Boko Haram houdt Nigeriaanse leger spiegel voor

Op zaterdag 7 juli drongen gewapende mannen net voor zonsopgang een kostschool in de noordoostelijke staat Yobe binnen. De mannen verzamelden de aanwezige leerlingen volgens getuigen in een slaapzaal, gooiden granaten naar binnen en openden het vuur. Tegelijkertijd zetten ze verschillende zalen waarin kinderen verbleven in brand.

Middelbare scholen dicht tot september

De moordpartij komt bijna twee maanden na het begin van een offensief van het Nigeriaanse leger in het woelige noorden van het land. In mei had president Goodluck Jonathan de noodtoestand uitgeroepen in Yobe en twee andere noordelijke staten. De gouverneur van Yobe heeft het bevel gegeven alle middelbare scholen in de staat te sluiten tot het nieuwe academiejaar in september. Bovendien zal de regering rond alle kostscholen in de staat een omheining bouwen. 

De moordpartij is niet de eerste dit jaar waarbij een school het doelwit is. Volgens UNICEF werden sinds 16 juni al 48 leerlingen en zeven leraren vermoord bij gelijkaardige aanvallen.

Boko Haram hoofdverdachte

De aanval werd nog niet opgeëist, maar de islamistische beweging Boko Haram wordt algemeen aangeduid als waarschijnlijke verantwoordelijke. De vertaling van de roepnaam van de militantengroep luidt ‘westerse opvoeding is een zonde’. Die naam maakt een interpretatie van de moorden als symbolische actie makkelijk.

Toch spelen andere motieven, zowel politiek als maatschappelijk, een even grote rol in de acties van Boko Haram. Zo geven analisten uit het Nigeriaanse noordoosten aan dat een definitie van de groepering als uitsluitend religieus geïnspireerde islamstrijders niet strookt met de realiteit. ‘De strijders van Boko Haram zijn kwaadaardige anarchisten die niet enkel bijna elke imam in de regio rond Maiduguri (de hoofdstad van een noorderlijke streek waarin Boko Haram bijzonder actief is) hebben vermoord, maar die tegelijk onze politieke en traditionele leiders uit alle macht proberen te elimineren’, laat een advocaat aan The Guardian weten.

Militie teert op armoede en onvrede

De militie ontstond en werd groot in een omgeving waar onpeilbare armoede heerst. Zo leeft volgens de Wereldbank 62 procent van de bevolking onder de armoedegrens. Vooral het noorden, dat verder verwijderd ligt van de Nigeriaanse kustlijn, kent hoge armoedecijfers.

Bij een deel van de arme burgerbevolking leeft het gevoel dat de huidige politieke elite, die tot het einde van de kolonisatie van Nigeria in 1960 goede contacten onderhield met de Britse kolonialen, geen intentie heeft de problemen van de bevolking op te lossen. Die verwijt de regering dat de relaties met het Westen de elite rijk maakte, maar de rest van de burgers niet helpt. Boko Haram speelt op die gevoelens in door de brutaliteit en corruptie van de Nigeriaanse politie en het leger – en het stilzwijgen van de politieke macht over die brutaliteit – aan te grijpen als rechtvaardiging voor haar doeleinden.

Bevolking blijft grootste slachtoffer

Bovenop de armoede en de terreur die Boko Haram zaait, duwt de agressie van de Joint Task Force, de veiligheidsdienst die uit politie en leger bestaat, de bevolking nog verder de put in. Bij vergeldingsacties van het leger gaan vaak evenveel huizen in de vlammen op als bij aanvallen van de militie, en vallen er talloze burgerslachtoffers. Analisten wijzen erop dat het leger door zijn agressie enkel het al harde geweld voedt. Lokale bestuurders stellen dan ook dat de agressieve aanpak door het leger meer steun voor Boko Haram oplevert.

Bovendien is het de vraag of ook de regering op de juiste manier reageert op de aanslagen. Door de scholen na de aanval van afgelopen weekend te sluiten, wekken autoriteiten de perceptie op dat Boko Haram in haar schijnbare opzet – in dit geval het sluiten van noordelijke, ‘ongoddelijke’ scholen – kan slagen. Tegelijkertijd stoot een voorstel van de regering om amnestie te verlenen aan strijders die de wapens neerleggen zelfs bij belangrijke mensenrechtenactivisten als Shehu Sani op een njet wegens ‘constante sabotage van dialoog door de regering’, en behoort een militaire overwinning door het versplinterde karakter van de militie niet meer tot de mogelijkheden.

Volgens analisten en onderzoek van het Norwegian Peacebuilding Resource Centre (NOREF) kan de regering de dreiging van Boko Haram enkel stoppen door de wortels van het geweld – chronische armoede en onvrede bij de bevolking tegenover de politieke elite – aan te pakken. Als de regering de bevolking van Boko Haram weg wil houden, zullen zowel het leger als het economische en sociale beleid van het land drastisch hervormd moeten worden.