven zo typeert, te vernietigen.’

Coppens sluit helemaal niet uit dat Huawei en China ook op deze uitdaging een antwoord vinden. ‘Ik heb zo dikwijls gezien hoe ze zich dubbelplooien als er nieuwe uitdaging opdoemt. Ik verwacht ook dat ze zich meer en meer op de ontwikkelingslanden gaan concentreren. Ze hebben veel kans om daar succesvol te zijn omdat ze goedkoper zijn en daar zelf ook veel willen en kunnen investeren. Hoe harder we hen aanpakken, hoe meer we de rest van de wereld in de armen van de Chinezen drijven.’

Wat er ook van zij: de ban op Amerikaanse chips heeft nu een bevoorradingsrisico toegevoegd aan de keuze voor Huawei inzake 5G.

‘Apple maakt geen enkele iPhone in de VS’

Betekenen de evoluties in de technologiesector dat de globalisering uiteenvalt? Als je de vijandige taal van de Amerikaanse president Trump hoort – ‘China raped us for many years’ – en de bijhorende beleidsdaden ziet, zou je het haast denken.

Anderzijds is de economische vervlechting na dertig jaar globalisering zo groot dat ze niet in een handomdraai ongedaan kan worden gemaakt. Tenminste, dat zeggen enkele Belgische ondernemingen met globale reikwijdte die we contacteerden.

‘Weet je hoeveel iPhones in de VS worden gemaakt?’, zegt de woordvoerder van een Belgische multinational met een zeker sarcasme. ‘Geen enkele!’ Lees: als Apple bijvoorbeeld zijn megafabriek in Zhengzhou wil verplaatsen, waar 150.000 werknemers tot een half miljoen iPhones per dag kunnen maken, wordt dat geen makkie.

Een echte ontkoppeling van China en het Westen móet een zaak van lange adem zijn, juist omdat er zoveel vervlechting is, zegt ook de spreekbuis van een andere Belgische multinational, die dat liever niet met naam en toenaam zegt. ‘China is de tweede economie van de wereld. Het lijkt me heel erg moeilijk om die volledig te ontkoppelen.’

Ook Coppens vraagt zich af of de twee machtsblokken zich echt van elkaar kunnen losrukken. ‘Zijn we bereid enorme sommen te investeren in de bouw van fabrieken bij ons, die er ginder al staan? Ik zie dat niet gebeuren. Zeker, er komt een diversificatie van leveranciers. Maar een totale ontkoppeling, dat betwijfel ik.’

Flickr / susanjanegolding (CC BY 2.0)

Moest Apple zijn megafabriek in Zhengzhou willen verplaatsen, waar 150.000 werknemers tot een half miljoen iPhones per dag kunnen maken, wordt dat geen makkie.

Terugplooien is al aan de gang

Zeker is dat de periode van almaar verder gaande globalisering is gestopt en dat er, te oordelen naar de afname of stagnatie van de internationale investeringen of handel, een zekere mate van deglobalisering gaande is.

Zeker is ook dat de ongelijke verdeling van de vruchten van de globalisering in sommige westerse landen leiders aan de macht bracht die afkerig staan van vrijhandel en globalisering. De allereerste beslissing van de Amerikaanse president Donald Trump, op 23 januari 2017, was om de VS terug te trekken uit het TransPacific Partnership, het vrijhandelsakkoord van de Stille Oceaan. Het was het begin van een hele trein invoerheffingen.

Verder heeft Trump door de weigering om nog nieuwe rechters te benoemen de werking van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) geblokkeerd. Gevolg is dat de wereld sinds december 2019 geen scheidsrechter meer heeft die bepaalt wat de handelsafspraken nu juist inhouden. Die onzekerheid heeft nu al gevolgen: dit jaar werden nog maar drie handelsdisputen aangespannen bij de WTO, veel minder dan de gemiddeld dertig à veertig geschillen in andere jaren.

Er wordt verwacht dat bedrijven extreme afhankelijkheid van één verre leverancier zullen afbouwen.

COVID-19 heeft de tendens om op zichzelf terug te plooien nog versterkt, en aangetoond hoe kwetsbaar je als samenleving bent als je afhangt van één verre leverancier voor je mondmaskers of medicijnen. Veel Europese landen zijn nu zelf mondmaskers gaan maken.

Op een ander, meer strategisch vlak besliste de Europese Unie dat ze haar eigen productieketen voor batterijen zal ontwikkelen. En ook de Europese Green Deal is ten dele een keuze om minder afhankelijk te zijn van de invoer gas en olie uit landen zoals Rusland of Saoedi-Arabië, waar we ingewikkelde relaties mee hebben.

Het McKinsey Global Institute kwam onlangs met een rapport dat stelde dat de internationale leveringsketens in de toekomst om de 3,7 jaar verstoord zullen worden door een combinatie van oorzaken: cyberonveiligheid, klimaatverandering (orkanen, hittegolven…) en geopolitieke spanningen. McKinsey verwacht dat dit bedrijven ertoe zal aanzetten om extreme afhankelijkheid van één verre leverancier af te bouwen.

Tien procent Vlaamse bedrijven denkt aan terughalen productie

Bedrijven zijn bezig met die vragen in deze tijden van verandering, stelde ook de Vlaamse werkgeversorganisatie VOKA vast. Uit een enquête bij driehonderd van haar leden met productie buiten Europa bleek tien procent van die bedrijven te overwegen om die productie terug te brengen naar Europa.

Volgens Gilles Suply, adviseur EU en internationaal ondernemen bij VOKA, heeft dat niet louter met corona en met de geopolitieke spanning te maken: ‘In de toekomst, de industrie 4.0, zal het voor bedrijven voordeliger zijn om volautomatisch dichter bij hun grote markten te produceren dan in verafgelegen landen met lage lonen.’

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws
Suply wijst erop dat in dezelfde enquête ‘36 procent van de 1200 bevraagde leden minder zakenreizen doet sinds het uitbreken van de COVID-pandemie. Zij denken dat ze ook na de pandemie minder zullen reizen.’ Minder reizen ging wel vaak gepaard met meer data-uitwisseling via allerlei vormen videoconferenties.

Maar grote ondernemingen kunnen ook dicht bij hun markten zijn door op veel verschillende plaatsen tegelijk te produceren.

Zoals staaldraadproducent Bekaert bijvoorbeeld, die zich door de pandemie eerder bevestigd ziet in zijn multinationale aanpak. ‘Wij hebben productiesites in 44 landen en klanten in 120 landen. Het is juist door ons globale productienetwerk dat we tijdens de pandemie al onze klanten zijn kunnen blijven beleveren: overal waren we voldoende dicht bij de klanten om de leveringen te kunnen garanderen. Op die manier konden we ook de oplopende invoerheffingen omzeilen.’

‘Hetzelfde geldt voor onze leveranciers, die we zoveel mogelijk dicht bij de verschillende productiesites zoeken.’ Bekaert verwacht ook niet dat de wereld opgesplitst wordt in een westers en een Chinees productieblok.

‘Vergeet niet dat data als de nieuwe olie beschouwd worden. En met 5G zitten de data overal.’

Ook bij een andere Belgische multinational die liever anoniem blijft, is dat de aanpak. ‘In China zijn onze vestigingen Chinese bedrijven, in Amerika zijn ze Amerikaans, en in Europa Europees, ook al belet dit niet dat we nog altijd Europese wortels hebben.’ Die “kameleon-aanpak” laat toe om een deel van de handelsspanningen, zoals de per tweet afgekondigde invoerheffingen, te omzeilen.

Toch is men bij VOKA niet zeker dat de huidige situatie aanhoudt. ‘Wij maken ons weinig illusies dat een president als Joe Biden voor een grote ommekeer in het Chinabeleid zal zorgen’, zegt Suply. ‘Als we echt naar een ontkoppeling evolueren, zal dat voor onze maakindustrie gevolgen hebben.’

‘Na Duitsland, Frankrijk en Nederland staan immers ook de VS en China in de top vijf van leveranciers van onze bedrijven. Als we gedwongen worden te kiezen voor de ene of voor de andere, zal dat enorme fricties tot gevolg hebben. Vergeet niet dat data als de nieuwe olie beschouwd worden. En met 5G zitten de data overal. Als de VS dan eisen dat er géén data van hen in China belanden, wordt het moeilijk.’

Hoe het verhaal verder evolueert, zal bovenal afhangen van hoe de verhoudingen tussen de geopolitieke reuzen China en de VS, en in mindere mate de EU, verder evolueren.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.