Corruptie in de EU begint aan de top

‘Money, Politics, Power: corruption risks in Europe’ is het rapport dat de anticorruptie-ngo Transparency International recent uitbracht over het corruptiegehalte in Europa. Het verdict over de 25 onderzochte landen is duidelijk: ‘Soort en mate van corruptie verschillen sterk van staat tot staat, maar geen enkel land kan een smetteloos integriteitssysteem voorleggen.’

‘Het probleem begint bovenaan de top’, zegt Cobus De Swardt, Managing Director van de ngo. ‘De instellingen die instaan voor onze democratische principes en Europese waarden zijn zwakker dan we algemeen aannemen.’

Politiek te koop

Het wettelijk anticorruptiekader is nochtans vrij goed uitgebouwd volgens het rapport. Alle landen, op Duitsland en Tsjechië na, hebben de VN-conventie tegen corruptie ondertekend en geratificeerd. Een gelijkaardige conventie van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OECD) werd door alle Europese leden goedgekeurd. ‘Maar er heerst een grote kloof tussen de letter van de wet en de praktische realiteit binnen de instellingen.’

Zo waarschuwt Transparency International voor een gebrek aan transparantie bij de nationale parlementen en regeringen, die momenteel geen gedragscodes hoeven na te leven en onvoldoende verplicht zijn om hun inkomsten en belangen vrij te geven. De organisatie ijvert daarom onder meer voor restricties op de activiteiten die parlements- of regeringsleden uitoefenen na hun wetgevende of bestuurlijke taak.

Ook bij politieke partijen loert corruptie om de hoek, stelt de ngo. Partijfinanciering is vaak ondoorzichtig gereguleerd en het wettelijk toelaten van bedrijfsdonaties leidt tot een reëel gevaar voor een vorm van democratie waarbij de politiek te koop is. Transparency International wijst ook naar de lobbywereld, die op dit moment in geheimhouding gehuld is: de meer dan 3000 lobbygroepen in Brussel zijn amper geregistreerd en gereglementeerd.

De link tussen Europa, corruptie en de crisis

De gevolgen van corruptie voor Europa zijn volgens Transparency International verregaand: in zijn rapport legt het de link tussen de financiële crisis en het slecht functioneren van publieke instellingen in Griekenland, Spanje en Portugal. Die landen vertonen vooral diepgewortelde problemen van inefficiëntie en wanpraktijken bij de publieke administratie en onvoldoende controle daarop. Volgens het rapport werden de schaarse publieke middelen er jarenlang inefficiënt besteed.

‘Sinds de toetreding van Portugal tot de Europese Unie, bleven Portugese politici op alle niveaus maar geld uitgeven tot ze het land op de rand van de afgrond brachten’, zegt Luis de Sousa, voorzitter van Transparency International Portugal. ’Ze sloten onduidelijke overeenkomsten, richtten onzuivere publiek-private ondernemingen op en verhoogden onnodig het aantal ambtenaren.’ De Sousa verwijt de EU dat onverantwoorde gedrag te lang genegeerd te hebben. Voor de voorzitter van de Europese Commissie José Manuel Barroso is hij uiterst kritisch: ‘Verwacht in de strijd tegen corruptie niet veel van Barrosso. Toen het Portugese schip begon te zinken, stond hij als voormalig premier aan het roer.’

Dennis De Jong, Europees parlementslid, toont zich evenmin mals voor de Europese Commissie: ‘De Commissie predikt transparantie, maar probeert tegelijkertijd een verordening door te voeren die de publieke toegang tot interne EU-documenten moeilijker maakt.’

Het belang om corruptie tegen te gaan is voor de EU nochtans niet gering, want het leidt tot 120 miljard euro verlies per jaar voor de Unie.

Corruptiebestrijding geen prioriteit in België

Volgens Chantal Hébette, voorzitster van de Belgische afdeling van Transparency International, is ook in België de strijd tegen corruptie nog niet gestreden: ‘Een ethische code voor parlementsleden, ministers, kabinetten en magistraten moet dringend worden ingevoerd. Ook een wet ter regulering van lobbypraktijken is meer dan wenselijk. Helaas is corruptiebestrijding geen prioriteit in België.’

Hébette wijst er echter op dat het niet alleen een kwestie van politieke wil is: ‘Er bestaan te veel belangenconflicten die de burger niet abnormaal vindt. Een mentaliteitswijziging is nodig, want de druk op corruptie moet ook van de burger zelf komen.’