Spannendste verkiezingen ooit in Nigeria

Kwatongen beweren dat het uitstel vooral de regerende People Democratic Party (PDP) een kans bood om de verzwakte uitgangspositie van hun kandidaat, president Jonathan, op te vijzelen. De presidentsverkiezingen beloven immers een nek-aan-nek race te worden en anders dan vroeger valt niet te voorspellen wie winnen zal. Grote tegenstrever, Muhammudu Buhari,  oud-generaal en presidentskandidaat van de oppositiepartij All Progressive Congress (APC), maakt immers een goede kans tegen de uitgaande president GEJ.

Veertien in een dozijn

In 1999 maakte Nigeria de beslissende overstap van een militaire dictatuur naar een democratisch beleid. Sindsdien brachten de Nigerianen reeds vier keer hun stem uit tijdens georganiseerde presidentsverkiezingen. Die gingen steevast gepaard met geweld en stembusvervalsingen. Net zoals tijdens de vorige verkiezingen zal de opkomst wellicht niet veel hoger liggen dan 50 tot 60 procent van het stemgerechtigde publiek. Zaterdag mogen alvast 70 miljoen kiesgerechtigden Nigerianen opnieuw naar het stemhokje. Ze hebben de keuze tussen liefst 14 presidentskandidaten, waaronder de zittende president Goodluck Ebele Jonathan (GEJ).

Jonathan kwam in zijn functie van vice-president in 2010 na het vroegtijdig overlijden van president Umaru Musa Yar’Adua aan het hoofd van het land te staan. In 2011 won hij de presidentsverkiezingen van Muhammudu Buhari. Buhari probeert al sinds 2003 de presidentsverkiezingen te winnen. In een vorig leven, tijdens het tijdperk van militaire dictaturen hield hij als bevlogen generaal een tweetal jaren de riemen van het land strak in de hand. Nu zijn alle ogen gericht op deze oud-generaal, die dé kandidaat werd van de APC, een monstercoalitie van oppositiepartijen.

Noord-Zuid, Middle Belt

De presidentsverkiezingen in Nigeria worden gewoonlijk voorgesteld als een politieke machtsstrijd tussen het overwegend islamitische Noorden en het overwegend christelijke Zuiden. Die tegenstelling heeft zijn wortels in de Brits-koloniale creatie van Nigeria en anderzijds in de imperialistische machtspolitiek van het pre-koloniale Sokoto kalifaat (1804-1903).

Nigeria is een bijzonder complex land. In de zoektocht naar evenwicht tussen grofweg zes politieke zones in Nigeria, komt de zuidelijke presidentskandidaat altijd op met een running mate uit één van de drie noordelijke zones. En omgekeerd.

Buhari, bijvoorbeeld, is afkomstig uit de noordwestelijke regio, de thuisbasis van de Hausa-Fulani en zijn running mate is Yemi Osinbajo, een Yoruba uit het zuidwesten: de thuisbasis van deze etnische groep en tegelijk ook een regio met veel moslims. President Jonathan is dan weer afkomstig uit het zuidelijke zuiden, de thuisbasis van onder meer de Ijaw en zijn running mate Mohammed Namadi Sambo komt uit de Middle Belt.

De klassieke Noord-Zuid tegenstelling bepaalt in belangrijke mate het kiesgedrag van de Nigerianen. Het valt echter moeilijker in te schatten hoe moslims in het zuiden en christenen in het noordelijke westen en oosten en vooral dan in de Middle Belt zone zullen stemmen.

It’s the security, stupid!

Nigeria is het land met het grootste aantal ontheemden. In 2013 waren het er al drie miljoen en de toenemende terreur van Boko Haram deed de cijfers sindsdien nog fors oplopen. Boko Haram zal Nigerianen uit het noordoosten wellicht nog meer in het stemhokje van Buhari drijven, die meermaals beloofde af te rekenen met de aanhoudende terreur.  Maar dit conflict in het noordoosten van Nigeria is de zuiderlingen minder een zorg.

Nigerianen uit het zuiden herinneren zich misschien meer de economische groei in landbouw en diensten onder Jonathans presidentschap.

Zij herinneren zich misschien meer de economische groei die zich onder Jonathans presidentschap doorzette in landbouw en diensten. Niettemin blijven heel wat structurele uitdagingen na diens regeerperiode onopgelost: de inkomensongelijkheid en de informele economie die vele gezinnen recht houdt, de hoge werkloosheidcijfers en abjecte armoede, alsook de grote verschillen in ontwikkeling tussen provincies en steden onderling. Uiteindelijk wegen niet alleen de verdiensten en beloften van de kandidaten door. Ook de buik stemt mee. Een zak rijst voor de juiste stemmen.

Met de bezem

Dat Jonathan weinig of niets vermocht tegen de corruptie is vele Nigerianen ook een doorn in het oog. Op dat vlak heeft Buhari een goede track record, ofschoon hij in een open brief reeds duidelijk maakte geen heksenjacht te zullen organiseren tegen corrupte politici.

De tsinsiya, de kleine bezem waarmee West-Afrikanen hun huis vegen, staat symbool voor de APC.

De tsinsiya, de kleine bezem waarmee West-Afrikanen hun huis vegen, staat symbool voor de APC, opgericht door machtige Yoruba uit het zuidwesten van Nigeria. Die coalitie van oppositiepartijen heeft  de afgelopen twee jaar de politieke machtsverhoudingen op ingrijpende wijze hertekend, onder meer door belangrijke overlopers uit Jonathan’s PDP binnen te halen. Buhari’s running mate Osinbayo is een invloedrijke christelijke pastor en centrumfiguur. Hij zal wellicht vele stemmen binnenrijven in de centrale en zuidelijke regio’s. Noem Osinbayo dus gerust APC’s paard van Troje, binnengerold in Jonathan’s achtertuin.

De echte reden voor het uitstel

De verkiezingen worden met andere woorden een nek-aan-nek race en dat heeft ook te maken met de Nigeriaanse kieswet. Een kandidaat die in minstens 24 deelstaten én in de federale hoofdstad Abuja telkens meer dan 25 procent van de stemmen binnenrijft, krijgt de sleutel tot Aso Rock, de presidentiële ambtswoning in de hoofdstad. Belangrijke zetbazen zijn natuurlijk de gouverneurs, die in 36 deelstaten mee het stemgedrag bepalen.

Hoewel PDP momenteel 21 deelstaten in handen heeft en wellicht kan rekenen op  bijkomende steun van de All Progressive Grand Alliance (APGA) in Anamabra, blijft hun gegarandeerde stemmenwinst vooralsnog beperkt tot 16 deelstaten. Het APC heeft dan weer gouverneurs in vijf noordelijke deelstaten en in 9 zuidelijke staten of provincies. Volgens de klassieke Noord-Zuid tegenstelling wint Buhari hoogstwaarschijnlijk in de 12 noordelijke deelstaten en dankzij steun vanuit het zuidwesten kunnen daar nog 9 deelstaten aan toegevoegd worden.

Militaire coup

De afgelopen weken stelde president Jonathan en zijn PDP dan ook alles in het werk om het APC te dwarsbomen. Het militaire offensief tegen Boko Haram werd opgevoerd. Jonathan trok naar het Noorden om allianties te smeden met lokale moslimleiders en ging op de thee bij traditionele Yoruba-leiders in het zuidwesten. De regeringspartij gooide ook met modder naar Buhari, in een poging hem in diskrediet te brengen.

Net omdat deze stembusgang zo spannend is en mogelijks in het voordeel uitvalt van oppositiekandidaat Buhari, vrezen velen voor fraude en kiesgeweld. Haalt noch Jonathan, noch Buhari een meerderheid, dan moet een tweede ronde worden georganiseerd. Dat zou een primeur zijn in de recente democratische geschiedenis van Nigeria. Nu al waarschuwen invloedrijke figuren zoals oud-president Olusegun Obasanjo, Femi Falana en Wole Soyinka voor een militaire staatsgreep, mocht de uitslag dermate onbestemd of gelijklopend zijn.