De Chinese tanker op ramkoers: van export afhankelijk

Investeringen zijn intussen goed voor de helft van het bnp (in de meeste rijke landen is het 20 procent). Dat schiep veel banen, maar de verwachting is dat heel wat van die leningen niet worden terugbetaald omdat er veel onrendabele projecten bij zaten.

Bovendien werd op die manier de productiecapaciteit nog maar eens opgedreven. De Chinese consumptie is niet in staat om dat op te vangen en daardoor blijft China sterk afhankelijk van uitvoer. ‘Door dat massieve investeringsprogramma blijft het aandeel van arbeid en consumptie in de economie laag’, aldus professor Lu. Aangezien de export naar de VS en de EU slap is, rijst de vraag of de Chinese regering uitpakt met een nieuwe investeringsronde of aanvaardt dat de groei lager uitvalt. Voorlopig lijkt dat laatste te gebeuren: een groei van 7,5 procent is nu officieel goed genoeg.

Boerenwerkvolk

Om de Chinese economie minder van export afhankelijk te maken, pleit Lu voor het opdoeken van het hukou-systeem. Dat huishoudregistratiesysteem bindt de nongmingong, letterlijk het boerenwerkvolk dat soms al jaren in de fabrieken van de steden werkt, administratief nog altijd aan hun dorp. ‘Ons onderzoek leert dat de migrantenarbeiders minder consumeren dan stedelingen omdat hun sociale bescherming nog altijd zwakker is: ze weten niet wat er gebeurt als ze ziek zijn, en of ze hun pensioenbijdragen mee kunnen nemen naar hun dorp. Ze weten ook dat ze niet in de stad kunnen blijven werken en dat hun inkomen dus ooit zal dalen. Daarom sparen ze meer.’ De stedelingen hebben een eigen-volk-eerstreflex tegenover de nongmingong. Lu: ‘Stedelingen denken dat zij minder krijgen als ook de migranten hun sociale zekerheid genieten. China moet meer één land worden.’

Een ander cruciale hefboom om de Chinese economie te heroriënteren is de rente. Die wordt laag gehouden door de overheid – door de kapitaalcontrole kan de staat probleemloos de rente bepalen – om zo, via de staatsbanken, goedkoop kapitaal ter beschikking te stellen van vooral de staatsbedrijven, die goed zijn voor 80 procent van de Chinese aandelenbeurs. De lage rente fungeert dus als een subsidie, een financiële overdracht van de gezinnen naar de bedrijven, van consumptie naar investeringen. Als je de tanker van koers wilt doen veranderen, moet de rente hoger. Maar de rente vrijer maken, is een politiek zeer gevoelige zaak.’

Staatsbedrijven

Iemand die decennialang voor een van de vier grote staatbanken werkte getuigt: ‘Uiteraard geven de staatsbanken graag krediet aan de staatsbedrijven: ze rekenen hun vijf procent rente aan, tegen tien procent aan alle anderen. Dat is traditie, maakt deel uit van het systeem. Er schuilt ook een logica achter: een lening aan een staatsbedrijf is veilig. Zelfs als het verlies maakt, kan de staat altijd tussenbeide komen.’

Professor Lu legt uit waarom de rente zo gevoelig ligt: ‘Veel staatsbedrijven en lokale overheden hebben veel geleend. Als de rente stijgt, komen ze in de problemen of zien ze hun winst sterk dalen.’ Het is nog op een andere manier politiek. De band tussen de communistische partij en de staatsbedrijven is nauw. De staatsbedrijven zijn ook een middel om verdienstelijke partijleden goedbetaalde banen te bezorgen. Het model veranderen, betekent op de een of andere manier ook tornen aan de macht.