Chido Govera: Afval wordt voedsel, ellende wordt hoop

De wereld redden is geen mission impossible voor Superman of andere vrienden van Bono. Het gebeurt vaker dan we denken en door mensen met minder macht dan we vermoeden. De Zimbabwaanse Chido Govera (27) levert daar een inspirerend voorbeeld van.

  • Brecht Goris Chido Govera. Brecht Goris

Dit artikel verschijnt in MO*100, het extra dikke verjaardagsnummer van MO* dat op woensdag 28 november verschijnt. Chido Govera is op zaterdag 1 december te gast op het volledig uitverkochte Feest van de Toekomst in het Kaaitheater in Brussel.

Ik ontmoet Chido Govera voor het eerst deze zomer in Keerbergen, waar ze een stevige voet aan de grond heeft dankzij de actieve werking van de Rotary club daar. Chido verschijnt als een wat timide maar tegelijk stralende persoonlijkheid, die nieuwsgierig is naar het publiek dat ze op 1 december zal toespreken op het Feest van de Toekomst. Maar haar verhaal begint natuurlijk met haar eigen verleden, en dat was allesbehalve feestelijk.

‘Weet u wat het betekent op te groeien zonder kindertijd? Ik had geen tijd om te spelen en wist niet wat speelgoed was. Maar ik weet wel wat honger is. Dat is een knagende pijn die weigert te verdwijnen als je probeert in te slapen en er nog steeds is als je ’s morgens wakker wordt.’ Chido Govera opent het boek over haar jonge leven niet echt met een vrolijke noot. Ze heeft haar vader nooit gekend en verloor haar moeder aan aids toen ze een jaar of acht was. Meteen was ze verantwoordelijk voor haar jongere broer en haar blinde grootmoeder. Om de uitzichtloosheid compleet te maken, werd ze voortdurend onderworpen aan misbruik in het gezin van een oom die haar “opving”. Toch heet het boek dat Chido schreef The Future of Hope. Message from an African Orphan to a World in Crisis.

Afrika leert van china

Dankzij enkele toevallige ontmoetingen kreeg Chido een opleiding in het kweken van eetbare paddenstoelen op basis van organisch afval. Dat gaf haar voor het eerst wat economische onafhankelijkheid, die ze gebruikte om zowel haar jongere broer naar school te sturen als haar eigen zelfstandigheid te verzekeren. Plots leek haar toekomst, net zoals de paddenstoelen die ze leerde selecteren, te groeien op waardeloos geacht landbouwafval.

De oorsprong van die bijna wonderbaarlijke wending in Chido’s leven lag in het Namibische Windhoek, waar in 1996 een conferentie van Afrikaanse wetenschappers concludeerde dat er een enorm en ongebruikt potentieel voor voedselproductie besloten lag in de fungicultuur die gebruik maakte van organisch afval. De Chinese hoogleraar Shu-ting Chan uit Hongkong had de conferentie ervan overtuigd dat de Chinese ervaring ook bruikbaar kon zijn voor Afrika. Tenslotte waren er in China door de eeuwen heen tientallen paddenstoelensoorten ontwikkeld, aangepast aan de verschillende klimaatomstandigheden, die voor heel veel mensen het verschil betekend hadden tussen honger en overleven. Bovendien was die paddenstoeleneconomie uitgegroeid tot een exportsector.

De conferentie in Windhoek was georganiseerd door de VN-Ontwikkelingsorganisatie (UNDP), maar ook de ZERI Foundation was erbij betrokken. Die stichting werd opgericht door de Vlaming Gunther Pauli, toen nog ceo van Ecover, die op die manier projecten wilde steunen die een nulafvaleconomie stimuleerden. ZERI gaf een vervolg aan de conclusies van Windhoek met steun aan een initiatief van de Zimbabwaanse hoogleraar Margaret Tagwira aan de Universiteit van Mutare. Samen namen ze het initiatief om de zwammenkweek toegankelijk te maken voor de onderlaag van de Zimbabwaanse bevolking, met name degenen die het kwetsbaarst waren voor honger en ondervoeding. Via protestantse netwerken werd daarom een groep van een vijftiental jonge wezen samengebracht aan de universiteit. Een van hen was Chido.

De eerste keer

We kunnen niet eeuwig slachtoffers blijven. Ik ben geworden wie ik ben omdat men mij de kans gegeven heeft te groeien, te ondernemen, anderen te helpen. Iedereen heeft recht op die kansen.

De meisjes leerden hoe ze oesterzwammen moesten kweken en bereiden, en hoe ze een inkomen konden verwerven door de overschot te verkopen. Het succes van het project werd in korte tijd echter ook zijn ondergang: van de vijftien kinderen bleken er een half jaar later al dertien getrouwd. Margaret Tagwira besloot uiteindelijk om Chido, die van geen huwelijk wilde weten, te adopteren en bij zich in huis te nemen. Chido’s oom ging daarmee akkoord, op voorwaarde dat de twaalfjarige Chido hem maandelijks zou vergoeden voor de zorg voor haar broertje en voor haar oma – de moeder van die oom. Dankzij Tagwira kon Chido ook opnieuw naar school. ‘Ik dacht lang na over een beroep dat ik zou willen uitoefenen, maar ik kwam nooit op een ander idee dan een combinatie van sociaal werk en ondernemen’, schrijft ze in haar boek.

 

Met de steun van de ZERI Foundation kon ze in 2006, als twintigjarige, deelnemen aan de Youth Employment Summit in Nairobi. ‘Dat was de eerste keer dat ik een vliegtuig nam. De eerste keer dat ik in een hotel sliep. De eerste keer zelfs dat ik in een restaurant at. De eerste keer dat ik voor een publiek sprak, de eerste keer dat ik geïnterviewd werd, de eerste keer op televisie.’ Chido vertelde de duizenden aanwezigen haar eigen verhaal, maar legde vooral de nadruk op het belang van begeleiding. Voor kwetsbare gemarginaliseerde kinderen volstaan theoretische opleidingskansen niet, zij hebben een heel betrokken en volhardende mentor nodig, zegt ze.

The Future of Hope, de “autobiografie” die Chido Govera schreef als deel van een verwerkingsproces van haar traumatische kindertijd, eindigt met haar keuze om zelf mentor te worden van kinderen zonder perspectief, omdat ze in haar eigen leven ervaren heeft hoe belangrijk het is mensen tegen te komen die je kansen geven. ‘We hebben een duwtje in de rug nodig, iemand die de obstakels wegneemt.’

Recht op kansen

In 2007 kon Chido niet langer in het gezin van Margaret Tagwira blijven, waarna Gunther Pauli de rol van pleegouder actief overnam. Chido ging toen ook zelfstandig wonen. De ZERI Foundation maakte werk van Chido’s verlangen om zelf mentor te worden of in elk geval degene te zijn die het belang daarvan onder de aandacht zou brengen via concrete projecten rondom de paddenstoelenkweek. Dat bracht haar intussen in landen als India, Colombia, Tanzania, Zuid-Afrika, de Verenigde Staten, Nederland en België.

Maar vooral in Zimbabwe zelf zette ze zich in voor echte kansen voor wezen. Dat liep niet altijd van een leien dakje en meer dan eens moest ze afrekenen met tegenwerking, maar ook met haar eigen ambitie en behoefte aan succes. Dit najaar studeerde Chido enkele maanden in China, waar ze bij agro-ondernemer Han Shenghua een hoop extra kennis vergaarde over zwammen, paddenstoelen en champignons, en waar ze ook deelnam aan de 18de Internationale Paddenstoelenwetenschapsconferentie. Eerder dit jaar ontving ze van de Spaanse krant El Mundo de Yo Dona Prijs voor Humanitair Werk. Naar aanleiding daarvan vertelde ze Yo Dona, de vrouwenweekendbijlage van El Mundo, dat het werk met de stichting Chido’s Mushrooms haar in staat stelt haar eigen ervaringen ook voor anderen vruchtbaar te maken, en haar eigen plek in de wereld en in de toekomst te vinden. ‘We kunnen niet eeuwig slachtoffers blijven.’

Dat herhaalt ze ook op die zonnige dag in Keerbergen: ‘Het is al erg genoeg als je je beide ouders verliest, maar het wordt nog erger als iedereen je van dan af als een hulpeloos wezen of een onoplosbaar probleem gaat behandelen. Ik ben geworden wie ik ben omdat men mij de kans gegeven heeft te groeien, te ondernemen, anderen te helpen. Iedereen heeft recht op die kansen.’

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.