Turkijes grootste vijand in Syrië: IS, Assad of de Koerden?

Het Turkse parlement nam op 2 oktober een resolutie aan die de regering de toestemming geeft Turkse grondtroepen in te zetten in Syrië en Irak. Via de resolutie geeft de regering ook toestemming buitenlandse coalitietroepen gebruik te laten maken van Turkse militaire bases. Militaire actie is onder de resolutie toegestaan om ‘aanvallen van alle terroristische groeperingen in Syria en Irak tegen ons land af te slaan’

De Turkse President Erdogan stelde wel dat de val van het Syrische Assadregime een topprioriteit blijft voor Turkije. Hij benadrukte ook dat Amerikaanse luchtaanvallen in Syrië en Irak die niet gepaard gaan met een bredere politieke strategie, gedoemd zijn tot mislukken.

Vrees voor machtsvacuüm

Turkije vreest dat het vacuüm dat in bepaalde gebieden zou ontstaan na aanvallen tegen IS vooral in het voordeel van het Syrische regime zouden spelen.

‘ISIL heeft geen vliegtuigen of helikopters. Waarom dringt Turkije dan aan op een no-fly zone? Wiens vliegtuigen of helikopters gaan ze verhinderen over te vliegen?’

‘Turkije is geen land dat enkel tijdelijke oplossingen nastreeft of anderen toestaat hieruit voordeel te halen. Vele tonnen bommen uit de lucht zullen het gevaar en de dreiging enkel uitstellen’, aldus Erdogan. Hij benadrukte ook dat de terugkeer van de 1.5 miljoen Syrische vluchtelingen naar Syrië een Turkse prioriteit is.

Turkije zou hiertoe een ‘veilige haven’ in Noord-Syrië willen afdwingen via het instellen van een no-fly zone. Zo’n zone lijkt echter vooral gericht tegen het Assadregime, eerder dan tegen IS.

‘ISIL heeft geen vliegtuigen of helikopters. Waarom dringt Turkije dan aan op een no-fly zone? Wiens vliegtuigen of helikopters gaan ze verhinderen over te vliegen?’, stelt de covoorzitter van de Turks-Koerdische partij HDP Selahattin Demirtas.

Een parlementslid van de HDP stelt het nog scherper: ‘Jullie (de Turkse regering) keken lange tijd gewoon toe hoe ISIL bloedbaden aanrichtte. Jullie waren diegenen die ISIL steunden, en jullie steunen ze nog altijd.’

Hardnekkige verdachtmakingen dat Turkije lange tijd een oogje dichtkneep voor strijders die de Turks-Syrische grens overstaken om zich aan te sluiten bij IS of het al-Nusrafront, blijven ondertussen opduiken.

De Amerikaanse vicepresident Biden moest zich afgelopen weekend nog excuseren nadat hij hierop in een toespraak alludeerde. Vraagtekens blijven bovendien bestaan over de omstandigheden waarin 49 Turkse gijzelaars op 20 september door IS werden vrijgelaten, en wat IS hiervoor in de plaats kreeg.

Koerdische enclave onder druk

‘Ik roep iedereen in Turkije die het vredesproces niet wil zien instorten op verantwoordelijkheid te nemen in Kobani’

Kobani, een Koerdische enclave aan de Turks-Syrische grens, wordt ondertussen steeds meer omsingeld door Islamitische Staat. Volgens het Syrische Observatorium voor de Mensenrechten werden de afgelopen weken 325 van de 354 omliggende dorpen veroverd door IS, dat steeds verder oprukt naar de stad.

Het Koerdische Instituut in België waarschuwt voor een dreigende ‘genocide’. Meer dan 150.000 Koerden ontvluchtten de afgelopen weken Kobani, wat de humanitaire situatie rond de Turks-Syrische grens nog dreigt te verergeren.

De Koerdische PKK-leider Öcalan waarschuwde ondertussen vanuit zijn Turkse cel voor de gevolgen van nietsdoen: ‘Ik roep iedereen in Turkije die het vredesproces (tussen Turkije en de Koerdische verzetsbeweging PKK) niet wil zien instorten, op om verantwoordelijkheid te nemen in Kobani.’

Turks dubbelspel?

‘Het probleem is dat de resolutie vooral een einde lijkt te willen maken aan het Koerdische zelfbestuur in Noord-Syrië’

De Turkse premier Davutoglu beloofde op 2 oktober alvast er alles aan te zullen doen opdat Kobani niet in handen van IS valt. Turkije weigert wel wapens te leveren aan de Syrische Koerden, en staat weigerachtig tegenover het ondernemen van militaire actie die Koerdische strijders gelieerd aan de PKK zou versterken.

Derwich Ferho, voorzitter van het Koerdisch Instituut in België, heeft zo zijn twijfels bij de goede bedoelingen van Ankara.

‘Als het Turkse Parlement het goed meent is er geen enkel probleem met de resolutie van 2 oktober. Het probleem is echter dat de resolutie vooral gericht lijkt op het creëren van een Turkse bufferzone in Noord-Syrië die ingaat tegen de Koerdische belangen. Een sluipende gebiedsuitbreiding die een einde stelt aan het Koerdische zelfbestuur in Noord-Syrië.’

Ferho is overtuigd dat de Turkse regering stiekem steun verleent aan IS, en eist dat hier onmiddellijk een einde aan komt. Hij wil daarnaast dat de Turks-Syrische grens opnieuw opengaat voor Koerdische vluchtelingen uit Kobani en omstreken, en dat de Turkse regering stopt de Koerdische autoriteiten in Kobani te bedreigen.

Hoewel het Koerdisch Instituut vorige week waarschuwde voor een genocide in Kobani, sluit Ferho wel uit dat IS Kobani ooit zal kunnen veroveren.

Wat met Syrische Koerden?

Salih Bicakci, professor Internationale Politiek aan de Kadir Has Universiteit in Istanbul, ziet eveneens binnenlandse overwegingen spelen. Turkije is volgens hem uiterst bevreesd voor de vorming van een de facto onafhankelijk Koerdistan in delen van Noord-Syrië, Turkije en Noord-Irak, en zou IS eerst de Koerdische strijders in Noord-Syrië laten bevechten.

De creatie van een no-fly zone in Syrië zou er voornamelijk op gericht zijn het Assadregime te verzwakken, dat zo minder capaciteit zou hebben om IS en het al-Nusrafront te bevechten. Bicakci wijst daarnaast op de rol van het Turkse leger, dat via een militaire operatie in Syrië zou willen proberen haar vroegere prestige en invloed op de binnenlandse politiek te herstellen.

‘Ankara hoopt haar ambitie om af te raken van Assad te realiseren door ISIL te vervangen door het Vrije Syrische Leger. Men kan zo twee vliegen in één klap slaan: Assad en de Koerden.’

Ook Erdal Balci, een Turks-Belgische journalist in Istanboel, benadrukt het belang van de Koerdische kwestie. Hij stelt dat de Turkse regering de Syrisch-Koerdische PYD en haar gewapende arm YPG even goed als een ernstige veiligheidsbedreiging ziet.

Balci wijst erop dat de resolutie van 2 oktober drie bedreigingen identificeert: IS, het Assadregime én de Syrische Koerden. De Turkse regering zou het moment rijp zien om ‘grote schoonmaak’ te houden in de regio.

Ankara zet ondertussen druk op de PYD om zichzelf onder het commando van het Vrije Syrische leger te plaatsen, en zichzelf te distantiëren van de Turks-Koerdische PKK, dat door Turkije en het Westen als een terreurorganisatie wordt beschouwd.

‘De PKK en ISIL zijn voor ons gelijk. Het is fout ze als verschillend van elkaar te beschouwen’, aldus Erdogan op 4 oktober.

De Turkse journalist Cem Sey stelt het als volgt: ‘Ankara hoopt haar ambitie om af te raken van Assad te realiseren door ISIL te vervangen door het Vrije Syrische Leger. Men kan zo twee vliegen in één klap slaan. De eerste vlieg is Assad. De tweede is de enige kracht die ISIL tot nogtoe heeft bestreden: de Koerden.’