Uitstel verkiezingen Nigeria nekt Boko Haram niet

Volgens de nationale veiligheidsadviseur Sambo Dasuki en de legerstaf van het Nigeriaans leger kan de veiligheid niet meer gegarandeerd worden in de noordoostelijke deelstaten Yobe, Borno en Adamawa.  Sinds 2013 heerst in deze deelstaten de noodtoestand en voert het Nigeriaans leger een uitzichtloze strijd tegen Boko Haram.

De feiten liegen er ook niet meer om: volgens conservatieve schattingen van de Amerikaanse Council on Foreign Relations (CFR) kwamen er sinds het aantreden van president Goodluck Jonathan in 2011 meer dan 20.000 mensen om het leven in geweld dat te maken heeft met het Boko Haram conflict. Volgens andere schattingen loopt het aantal ontheemden en vluchtelingen op tot meer dan 1,5 miljoen mensen. De aangerichte sociaaleconomische schade in de noordoostelijke regio is haast onoverzichtelijk. Het gros van de ontvoerde schoolmeisjes van Chibok zijn bovendien nog steeds spoorloos.

Jonathans laatste redmiddel

In deelstaat Borno controleert Boko Haram verschillende kleine gebieden op een grensoverschrijdende landoppervlakte van meer dan 30.000 vierkante kilometer.

Nigeriaanse opiniemakers stellen dat president Jonathan en zijn entourage binnen de Peoples Democratic Party (PDP) en het Nigeriaans leger het nieuwe militair offensief gebruiken als laatste redmiddel om aan een nakende verkiezingsnederlaag te ontkomen.

De huidige dadendrang en urgentie staan in elk geval in schril contrast met de sluwe verrottingsstrategie die Jonathan de voorbije jaren hanteerde ten opzichte van Boko Haram, om de politieke machtscentra in het Noorden en de oppositiekrachten van de All Progressive Congress (APC) in diskrediet te brengen. Het Boko Haram conflict speelt al sinds zijn ontstaan een niet te onderschatten rol in de nationale politieke machtsstrijd tussen het overwegende christelijke zuiden en het overwegend islamitische noorden.

Het uitstel van de verkiezingen steunt op artikel 26/1 van de Nigeriaanse kieswet, dat daarin voorziet wanneer de vrede op ernstige wijze verstoord dreigt te worden. En vanuit objectief oogpunt kan de veiligheid in de drie noordoostelijke deelstaten inderdaad niet meer gegarandeerd worden. In deze regio wonen ten minste 15 miljoen mensen op een totale landoppervlakte van ongeveer 160.000 vierkante kilometer.

Boko Haram voert daar in eerste instantie een anticonstitutionele strijd ter ondermijning van de Nigeriaanse democratie. In deelstaat Borno controleren ze verschillende kleine gebieden op een grensoverschrijdende landoppervlakte van meer dan 30.000 vierkante kilometer en de afgelopen weken hebben ze eveneens hun strijd opgevoerd in deelstaten Yobe en Adamawa waar ze vooral opereren in de grensgebieden met respectievelijke buurlanden Niger en Kameroen.

Nomadische oorlogsmachine

Met steun van eerder vernoemde buurlanden wordt nu een nieuwe troepenmacht samengesteld van 8750 manschappen. Wellicht komt er ook een VN mandaat  voor logistieke steun van andere landen.  Maar niemand gelooft dat de Nigeriaanse regering met een nieuw militair offensief de veiligheid kan herstellen -alsof Boko Haram aan de vooravond van historische verkiezingen zomaar ineens van de kaart geveegd kan worden. De multinationale Joint Task Force zal het conflict verder intensifiëren omdat een klassieke militaire operatie niet opgewassen is tegen de nomadische oorlogsmachine van Boko Haram.

Het nomadische karakter van Boko Haram valt op in een opmerkelijke videomontage die onlangs door Sahara Reporters op Youtube werd geplaatst. De eerste beelden tonen een colonne van honderden relatief zwaar bewapende jonge strijders op brommers en in auto’s, pick-ups en een aantal buitgemaakte legervoertuigen.

Daarna krijgen we beelden te zien van een aantal gewapende militanten die een kleine moskee binnen en buitenlopen en een leidersfiguur in een kaftan, die zich klaar houdt om een toespraak te geven. Deze beelden ademen een atmosfeer uit van militanten die zonet ergens in een dorp zijn aangekomen. Ten slotte krijgen we beelden te zien van lokale bewoners die vreugdevol kijken naar een voorbijtrekkende colonne van militanten. De beelden bevestigen dat Boko Haram beter gezien wordt als een los samenhangend geheel van rondtrekkende ‘vagebondfundamentalisten’. Het feit dat ze in drie verschillende deelstaten op verschillende plaatsen worden gesignaleerd, wijst daarbij op verschillende groeperingen.

Al rondtrekkend vallen ze dorpen en kleine steden aan. Ze vertoeven daar een tijd om zich te kunnen bevoorraden en om nieuw kanonnenvlees onder de lokale bevolking te ronselen. Het brutale optreden van het Nigeriaans leger en van lokale anti-Boko Haram jeugdmilities – waarbij vele onschuldige burgerslachtoffers vallen – drijft wellicht ook van tijd tot tijd gebroken jongeren in de armen van Boko Haram. Wellicht beschikt Boko Haram over  een harde  kern van een 5000 tal strijders, maar hun slagkracht blijft te beperkt om een grote stad als de Maiduguri-Yerwa metropool in Borno onder de voet te lopen

Toch gaat het om een tot op de tanden bewapende en bovenal genadeloze strijdmacht die zich op flexibele wijze beweegt. Een klassieke militaire operatie zal hiertegen niet veel uithalen en de kans is reëel dat oude fouten van het Nigeriaans leger herhaald worden door klopjachten onder de lokale bevolking te houden. Human Rights Watch stelt dat zowel het Nigeriaans leger als het Tsjaads leger in het recente verleden zich al meerdere malen bezondigden aan grove misdaden tegen de mensheid.

Dergelijke klopjachten zijn aan de andere kant van de grens al aan de gang in Diffa, waar de Nigerese regering de noodtoestand heeft uitgeroepen om de militaire strijd te kunnen opvoeren.

Een nomadische oorlogsmachine kan idealiter gesproken enkel bestreden worden door al even beweeglijke speciale elite-eenheden die de whereabouts van Boko Haram zorgvuldig registeren zodat ze geïsoleerd en afgesneden kunnen worden van de toevoer van levensmiddelen en benzine.

Buhari en de Maitisine sekte

De gedoodverfde overwinnaar van de uitgestelde verkiezingen, Muhammadu Buhari van het APC, beloofde al dat hij op 28 mei, de dag wanneer president Jonathan zal aftreden, de strijd tegen Boko Haram zal verderzetten. Buhari verklaarde al dat hij vastberaden is om het conflict met Boko Haram te beëindigen en dat hiervoor in de eerste plaats orde op zaken gesteld moet worden binnen het Nigeriaans leger.

Dat leger raakte de voorbije jaren in de strijd tegen Boko Haram verzeild in corrupte praktijken en vervulde verscheidene keren een dubbele rol in de strijd. Dat is zeker een slimme zet. Maar Buharis stempubliek leeft in de volle verwachting dat hij even effectief zal optreden zoals dat gebeurde tijdens zijn militaire periode in de jaren tachtig toen het Noorden van Nigeria, vooral dan in Kano, worstelde met de islamitisch geïnspireerde strijd van de Maitatsine sekte.

Tijdens dit conflict kwamen toen al duizenden mensen om het leven en de laatste restanten van deze beweging belandden onder het beleid van Buhari in de gevangenis – en het ging toen ook al om Almajirai of op dool geraakte moslimleerlingen. En het feit dat er tijdens de afgelopen jaren eveneens honderden vermeende Boko Haram militanten in de gevangenis terechtkwamen en zoals gedocumenteerd door Amnesty International omkwamen door uitdroging, roept dan ook vragen op of Buhari zowel uit zijn eigen militair verleden als het heden lessen zal trekken om op een humane manier Boko Haram van de kaart te vegen.