Congo in spiraal van geweld: video executie VN-experts roept heleboel vragen op

De politieke impasse in Congo blijft maar duren. De recente escalatie van geweld hangt daarmee samen. Dat werd afgelopen week geïllustreerd door de Congolese regering zelf, die pers en diplomaten samenriep voor een screening van een video van de executie van twee VN-experts.

  • Bron: Flickr Creative Commons Congolese regeringstroepen in de Kasaï-provincie Bron: Flickr Creative Commons
  • Bron: Flickr Creative  Commons Joseph Kabila, president van de Democratische Republiek van Congo, hier saemn met zijn vrouw op de begrafenis van Nelson Mandela. De man wil niet aftreden na zijn tweede en laatste ambtstermijn en brengt het land zo in een diepe politieke crisis Bron: Flickr Creative Commons
  • Bron: Flickr Creative  Commons Een stemkantoor tijdens de Congolese verkiezingen in 2011. Dit beeld zouden veel Congolezen graag zo snel mogelijk opnieuw zien. Oppositie noch regering is echter van plan om snel verkiezingen te organiseren. Bron: Flickr Creative Commons

De Amerikaan Michael Sharp en de Zweeds-Chileense Zaida Catalán werden op 12 maart ontvoerd in de centraal gelegen Kasaï-provincie. Zij maakten deel uit van een expertenpanel van de Verenigde Naties en voerden onderzoek naar de opstand en het geweld in Kasaï, onder andere omdat het een relatief nieuw fenomeen is.

Zij waren daar om massagraven in de regio te onderzoeken en om het vermoedelijk gebruik van kindsoldaten door de opstandige militie te documenteren. Ook was de opdracht van het expertenpanel om in dialoog te gaan met lokale leiders om vredevolle oplossingen af te toetsen.

Hun lichamen werden eind maart ontdekt in een ondiep graf. Dit incident, en de massale opflakkering van geweld in de provincie, kan niet los gezien worden van de politieke crisis in Congo.

Impasse door politieke onwil

Bron: Flickr Creative  Commons

Joseph Kabila, president van de Democratische Republiek van Congo, hier saemn met zijn vrouw op de begrafenis van Nelson Mandela. De man wil niet aftreden na zijn tweede en laatste ambtstermijn en brengt het land zo in een diepe politieke crisis

President Kabila wil de macht niet loslaten sinds zijn tweede ambtstermijn afliep op 19 december 2016. Volgens de Congolese grondwet kan iemand maar twee maal het hoogste ambt bekleden. Kabila geeft als argument dat hij simpelweg geen verkiezingen kan organiseren omdat Congo dat momenteel financieel en logistiek niet aankan.

De oppositie wil dat hij aftreedt, maar is zelf te verdeeld om een coherente strategie te formuleren. Nochtans hebben verschillende oppositiepartijen zich verenigd in een coalitie genaamd Le Rassemblement. De bisschoppen van de Katholieke Kerk, een baken van continuïteit in het politiek verscheurde Congo, hadden rond oudejaar een akkoord onderhandeld tussen beide partijen.

Daarin staat dat er tegen eind 2017 verkiezingen moeten georganiseerd worden en dat Kabila tot dan mag aanblijven. Nog volgens het oudejaarsakkoord moest er een premier aangeduid worden uit Le Rassemblement en mocht Kabila geen derde ambtstermijn nastreven via een referendum.

Dat akkoord staat nu onder zware druk. Ten eerste omdat Kabila begin april Bruno Tshibala als premier aanduidde. Een voormalig lid van Le Rassemblement, maar hij is in ongenade gevallen bij de oppositie na de dood van historisch oppositieleider Etienne Tshisekedi in januari van dit jaar.

‘De politieke wil om snel verkiezingen te organiseren ontbreekt bij elke betrokken partij’

Onafhankelijk expert voor Centraal-Afrika en lid van de MO*academy, Kris Berwouts, is momenteel in Congo. Hij is er van overtuigd dat er dit jaar geen verkiezingen meer zullen gehouden worden: ‘De politieke wil ontbreekt bij elke betrokken partij.’ Kris Berwouts stelt dat Kabila vooral tijd wil winnen om een manier te vinden om een derde ambtstermijn te bekomen. De oppositie wil nu nog geen verkiezingen omdat ze simpelweg geen geld hebben om campagne te voeren. ‘Ze willen eerst nog even lepelen aan de potten van de macht’, verwoordt Berwouts het mooi.

Bron: Flickr Creative  Commons

Een stemkantoor tijdens de Congolese verkiezingen in 2011. Dit beeld zouden veel Congolezen graag zo snel mogelijk opnieuw zien. Oppositie noch regering is echter van plan om snel verkiezingen te organiseren.

Sinds het oudejaarsakkoord mogen ze mee regeren en dat legt hen geen windeieren. ‘Ook het parlement is niet happig op verkiezingen’, zegt de Afrikakenner. ‘In Congo wordt traditioneel het overgrote deel van de parlementariërs niet herverkozen. Zij vrezen voor hun riant loon en hun privileges als de stembussen mogen spreken.’ Volgens Berwouts ontbreekt dus elk motief om snel verkiezingen te organiseren.

Nochtans eist de politieke onzekerheid een grote tol van de Congolese bevolking, zoals te merken is in de provincie Kasaï, waar de twee VN-experts vermoord zijn en waar het geweld al maandenlang woedt.

Milities en massagraven in de Kasaï-provincie

De Kassaï-provincie was voordien een regio waar weinig geweld voorkwam en geen gewapende groepen actief waren. In augustus vorig jaar is dat veranderd. Toen een lokale leider, bijgenaamd Kamwina Nsapu (‘de zwarte mier’ nvdr), het gezag van de centrale regering in vraag stelde, werd hij door de gouverneur van de provincie niet benoemd in zijn functie. Dat was de aanleiding tot een gewelddadige opstand en de oprichting van een militie die naar hem genoemd is.

Op 12 augustus 2016 werd hij gedood tijdens een politieactie. Sindsdien wordt de regio geteisterd door geweld van zowel de militie Kamwina Nsapu als van overheidstroepen. Honderden mensen zijn al gedood en zo’n 200.000 bewoners zijn op de vlucht, volgens de V.N.

Het geweld en de moord op de VN-experts moet ook bekeken worden in het kader van de politieke crisis.

Volgens Kris Berwouts, is er een duidelijke link tussen het geweld in Kasaï en de politieke crisis: ‘Overal in Congo leven de mensen in totale onzekerheid over de politieke toekomst. Dat wakkert lokale conflicten aan. Groepen zien hun kans omdat de geloofwaardigheid van de overheid weg is. De staat is echter niet meer capabel om in te spelen op die lokale brandhaardjes, onder meer omdat de plaatselijke administratie niets meer voorstelt.’ 

Zo komt het volgens Berwouts dat wat een lokaal conflict was in augustus intussen vijf provincies bestrijkt. ‘Er zijn een aantal politieacties geweest met excessief geweld en dat heeft enkel maar bijgedragen tot de verspreiding van het geweld.’

Bron: Flickr Creative Commons

Congolese regeringstroepen in de Kasaï-provincie

Goed geregisseerd 

De moord op Michael Sharp en Zaida Catalán moet ook bekeken worden in dit kader van de politieke instabiliteit. Het onderzoek waar beide experts aan meewerkten, bracht veertig massagraven in de Kasaï-regio aan het licht. Die massagraven brachten de Congolese overheid in een lastig parket bij de internationale gemeenschap. De V.N. had er voordien al mee gedreigd om de zaak voor het Internationaal Strafhof te brengen als de ware toedracht achter de graven niet bekend werd.

‘De taak van Michael en Zaïda was om verbanden te zoeken tussen de politiek en lokale conflicten.’ Vertelt Congo-Specialist Berwouts. ‘Als je weet dat er een heleboel massagraven ontdekt waren in de regio dan kan je u voorstellen dat een aantal mensen heel wat te verbergen hebben.’

De Congolese regering was nogal gretig om de video van de moord te tonen aan journalisten in Kinshasa.

De Congolese regering was nogal gretig om de video van de moord te tonen aan journalisten in Kinshasa op maandag. De bedoeling was om suggesties te counteren dat de Congolese autoriteiten medeplichtig zijn aan de moord.

De V.N. was niet opgezet met het feit dat de video openbaar gemaakt werd. Omdat het de voortgang van het onderzoek schaadt, én omdat het zien van de beelden traumatiserend is voor de familieleden van de overledenen.

De woordvoerder van de Congolese regering, Lambert Mende benadrukte dat daarmee het bewijs was geleverd dat de Congolese politie of soldaten niets met de moord te maken hebben. Maar zo’n actie kan het omgekeerde effect hebben. Zeker omdat de Mende geen details kon geven over hoe de regering de video’s bemachtigd had.

Ook Kris Berwouts had enkele bemerkingen bij de video: ‘Ten eerste was er bij de groep daders geen enkele emotie of stemverheffing te bemerken, het lijkt een geplande executie te zijn die zeer zorgvuldig wordt uitgevoerd.’ 

Een tweede verdachte factor is de manier waarop de regering de video’s inzet: ‘Het is propagandamateriaal, om de schuld in de schoenen van Kamwina Nsapu te schuiven.’

De journalisten werden opgeroepen zonder dat ze wisten wat ze zouden te zien krijgen zegt Berwouts, zodat ze geen lastige vragen konden voorbereiden. Na het zien van de video moest duidelijk zijn dat Kamwina Nsapu de schuldige waren. Voor de woordvoerder was het onderzoek daarmee afgesloten, er werd enkel hulp gevraagd bij het verslaan van de militie.

‘Zowel de video’s als de manier waarop de Congolese regering ze gebruikte waren perfect geregisseerd’, Vindt Berwouts.  ‘En dat roept bij mij vragen op.’ Volgens Berwouts valt niet uit te sluiten dat de Congolese regering boter op het hoofd heeft wat de moorden betreft. 

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

  • Schrijft over klimaat, conflict en geopolitiek

    Willem schrijft over klimaatopwarming, conflicten en geopolitiek. Geografisch volgt hij voornamelijk, maar niet uitsluitend, Afrika en het Midden-Oosten.

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.