Chika Unigwe: ‘Een senator in Nigeria verdient 500.000 dollar per jaar’

Chika Unigwe werd geboren in Enugu, Nigeria en leeft ondertussen reeds meer dan tien jaar in Turnhout met haar man en vier kinderen. Ze schrijft zowel fictie, poëzie als educatieve boeken en bracht in 2003 haar eerste roman De Feniks uit, later gevolgd door Fata Morgana en Nachtdanser.

Unigwe zetelde ook drie jaar in de Turnhoutse gemeenteraad voor CD&V, maar stapte uiteindelijk uit de politiek om zich volledig op het schrijven toe te leggen. De band met haar geboorteland blijft uitgesproken aanwezig. Zo organiseerde Unigwe vorige week nog een protestactie aan de Nigeriaanse ambassade in Brussel om haar solidariteit met het Nigeriaanse volk te tonen. ‘Ik blijf mij Nigeriaans voelen en wou niet machteloos thuis blijven zitten.’

De directe aanleiding van de Nigeriaanse volksprotesten is de afschaffing van de brandstofsubsidie. Wat brengt de mensen werkelijk op straat?

Unigwe: Er zijn nog heel wat andere redenen waarom mensen de afgelopen weken op straat kwamen. Er werd onder meer geprotesteerd tegen de wijdverbreide corruptie in het land; het feit dat senatoren in Nigeria meer verdienen dan president Obama bijvoorbeeld. Het land wordt geleid door een groep mensen die zichzelf belachelijk hoge lonen toekennen, terwijl het merendeel van de Nigeriaanse bevolking met minder dan één euro per dag moet toekomen. Een belangrijke verkiezingsbelofte van president Goodluck Jonathan was om het minimumloon tot 18.000 naira (ongeveer 85 euro, nvdr) op te trekken, maar deze verhoging is nog niet geïmplementeerd in de formele economie.

De afschaffing van de brandstofsubsidie op één januari vormde in feite de druppel die de emmer deed overlopen. De Nigeriaanse eonomie stoelt in zeer grote mate op stroomgeneratoren, die door brandstof aangedreven worden. Het opladen van je gsm, het knippen van je haar of het strijken van je kleren: voor alle activiteiten ben je in Nigeria aangewezen op generatoren. Een stijging van de brandstofprijzen maakt dan ook werkelijk alles duurder en raakt iedereen — zowel de onderklasse als de middenklasse. Alle prijzen werden van de ene dag op de andere zomaar verdubbeld en in sommige gevallen zelfs verdriedubbeld.

Was de afschaffing van de subsidie dan niet op voorhand aangekondigd?

Unigwe: Neen, de opheffing van de toelage werd door de overheid pas op één januari — de dag van de inwerkingtreding — gecommuniceerd. Daarvoor was reeds sprake om de brandstoftoelage af te schaffen, maar Jonathan had verzekerd dat dit niet voor april zou gebeuren. Veel Nigerianen waren op één januari nog op bezoek in hun ouderlijk huis, waar ze samen met hun familie Kerstmis gevierd hadden. Velen daarvan konden gewoonweg niet naar hun woonplaats terugkeren omdat de terugreis plots veel duurder uitviel dan verwacht.

De regering beweert het vrijgekomen geld te zullen investeren in sociale voorzieningen en de uitbouw van het wegennetwerk. Is dat dan geen goede zaak?

Unigwe: Dat is wel een goede zaak, maar er zijn geen antecedenten die ons kunnen doen geloven dat de overheid met het bespaarde geld daadwerkelijk iets zinvol van plan is. De regering kampt met een serieus ‘trust deficit’. Bovendien heeft Goodluck Jonathan geen palliatieve maatregelen ingevoerd om de schok van de prijsstijgingen enigszins te verzachten. De timing van de afschaffing van de subsidie en de manier waarop ze werd doorgevoerd, waren absoluut niet goed.

Wat is het alternatief?

Unigwe: Als de Nigeriaanse overheid wil bezuinigen moet ze eerst en vooral bij zichzelf beginnen. Het gaat niet op om aan mensen die het al veel te moeilijk hebben te vragen om te bezuinigen terwijl je eigen loon zo waanzinnig hoog ligt. Senatoren in Nigeria verdienen 500.000 dollar per jaar. Dat is toch niet te geloven als je weet dat het minimumloon niet eens tachtig euro bedraagt? President Jonathan heeft nu verklaard dat zijn regeringsmedewerkers als teken van goodwill 25 procent van hun eigen loon zullen inleveren, maar dit is belachelijk aangezien ze heel wat meer verdienen op bonussen voor onder andere kranten. Voor de vice-president bedraagt de toeslag op kranten voor één jaar bijvoorbeeld 250.000 euro.

Er is in Nigeria in principe voldoende geld aanwezig om alle mooie projecten van SURE (het Subsidy Reinvestment and Empowerment Programme, dat de overheidsplannen met het uitgespaarde geld omvat, nvdr) uit te voeren. Om betere wegen aan te leggen of meer te investeren in sociale diensten zoals de gezondheidszorg, moet de brandstofsubsidie niet worden afgeschaft, maar moeten eerst en vooral de excessen van de overheid aangepakt worden. Zelfs de mensen die geloven dat de overheid iets met het vrijgemaakte geld zal doen, begrijpen niet waarom de volledige subsidie zo plotsklaps moet verdwijnen.

De regering heeft deze week een onmiddellijke verlaging van de brandstofprijzen aangekondigd. De vakbonden hebben hun acties in afwachting van verdere onderhalingen stopgezet. Zijn de protesten hiermee verleden tijd?

Unigwe: De opschorting van de vakbondsacties gebeurde tegen de zin van veel mensen omdat de protesten niet alleen tegen de afschaffing van de brandstofsubsidie gericht waren. Bovendien eisten de demonstranten om de brandstofprijs naar het oorspronkelijke peil terug te brengen. Dit is niet gebeurd en veel Nigerianen zijn dan ook misnoegd over de beslissing van de vakbonden.

Het is echter zo dat veel mensen terug moeten gaan werken om geld te verdienen. Er zijn wel nog steeds Nigerianen die protesteren, zoals in Lagos (de economische hoofdstad van Nigeria, nvdr) bijvoorbeeld, maar het tempo van de betogingen is duidelijk verlaagd. Toch denk ik dat het protest al iets bereikt heeft, want nu weet de regering dat het Nigeriaanse volk niet zo timide is om gewoon thuis te blijven en te zwijgen. De regering had dit ook helemaal niet verwacht. Tien jaar geleden was het nog ondenkbaar dat mensen op verschillende plekken in het land op straat zouden komen om tegen het overheidsbeleid te protesteren.

Tien jaar geleden was het nog ondenkbaar dat mensen op verschillende plekken in het land op straat zouden komen om tegen het overheidsbeleid te protesteren.

Waarom kan dit vandaag dan wel?

Unigwe: In de eerste plaats door sociale media zoals Facebook en Twitter. Ook in Nigeria hebben veel mensen tegenwoordig hun eigen mobiele telefoon, waardoor het veel gemakkelijker is om mensen te bereiken en je verhaal te doen. Ook in de Nigeriaanse diaspora hebben we hierdoor heel veel ‘Occupy Nigeria’-protesten georganiseerd.

Daarnaast zijn de meeste Nigerianen die gaan protesteren mensen tussen de twintig en de veertig jaar. Ze maken deel uit van een generatie die van de overheid nooit iets goeds gekregen heeft. Het zijn mensen die eigenlijk niets te verliezen hebben omdat ze simpelweg niets hebben. De overheid moet er nu wel rekening mee houden dat de bevolking bereid is om op straat te komen en te protesteren. Vroeger lag dat helemaal anders; dan moest de regering zich hier geen zorgen over maken.

U vermeldt ‘Occupy Nigeria’, een begrip dat binnen de protestbeweging steeds meer wortel schiet. Hoe moeten we dit label interpreteren?

Unigwe: De term ‘Occupy Nigeria’ wordt door de demonstranten bewust gehanteerd omdat het een begrip is dat bepaalde zaken oproept, namelijk de strijd tegen onrechtvaardigheid en ongelijkheid. Door de wereldwijd bekende term over te nemen, hoeft de protestbeweging zich niet meer te verklaren. Iedereen begrijpt meteen waar het min of meer om draait.

Uit het gebruik van de term blijkt ook dat de protesten verder reiken dan enkel de brandstofsubsidie. De afschaffing van de brandstoftoelage was gewoon iets dat alle Nigerianen heeft kunnen samenbrengen omdat werkelijk iedereen onder de gestegen brandstofprijzen lijdt. Eén van de speerpunten van ‘Occupy Nigeria’ was ook de verslechterende veiligheidssituatie in het land door het oplaaiend sektarisch geweld. De aanslagen van de Boko Haram (een fundamentalistische moslimterreurgroep, nvdr) raken relatief gezien echter weinig mensen. Het ligt dan ook veel moeilijker om aan mensen te vragen: ‘Kom je mee protesteren tegen de Boko Haram?’ De afschaffing van de brandstofsubsidie trof daarentegen wel iedereen.

Hier en daar wordt geïnsinueerd dat de huidige protesten wel eens ‘de lente van de zwarte mensen’ zouden kunnen inleiden. Zijn er gelijkenissen met de Arabische Lente?

Unigwe: De Occupy-protesten in Nigeria komen uit een andere context voort dan de revoluties in de Arabische wereld. Ik vind de vergelijking daarom niet echt opgaan. De protestbeweging in Nigeria vraagt niet zozeer een andere regering, maar wel een meer verantwoordelijke regering; een duidelijk verschil met de Arabische Lente, waar de aftreding van de zittende leiders een centrale eis was.

Veel demonstranten vinden president Jonathan niet echt slecht, maar wel zwak. Ze zijn van mening dat hij een marionet is die gedirigeerd wordt door andere actoren — multinationals, maar ook de mensen die hem in 2011 aan de macht brachten. De informele afspraak binnen de People’s Democratic Party van Jonathan luidde dat de president voor 2012 uit het noorden van het land zou komen en dat Jonathan in 2015 zijn kans zou krijgen om president te worden.

Jonathan heeft zich echter niet aan die afspraak gehouden omdat hij de steun genoot van machtige mensen uit het noorden van het land. In ruil voor die steun moet Jonathan nu hun belangen verdedigen, waardoor hij door veel demonstranten als een stroman beschouwd wordt.

Staat de Nigeriaanse bevolking op een historisch breekpunt?

Unigwe: Dat denk ik wel. Zo’n protesten hebben we in Nigeria immers nog nooit gezien. De revolutie die we momenteel meemaken is nog vrij jong — want nog maar net begonnen — maar ze zal Jonathan’s regering en de regeringen die erop volgen voorzichtiger maken. Ik geloof dat de huidige protesten op de lange termijn een groeiende impact kunnen hebben. 

Toch blijft het in het Westen opvallend stil.

Unigwe: Inderdaad, dat betreur ik. Ik heb de indruk dat de media een zeker beeld van Afrika tentoonspreiden waarbij de nadruk op honger, oorlog en machteloosheid ligt. Mensen die zoals in Nigeria tegen een democratisch verkozen president protesteren, passen niet in dat plaatje en krijgen bijgevolg minder aandacht. Net zoals bij de Arabische Lente, zou het Westen de Nigeriaanse volksprotesten meer moeten ondersteunen.

De huidige protesten lijken de religieuze spanningen in Nigeria te overstijgen, en dat in een periode van oplaaiend sektarisch geweld.

Unigwe: Dat klopt. De religieuze spanningen zijn in Nigeria misschien wel kleiner dan we denken. Er is wel religieuze eenheid, maar kleine groepen zorgen voor problemen. De Boko Haram is bijvoorbeeld een heel kleine beweging. In het begin pleegde de terreurgroep ook aanslagen tegen gematigde moslims en heel veel moslims vinden dat deze organisatie niet het correcte beeld van de islam weerspiegelt. Het probleem is dat de beweging machtige ‘godfathers’ heeft. Dat bleek deze week nog maar eens toen de hoofdverdachte van de bomaanslagen op kerstdag gewoon wist te ontsnappen.

De religieuze conflicten in Nigeria hebben vaak ook een sterke politieke basis. Er zijn nog steeds mensen in het noorden van het land die vinden dat Jonathan geen president zou mogen zijn en zij gebruiken de religieuze spanningen om zijn regering in de problemen te brengen. Eind vorig jaar werden in verschillende steden mensen aangehouden die kerken in brand aan het steken waren. Uiteindelijk bleken deze mensen allemaal christenen en werden ze betaald om brand te stichten. Het gaat vaak om religieus geweld in naam van een politieke machtsstrijd.