Consumeren kan de wereld redden

Marcel van der Steen: HET MOET WEL LEUK ZIJN

Marcel van der Steen is programmamaker bij de kleinste omroep in Nederland met de grootste idealen. Zo noemt de radio- en televisiezender Llink zich althans. Het motto van de zender is “praktisch idealisme”. Met zijn radioprogramma Llinke Soep probeert Van der Steen jonge luisteraars te bewegen tot een bewuste levensstijl.
‘We willen vooral niet met het vingertje wijzen. We willen mensen enthousiast maken over hun levensstijl, want het is leuk om daarover na te denken. Het is leuk om bewust in het leven te staan, om te weten waar je kleren en je eten vandaan komen. Er zijn een heleboel kinderen die niet meer weten dat het vlees, onder cellofaan in de supermarkt, van de koe afkomstig is. Het is ook te gek dat onze producten gemaakt worden door mensen die ze zelf niet kunnen betalen. Wij vinden dat heel normaal, maar dat is het natuurlijk niet.
Normaal is dat iedereen op een fatsoenlijke manier betaald wordt. Ik geloof heel erg in de macht van de consument en ik denk dat de consument zijn macht onderschat. Als consument kan je in een grootwarenhuis gewoon keuzes maken. Als we dat met z’n allen zouden doen, zullen we de markt uiteindelijk dwingen. Door brieven te schrijven naar Nike, Adidas of Puma, zijn wij als consument best wel machtig. Machtiger dan wij denken.
Er is nu een tweede editie uit van de Greenpeacegids voor cosmetica-artikelen. Daarin hebben ze onderzocht hoeveel gif er in onze shampoo zit of in onze scheercrème. In de eerste versie hadden heel veel bedrijven nog een rood kruisje naast hun naam, omdat ze geen informatie hadden vrijgegeven.
Toen de gids uitkwam, zijn blijkbaar heel wat bedrijven geschrokken en hebben ze er het belang van in gezien. Want in de tweede versie zijn veel meer bedrijven oranje of groen geworden. Fair Food gaat nu op dezelfde manier werken. Als je dan moet kiezen tussen vijf potten pindakaas, weet je binnenkort welke de meest mensvriendelijke is. Maar vandaag is nog heel onduidelijk welk product ik moet kopen, omdat het mij ontbreekt aan informatie over de grote, “gewone” merken.
Je kan systemen op zijn kop willen zetten, maar je kan ook de manier waarop we met dingen of met elkaar omgaan, veranderen. Je mag de mensen niet het gevoel geven dat ze niet genoeg doen, want je doet nooit genoeg. Ik poets mijn tanden nog steeds elektrisch, want ik vind dat prettig. Maar ik doe wel mijn televisie uit ‘s avonds en die staat niet meer op stand-by. Of ik koop bijvoorbeeld een tros Max Havelaar-bananen  en niet die andere banaan, waarvan je kan vermoeden dat de mensen die ze voortbrengen gif in de nek krijgen terwijl ze in het veld staan.
Ik geloof dat je mensen enthousiast maakt door ze bewuster te maken. Wat telt, is de tone of voice: de manier waarop je mensen informeert. Drie weken lang staan we met Llinke Soep op de camping. We barbecuen en we hebben gesprekken met gasten. De sfeer is zeer losjes, er is life muziek op de camping, maar we hebben het wel over eerlijke handel of over vluchtelingen die voor hun toekomst knokken. Het mag niet plat worden, maar het moet wel laagdrempelig zijn.’

Caroline Baedeker: EERLIJKHEID IS DE SLEUTEL

Caroline Baedeker is directeur Onderzoek op het  Duitse Wuppertal Instituut, dat in 2005 een systeem ontwikkeld heeft waarmee verbruikers, bedrijven en overheden kunnen meten wat de impact is van hun consumptie- of productieacitivteiten.
‘Consumptie is duurzaam wanneer ze beantwoordt aan de behoeften van de huidige generatie, zonder de noden van de komende generaties in gevaar te brengen. Het is belangrijk te weten hoeveel waarde we kunnen halen uit één ton ruw materiaal of uit één vierkante meter grondoppervlak. Neem nu een glas. Daar heb je ondermeer glaszand, ongebluste kalk en energie voor nodig. De ecologische rugzak voor een gouden ring is nog veel zwaarder: voor een ring van vijf gram, tors je twee ton materiaal mee.
Vandaag verbruiken industrielanden 80 procent van alle beschikbare rijkdommen, terwijl ze amper 20 pct van de wereldbevolking uitmaken. Dat moet dringend veranderen, we moeten hetzelfde kunnen bereiken met 10 keer minder materiaal. Om te weten wat de impact is van consumptie, moet je de hele levenscyclus van een product nagaan, inclusief het productieproces. Het is te gek om op een bepaald moment materiaal te besparen, als je daardoor veel meer verliest in een latere fase van het proces.
Belangrijk is ook dat consumenten, producenten en gewoon betrokken burgers met elkaar gaan praten over het duurzamer maken van onze consumptie. Ik vind trouwens dat consumenten minder duurzaam denken dan bedrijven, of alvast dan een aantal bedrijven. Bedrijven ondervinden natuurlijk veel druk van de overheden en van ngo’s. De bedrijfswereld heeft ingezien dat toekomstdenken loont.
Efficiëntie en materiaalkost zijn ook geen nieuwe begrippen voor bedrijven, ofschoon heel wat KMO’s niet de knowhow hebben om duurzamer te produceren. Voor hen trachten we concepten en tools te ontwikkelen. Ik zeg niet dat het al rozengeur en maneschijn is in de bedrijfswereld, maar een heleboel firma’s zijn op de goede weg. Ze denken na over de levenscyclus van hun producten, zowel op ecologisch als sociaal vlak.
Vandaag kiezen consumenten vooral op basis van geld. Je zou ook kunnen kiezen in functie van je impact op het milieu, in een poging je ecologische voetafdruk te verkleinen. Op vlak van voeding is het vaak een kwestie van gezondheid en smaak. Ecologische producten zijn vaak lekkerder en veiliger. Behalve prijs en kwaliteit, moeten ook andere waarden onze consumptie sturen. Eerlijkheid en gelijkheid zijn goede argumenten.
Kijk maar naar het toenemende aantal fairtradeproducten. Eerlijkheid is uiteindelijk het sleutelbegrip. Door onze consumptie zijn we verbonden met de hele wereld. In een geglobaliseerde wereld wordt wat we verbruiken, gemaakt door heel verschillende mensen op heel verschillende plekken. Dat maakt ons verantwoordelijk. Als mensen begrijpen wat en wie er achter hun product zit, zijn ze misschien bereid meer te betalen.
De bedrijven en de overheden moeten hierin ook meer transparantie bieden. Vandaag is niet altijd zo duidelijk wat er allemaal achter een product zit. Of wat een label niet precies betekent. Er is echt nood aan enkele goed herkenbare labels die de consument houvast geven. Zodat hij of zij weet: dit is een duurzaam product, het is ecologisch en het is geproduceerd in goede arbeidsomstandigheden.’