Ecuadoraans middenveld krijgt rake klappen

Al van in het prille begin was duidelijk dat president Correa geen hoge pet ophad van de Conaie, de Nationale Koepel van Inheemse Organisaties. Die was door de politieke turbulenties van eind de jaren negentig en begin 2000 ook ernstig verzwakt.

Maar de politiek van de president ging ook lijnrecht in tegen een aantal belangen van de inheemse beweging, die zich zwaar aangevallen voelde door de grootschalige ontwikkelingsprojecten van stuwdammen, olieontginningen en open pit mijnbouw, projecten die heel vaak gelegen zijn op inheems grondgebied.

Het protest hiertegen wordt door president Correa echter systematisch geminimaliseerd of erger, gecriminaliseerd. Bij herhaling heeft Rafael Correa inheemse leiders uitgemaakt voor infantiel of zelfs terrorist. Tal van sociale leiders, waaronder ook inheemsen, zijn gearresteerd en worden vervolgd.

Volgens Manari Kaji, Záparo- indiaan en gewezen ondervoorzitter van de Conaie, kan de inheemse beweging niet langer functioneren binnen dit politieke kader maar moet er gezocht worden naar een nieuwe strategie. Lees hier het interview met Manari Kaji!

In de aanval tegen de Conaie

Deze dagen zit het er weer bovenarms op tussen de president en de Conaie. Het MIES, het Ministerie van Sociale en Economische Inclusie, had de Conaie laten weten dat ze hun zetel in Quito, waar de koepel al 23 jaar gevestigd is, moesten ontruimen. De Conaie zou zijn aanspraak op het gebouw verliezen omdat het pand enkel bedoeld was voor sociaal-organisatorische activiteiten en niet voor politieke doeleinden. En, zo meldde de president, men zou met video’s en duidelijk bewijsmateriaal komen – in het tv-programma op zaterdag- om aan te tonen dat de Conaie zich wel degelijk aan politieke activiteiten tegen de regering heeft “bezondigd.”

Een reactie bleef niet uit. De Conaie zelf noemde dit een gebrek aan respect voor de geschiedenis van de sociale beweging van het land en antwoordde met het organiseren van een congres over de rol van de inheemsen. De academische wereld stuurde een brief aan de president, die door meer dan 400 intellectuelen werd ondertekend, waaronder François Houtart, Bernard Duterme van Cetri, Boaventura de Sousa Santos. Het resultaat van het protest is wel dat het MIES de reactie van de Conaie in overweging wil nemen. De ontruiming is voorlopig voor twee maanden uitgesteld.

Toch niet zo revolutionair

Eduardo Pichilingue is coördinator van CDES, een NGO die zich toespitst op de collectieve rechten van inheemse gemeenschappen en die ook sterk betrokken was bij het Yasuni project. Wanneer ik Eduardo bezoek op het kantooradres, staat de inboedel in dozen gepakt, klaar voor verhuis. ‘We moeten hier weg. We zijn in financiële ademnood en kunnen de huur niet meer betalen. We verhuizen naar een ander gebouw dat we met andere organisaties delen. Dat is het directe gevolg van het beleid.’

Ondanks de situatie waarin hij zich bevindt, is Pichilingue vrij genuanceerd. Van 2008 tot 2010 was Eduardo medewerker van de regering op het Ministerie van Milieu. Pichilingue is ook ex-student van Rafael Correa. ‘De regering van Correa is lang niet de slechtste die we de afgelopen decennia gehad hebben. Maar de meesten van ons, mensen in sociale organisaties en NGO’s die zich toespitsen op mensenrechtenorganisaties en natuurbehoud, hadden erg hoge verwachtingen en die zijn niet ingelost.’

De regering heeft de grond van het probleem niet aangepakt, stelt Pichilingue. ‘Bij herhaling heeft Correa gezegd dat het fundamentele probleem van Ecuador de slechte verdeling van de rijkom is, het feit dat het geld geconcentreerd is in handen van enkelen. Het is een pervers systeem waar alleen maar een kleine minderheid beter van wordt, op de kap van de grote meerderheid. En dat model is in wezen niet aangepakt.’

Rake klappen aan het middenveld

En naarmate de regering er door tal van interne en externe factoren niet in slaagt haar plannen en dromen te verwezenlijken, wordt ze ook intoleranter voor kritiek van buitenaf. Kritische media worden gefnuikt, journalisten die de president op de korrel nemen worden geviseerd. Het online-magazine Plan V is nog een zeldzame spreekbuis voor wie slachtoffer werd van de vrije meningsuiting. Ook mensenrechtenactiviste Elsie Monge neemt echter geen blad voor de mond.

Decreet 16 is als een zwaard van Damocles dat ons allemaal boven het hoofd hangt.

Die aanslag op de organisaties van het middenveld is niet nieuw en dateert van voor de regeerperiode van Correa. ‘Er zijn de afgelopen decennia verschillende golven geweest die de sociale organisaties verzwakt hebben,’ analyseert Pichilingue.

Vooral Lucio Gutierrez, een gewezen legerleider die voor Rafael Correa president was, heeft zware slagen toegebracht aan de bewegingen, vooral de inheemse beweging. Hij kocht leiders om en verdeelde de organisaties, wellicht uit schrik om zelf het slachtoffer te worden van hun mobilisatiekracht, wat ook gebeurd is. Het is de beweging van de Forajidos (letterlijk “dagloners”, maar een beweging van de middenklasse) geweest die Gutierrez van de macht verdreven heeft en Correa aan de macht gebracht heeft.

Vorig jaar werd het beruchte Decreet 16 van kracht, dat de bewegingsruimte van de sociale organisaties en NGOs beperkt en de lat erg hoog legt om aan de nodige vereisten te voldoen. ‘Decreet 16 is als een zwaard van Damocles dat ons allemaal boven het hoofd hangt. We moeten op ons tellen passen en dus gaan we aan zelfcensuur doen. Het is een heel uitputtende strijd. Deze ontwikkeling eist ook een hoge tol: schending van mensenrechten, van collectieve rechten, van persvrijheid.’

Het is een doelbewuste strategie van de regering om de stem van de civiele maatschappij het zwijgen op te leggen en kritiek te fnuiken.

Pichilingue: ‘Het is een doelbewuste strategie van de regering om de stem van de civiele maatschappij het zwijgen op te leggen en kritiek te fnuiken. In Bolivia is net hetzelfde proces aan de gang. In de mate deze regeringen er niet in geslaagd zijn zelf links te zijn en een fundamentele verandering te realiseren, willen ze zich ook ontdoen van de ngo’s, die hen hierop zouden kunnen bevragen. Hier wordt dan ook het discours aangehaald van soevereiniteit.’

De NGO’s wil men dus liever kwijt, onder het mom dat ze overbodig geworden zijn omdat de staat nu die functies overneemt. NGO’s zijn ook een concurrentie in het toe-eigenen van financiële middelen uit het buitenland. De mondiale economische crisis maakt dat er minder geld vanuit de rijke landen komt. Ecuador is ook een midden-inkomen-land geworden en ontvangt dus ook minder ontwikkelingsgeld, ondanks de armoede en ongelijkheid die er nog is.

Geen grotere blinde dan de president

De toekomst voor het middenveld ziet er helemaal niet veelbelovend uit in Ecuador. Pichilingue: ‘Wat wij willen is de aandacht trekken van de internationale gemeenschap met de boodschap dat er in Ecuador een ernstig probleem is waar geen aandacht aan besteed wordt. De zwakke positie van de sociale organisaties is ernstig want als er na Correa een rechtse regering komt, vindt die een civiele samenleving zonder garanties voor mensenrechten, zonder persvrijheid en dat is de verantwoordelijkheid van Correa. Een volgende mogelijk rechtse, regering vindt ons op het slechts mogelijke moment van de geschiedenis!

Een volgende mogelijk rechtse, regering vindt ons op het slechts mogelijke moment van de geschiedenis!

De manifestatie van 17 september, de eerste massale optocht tegen de president, had veel gewelddadiger kunnen zijn, had men dat gewild. Pichilingue: ‘Er had bloed kunnen vloeien. Maar er is het bewustzijn dat er nu geen figuur is die de teugels van dit land kan overnemen. Hopelijk trekt Alianza País hier lessen uit en komt er toch een openheid voor een dialoog. Wij willen geen andere president, wij willen dat Correa verandert. Het heeft allemaal te maken met het karakter van de president. Hij houdt zijn handen voor zijn ogen, er is geen grotere blinde in dit land dan de president!’