De Chinese tanker op ramkoers: te ongelijk

Beelden van enorme files tussen Shanghai en Hangzhou. Miljoenen mensen onderweg met cadeautjes. China lijkt op zo’n moment een welvarend land, maar Liu Kaiming, die met zijn ngo vanuit Shenzhen al jaren ijvert voor betere arbeidsvoorwaarden, relativeert dat: ‘China telt nog altijd 400 miljoen mensen die minder dan twee dollar per dag verdienen. Anderzijds zijn er mensen zoals ik, die begonnen voor 10 euro per maand, maar nu de wereld rondreizen en goed verdienen. De kloof wordt elke dag groter.’

Ongelijkheid

Toen premier Wen Jiabao de Chinese economie onstabiel noemde, bedoelde hij dat groeiende inkomensongelijkheid leidt tot spanningen. Hoe gevoelig dat ligt, blijkt uit het feit dat de websites van Bloomberg en The New York Times onlangs geblokkeerd werden omdat ze informatie brachten over de indrukwekkende familierijkdom van de toekomstige partijleider Xi Jinping (1 miljard dollar) en Wen (2,7 miljard dollar).

De regering verbergt niet alleen dingen, ze probeert ook iets aan het probleem te doen met hogere minimumlonen, een nieuwe arbeidswet en meer sociale zekerheid. Iedereen erkent dat de lonen zijn gestegen. Professor economie Ming Lu van de universiteit van Zhejiang: ‘De lonen zijn de voorbije drie jaar telkens met tien tot vijftien procent gestegen, terwijl de inflatie maar drie tot vijf procent bedroeg. De koopkracht nam dus toe.’

Miljoen arbeidsklachten

Maar de werknemers willen meer, aldus Liu Kaiming, die vaak buitenlandse bedrijven bijstaat door hen beter naar hun personeel te leren luisteren. ‘Er waren vorig jaar meer dan een miljoen arbeidsklachten, elke dag wordt wel ergens gestaakt. De nieuwe generatie werknemers pikt de lage lonen niet meer. In de elektronica is er een jaarlijks personeelsverloop van 200 procent! Het is voor sommige fabrieken een uitdaging om hun werknemers te houden.’ 

Pun Ngai van de Polytechnische Universiteit van HongKong, die al jaren de arbeidssituatie in de Parelrivierdelta bestudeert: ‘Hoewel de lonen zijn gestegen, sparen de werknemers niet veel meer dan vroeger, omdat ze meer uitgeven.’

Een jongeman vertelt dat hij in 2007 als barkeeper begon voor 1500 yuan (1 euro is acht yuan) per maand in Guangdong, en vier jaar later 5.000 yuan (625 euro) per maand ving als barmanager in Liaoning, in het hoge Noorden. ‘Toch houd ik niet veel méér over, want ik leef nu anders. Ik heb nog steeds geen vast werk, of een vrouw. En zelfs als ik die zou hebben, zou ik weer iets anders willen. Alles verandert hier zo snel dat je niet meer weet wat je wil,’ voegt hij er filosofisch aan toe.

Chaos en stakingen

Werkgever Lam ziet het zo: ‘Momenteel bedraagt het minimumloon 1300 yuan (162,5 euro) in Shenzhen, maar met de overuren, kost en inwoning, en sociale zekerheid kost een werknemer nu 3.000 yuan (375 euro) per maand. Vroeger waren werknemers bereid om voor 500 yuan desnoods 24 uur te werken, ook in het weekend. Deze generatie is anders: ze zijn niet loyaal want ze vinden makkelijk een baan. Ik moet onderhandelen over weekendwerk. Zelfs als ik meer betaal, zijn ze soms liever bij hun vriendin. Ze willen van het leven genieten. Je kan dat als succes zien, maar als ze met tienduizend voor je bureau eisen scanderen, is dat niet leuk. Ik vraag me echt af of de arbeidsintensieve sectoren in China gaan blijven.’ Een mode-ontwerpster van Chinese afkomst die in Londen werkt, geeft haar antwoord op die vraag: ‘Wij kopen elders. China is te duur.’

Pun Ngai stelt vast dat de arbeidswet inderdaad veel heeft veranderd: ‘Meer geschreven contracten, beter betaalde overuren, en sociale zekerheid die stilaan een voorwaarde wordt om mensen aan te trekken. Het belangrijkste is dat de werknemers zich veel bewuster zijn van hun rechten, maar bewustzijn zonder organisatie geeft aanleiding tot chaos, wilde stakingen… Om zich te organiseren moeten ze langer bij hetzelfde bedrijf blijven. Ik voorspel veel stakingen en onrust de komende jaren.’

Liu wijst naar het politiek systeem: ‘De regering doet net genoeg om aan de macht te blijven. Ze heeft nochtans het geld en de technologie om mensen snel toegang tot gezondheidszorg en onderwijs te geven. Kortom, om voor meer kansen te zorgen. Wellicht klinkt de stem van het volk niet luid genoeg omdat er te weinig vrijheid is. Er is geen organisatie, er zijn alleen maar individuen.’