Latijns-Amerika strijdbaar van 2016 naar 2017

Rechts won terrein in 2016 in Latijns-Amerika. Fidel Castro, het gezicht van de Cubaanse revolutie, overleed op negentigjarige leeftijd. De FARC-guerrilla hield op te bestaan in Colombia. Latijns-Amerika na Fidel en de FARC is een ander continent, maar nog steeds strijdbaar.

  • © Nelson Cárdenas De Colombiaanse bevolking kwam in oktober en november op straat om een nieuw vredesakkoord te eisen van de politiek. © Nelson Cárdenas
  • © Antonio José Para / Jornalistas Livres Studenten studeren op een campus in Paraná: 'Buiten Temer.' © Antonio José Para / Jornalistas Livres
  • © Jornalistas Livres 'Dat 2017 snel komt.' © Jornalistas Livres

In een overzicht van Latijns-Amerika in 2016 en een vooruitblik op 2017 stelt politicoloog en mensenrechtenspecialist Camilo Cruz: ‘De veranderingen op het continent zijn niet los te koppelen van de wereldeconomie, lokale verkiezingen, de Noord-Amerikaanse politiek en migratiestromen.’

The Rolling Stones, Fidel en Trump

Een strekking commentatoren sprak na het overlijden van Fidel Castro van een dictator minder in de wereld. Andere columnisten benadrukten de gratis gezondheidszorg en onderwijs van de Cubaanse revolutie, en de legendarische figuur die Fidel Castro was.

Fidel Castro bleef voor veel Latijns-Amerikanen een symbool voor de linkse strijd op het continent.

Het was net of Fidel Castro met zijn overlijden wou zeggen dat het stilaan welletjes was geweest met de linkse gewapende revolutie op het continent.

Toch was het net of Fidel Castro met zijn overlijden wou zeggen aan de wereld dat het stilaan welletjes was geweest met de linkse gewapende revolutie op het continent.

Cuba was de voorbije vier jaar observerend land voor de vredesonderhandelingen tussen de Colombiaanse regering en de FARC-guerrilla geweest. Zo kwam er in 2016 met de steun van het communistische eiland een einde aan de oudste guerrillabeweging in Latijns-Amerika.

President Obama bracht eerder dat jaar een bezoek aan Cuba en was zo de eerste Noord-Amerikaanse president die het eiland bezocht in meer dan 50 jaar.

Havana was afgelopen jaar het podium voor diplomatieke ontmoetingen en een optreden van de The Rolling Stones als symbolische ijsbreker meer dan twintig jaar na de Koude Oorlog:

En toen was er Donald Trump.

De verdere normalisering van de relaties tussen de Verenigde Staten en Cuba zijn onzeker sinds de verkiezing van Trump als president en het overlijden van Fidel Castro. De verkozen Noord-Amerikaanse president tweette eind november dat als Cuba geen betere deal voorlegt aan de VS de afspraak niet doorgaat.

Specialisten blijven raden naar de manier waarop Trump in het echte leven als president zal optreden. Fervent twitteraar zijn is net iets anders dan president van de VS zijn.

Cruz vertelt dat Trump laat uitschijnen dat hij terug wil naar de vroegere relaties, waarbij het handelsembargo gebruikt werd om druk uit te oefenen op het Cubaanse regime. Dit heeft volgens Cruz implicaties voor heel het continent, ‘alleen al om de symbolische waarde’.

En dan zijn er de tastbare gevolgen voor het Latijns-Amerikaanse continent: ‘Een groot deel van de lokale economieën rekenen op de VS als handelspartner en het geld dat migranten terugsturen naar hun familie. Het inperken van de handel en tegenhouden van migratie zal een grote invloed hebben op de Latijns-Amerikaanse economieën.’

Macri, Kuczynski en Temer

Latijns-Amerika beleeft een politieke overgang. De linkse regeringen kregen het enkele jaren geleden moeilijk op het continent. Afgelopen jaar verschoof Latijns-Amerika verder naar (centrum-)rechts.

De centrum-rechtse regering van Mauricio Macri in Argentinië was in december een jaar aan de macht.

De Boliviaanse president Evo Morales verloor in februari een referendum voor een grondwetswijziging om zich een vierde keer kandidaat te stellen.

Voormalig Wall Street bankier en econoom Pedro Pablo Kuczynski won in juni de presidentsverkiezingen in Peru.

De impeachment, of afzettingsprocedure, tegen president Dilma Rousseff was wereldnieuws. Brazilianen voor en tegen de impeachment kwamen de straat op. De Senaat stemde in augustus, na de Olympische Spelen en na een lang proces, in met de afzetting van de eerste vrouwelijke presidente van Brazilië. De rechtse vicepresident Michel Temer van de PMDB volgde Rousseff van de Arbeidersparij op.

Het afkeuren van het vredesakkoord in Colombia tijdens een referendum op 2 oktober betekende een overwinning voor de conservatieve ex-president Álvaro Uribe, die hevig tegen het akkoord campagne voerde.

De linkse Arbeiderspartij verloor in Brazilië dezelfde dag de lokale verkiezingen.

De centrum-linkse coalitie van president Michele Bachelet verloor in Chili eind oktober de gemeenteverkiezingen van de rechtse oppositie.

De Latijns-Amerikaanse burger: strijdbaar van 2016 naar 2017

De internationale camera’s keerden huiswaarts na belangrijke verkiezingen op het continent, na de Olympische Spelen in Rio de Janeiro, en nadat de afzettingsprocedure van Rousseff officieel was.

De politici waren in 2016 niet los te zien van de burgers die aanhoudend en op originele manier voor hun rechten opkwamen.

De Latijns-Amerikaanse burgers bleven (zich organiseren). De politici op het continent waren in 2016 niet los te zien van de burgers die aanhoudend en op originele manier voor hun rechten opkwamen.

Argentijnen klopten in heel het land op potten en pannen in verzet tegen de enorme prijsverhogingen van energie en openbaar vervoer. Een brede waaier aan sectoren en groepen zoals de transportsector, journalisten, arbeiders, studenten en sociale bewegingen kwamen de straat op in protest tegen besparingen.

Verschillende actoren van de Chileense maatschappij kwamen maandenlang op straat om de afschaffing van het privé-pensioensysteem te eisen.

De grootste protestgolf over Latijns-Amerikaanse grenzen heen was die van vrouwenbewegingen en feministische collectieven tegen machistisch gendergeweld.

Aanhoudend protest voor (beter) onderwijs vindt plaats in Chili, Mexico, Brazilië, en de laatste maanden van het jaar ook in Peru en Argentinië.

Brazilianen die in de afzetting van Rousseff een parlementaire (machistische) coup zagen, bleven op straat komen onder het lemma ‘fora Temer’ (Temer buiten). Duizenden kwamen de straat op om te protesteren tegen de maatregelen van de volledig blanke mannelijke regering van Temer. Tijdschriften die zich verzetten tegen de impeachment schreven over de ‘inconstitutionele president Temer’ en ‘verkozen presidente Rousseff’.

© Antonio José Para / Jornalistas Livres

Studenten studeren op een campus in Paraná: ‘Temer Buiten’

De protesten kwamen afgelopen maand weer tot een hoogtepunt nadat de Senaat de grondwetswijziging goedkeurde om de sociale overheidsuitgaven voor twintig jaar te bevriezen.

De ministers van de regering van Temer vallen beetje bij beetje af te midden van corruptieaanklachten en terwijl de economische crisis in het land aanhoudt. Ondertussen vroeg een groep sociale organisaties en juristen ook de impeachment van Temer aan.

Peilingen en protesten op het continent tonen dat corruptie niet zo maar meer wordt geduld.

Venezuela na het verschrikkelijke 2016

Ook in Venezuela was er heel het jaar protest. De stem van de burger kreeg geen gehoor.

Venezolanen eisten op 1 september tijdens de Inname van Caracas een datum voor een herroepingsreferendum tegen president Maduro.

De Venezolaanse oppositie probeerde op alle mogelijke legale manieren Maduro van de macht te halen te midden van een snijdende sociale en economische crisis.

Het Hooggerechtshof annuleerde systematisch alle beslissingen van het parlement en begin oktober veegde de Nationale Kiesraad het herroepingsreferendum van tafel.

Het Vaticaan ondersteunt onderhandelingen tussen de regering en de oppositie. Dit verloopt uiterst moeizaam. Of er in 2017 nu een onderhandelde uitkomst komt of de frustratie van de bevolking tot meer geweld leidt, de Bolivariaanse revolutie en het chavismo lijken aan hun einde te komen.

De achtervolging van president Maduro door boze Venezolanen in Santa Rosa op 2 september is een mogelijke voorbode van het scenario voor Venezuela in 2017:

Colombia na het vredesakkoord

Terwijl Venezuela het heel moeilijk had afgelopen jaar, stak Colombia de wereld een hart onder de riem. Nadat de bevolking het initiële vredesakkoord afkeurde in een referendum, kwam het vredesproces vanaf oktober in een stroomversnelling.

Het Colombiaanse parlement keurde het heronderhandelde akkoord in december goed, net op tijd voor President Santos om de Nobelprijs voor de Vrede in ontvangst te nemen in Oslo.

Colombia zal in 2017 het vredesakkoord moeten waarmaken.

Colombia zal in 2017 het vredesakkoord moeten waarmaken. De sociale controle door burgerorganisaties van de uitvoering van de vredesakkoorden zal cruciaal zijn.

De uitdagingen zijn enorm, gezien de grote kwetsbaarheid van mensenvoorvechters en de nog andere gewapende groepen actief op het terrein.

Na een uitgestelde deadline begint op 10 januari de demobilisatie van de FARC-strijders.

De vredesonderhandelingen met de linkse rebellengroep ELN (Bevrijdingsleger) moeten in 2017, na maanden diplomatiek dralen, van start gaan. ‘Als er geen spoed komt achter de onderhandelingen met het ELN, zal dit proces de publieke interesse verliezen en uitgesteld worden tot na de verkiezingen van 2018’, zegt Cruz.

‘De uitvoering van het vredesakkoord met de FARC zal met de verkiezingen in het vooruitzicht aan constante kritiek onderhevig zijn’, vult de politicoloog aan. ‘Er is een grote politieke vaardigheid nodig om dit proces in goede banen te leiden.’

Het vredesproces kan bovendien de negatieve gevolgen voelen van Trump als president. De Trump-administratie heeft zich nog niet uitgesproken omtrent de beloofde fondsen voor de uitvoering van het vredesakkoord, maar Cruz vertelt dat een kleine groep republikeinen in het Noord-Amerikaanse Congres in dezelfde lijn zitten als de Colombiaanse tegenstanders van het vredesproces.

Meer rechts in 2017?

Drie presidentsverkiezingen trekken de aandacht in Latijns-Amerika in 2017.

Rafael Correa stelt zich in Ecuador na een decennium aan de macht te zijn geweest niet opnieuw kandidaat. Toch is er een kans dat bij de verkiezingen in februari Ecuador een links bastion in Latijns-Amerika blijft.

Er is een kans dat bij de verkiezingen in februari Ecuador een links bastion in Latijns-Amerika blijft.

Afgelopen weken ging het er hard aan toe tussen de kandidaten Lenin Moreno, opvolger van Correa en voormalig vicepresident, en de conservatieve bankier Guillermo Lasso.

De juriste Gladys Acosta vertelt dat Moreno een grote kans heeft de verkiezingen te winnen, gezien de propaganda van de staat. Als de partij van Correa, Alianza Pais, niet de volgende president aanbrengt, zal ze volgens Acosta in ieder geval een groot aantal parlementsleden leveren.

Cruz vertelt dat de oppositie in Ecuador wel beter georganiseerd is dan tijdens de vorige presidentsverkiezingen. De resultaten zullen volgens de politicoloog afhangen van de economische situatie en hoe de regering Correa omgaat met gevallen van corruptie en sociale conflicten.

Ecuador blijft in 2017 politiek misschien links Latijns-Amerika vertegenwoordigen. Dit betekent niet dat er een stap terug wordt genomen in de ontginningspolitiek van de overheid. Sinds enkele weken verscherpt de strijd tussen de inheemse Shuar-bevolking en de regering over mijnconcessies aan het Chinese bedrijf EXSA.

Chili kiest na vier jaar links bestuur met president Michelle Bachelet in november een nieuwe president. Volgens de recente studie Barómetro de la Política van het onderzoeksbureau CERC-MORI leidt ex-president en zakenman Sebastián Piñera. Bij een eventuele tweede ronde zou Piñera verliezen van Alejandro Guillier van de coalitie van president Bachelet, Nueva Mayoria. De socialistische ex-president Ricardo Lagos slaagt er voorlopig niet in zich voldoende te positioneren.

President Juan Orlando Hernandez neemt het in Honduras in november op tegen Manuel Zelaya, de ex-president die in 2009 werd afgezet door het parlement.

Mexico bereidt zich in 2017 voor op de presidentsverkiezingen van 2018 met lokale verkiezingen in Veracruz en Mexico-Stad. De populariteit van de traditionele PRI-partij van president Enrique Peña Nieto is sterk gedaald door de lage goedkeuring van de president en de constante aantijgingen van corruptie tegen partijgenoten.

‘De presidentskandidaten voor 2018 zullen zich het aankomende jaar aanbieden te midden van de onzekerheid van de Noord-Amerikaanse politiek, de economische crisis en de geweldspiraal waarin het land zich bevindt’, aldus Cruz.

Uitdagingen voor 2017

De overgang van links naar rechts in Latijns-Amerika werd afgelopen jaar definitief ingezet.

Een van de belangrijkste uitdagingen voor Latijns-Amerika is volgens Cruz ‘politieke overgang zonder dat het beleid van vorige regeringen helemaal wordt stopgezet’.

Cruz vult aan dat de regio op zoek moet naar minder economische afhankelijkheid van grondstoffen. De export van grondstoffen, waarop de sociale programma’s van de linkse regeringen afgelopen jaren steunden, stagneerde in een wereldwijde conjunctuur van lage grondstofprijzen.

‘Een van de grootste bedreigingen voor het democratisch proces in de regio is de verarming van de middenklasse.’

‘Een van de grootste bedreigingen voor het democratisch proces in de regio is de verarming van de opkomende middenklasse’, vertelt Cruz.

Tegelijkertijd is het volgens Cruz noodzakelijk de problemen rond mensenrechten aan te pakken. De politicoloog noemt inheemse rechten, toegang tot sociale voorzieningen, gendergelijkheid en milieurechten.

‘Deze uitdagingen spelen zich af in diverse maatschappijen, die tegelijkertijd sterk verbonden zijn met de westerse wereld.’

De burger op straat en in de jungle

De laatste maanden van 2016 toonden dat ook na Fidel Castro, en los van de politieke conjunctuur, onderwijs en andere sociale voorzieningen strijdpunten voor de Latijns-Amerikaanse burgers blijven.

Inheemse Latijns-Amerikanen komen samen met stedelijke landgenoten op voor het klimaat en daarmee verbonden culturele rechten.

Latijns-Amerika stapt het nieuwe jaar strijdbaar binnen.

© Jornalistas Livres

‘Dat 2017 snel komt. De strijd gaat verder’

Terug- en vooruitblik, in het kort

2016
Minst favoriete persoon van het jaar: de Venezolaanse president Nicolas Maduro
President van het Jaar: verkozen en afgezette president Dilma Rousseff
Persoon van het Jaar: de Latijns-Amerikaanse vrouw
Eenheid op het continent: protest voor vrouwenrechten

2017
Spannend in 2017: de uitvoering van het vredesproces in Colombia
Verjaardag: drie jaar Ni Una Menos tegen gendergeweld
Voorstel: het wetsvoorstel van de “3 oorzaken” om abortus in Chili te legaliseren bij gevaar voor het leven van de vrouw, een niet levensvatbare foetus of bij verkrachting.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.