De internationale coalitie tegen het gebruik van kindsoldaten

De Coalitie bestaat op dit ogenblik uit: Amnesty International, Internationale voor de verdediging van kinderen, Human Rights Watch, de Jesuit Refugee Service, het Verbindingsbureau van de Quakers bij de Verenigde Naties in Genève, Rädda Barnen voor de International Save the Children Alliance, De Internationale Federatie Terre des Hommes, World Vision International en talrijke internationale NGOs, researchcentra en universiteiten uit meer dan dertig landen.

Meer dan 400 NGOs maken deel uit van de Internationale Coalitie. In verschillende landen, waaronder ook in België, werd een nationale coalitie opgericht, parallel met de internationale structuur.

Om de samenwerking met andere instellingen en organisaties te bevorderen, heeft de Coalitie relaties opgebouwd met het Internationale Rode Kruis en de Internationale Halve Maan, het Comité voor de Kinderrechten en andere belangrijke instellingen van de Verenigde Naties, waaronder de Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen, de speciale gezant van de secretaris-generaal voor kinderen in gewapende conflicten, het Hoog Comité voor de Vluchtelingen, UNESCO en UNICEF.

De Coalitie heeft ook een doorslaggevende rol gespeeld bij de ontwikkeling van internationale juridische normen inzake kindsoldaten:
– zij publiceert gedetailleerde studies over het gebruik van kindsoldaten in elk deel van de wereld;
– zij voert campagne voor een totaal verbod op het inzetten van kindsoldaten. Hiertoe oefent zij druk uit op regeringen, oppositiegroepen, instellingen van de VN en regionale multilaterale instellingen en belangrijke donoren;
– zij informeert NGOs en andere organisaties, zodat deze gebruik kunnen maken van de ervaring van de Coalitie;
– zij sensibiliseert de publieke opinie en mobiliseert alle krachten die nodig zijn om een einde te stellen aan de plaag van de kindsoldaten.

REGIONALE ACTIES

Om de publieke opinie te mobiliseren en de inspanningen van de regeringen te ondersteunen, heeft de Coalitie een aantal regionale conferenties georganiseerd. Voor elk van deze conferenties werd een rapport voorbereid. Deze rapporten behandelden de wetgeving en de praktijk met betrekking tot de rekrutering en het inzetten van personen beneden de achttien jaar in gewapende conflicten, in de landen van de betrokken regio’s.

In 1999 werden conferenties georganiseerd voor Afrika (Maputo, Mozambique), Latijns-Amerika (Montevideo, Uruguay) en Europa (Berlijn). In 2000 was Azië aan de beurt (Katmandu, Nepal) en in 2001 volgde een conferentie voor het Nabije- en het Midden-Oosten (Amman, Jordanië). Elke conferentie eindigde met de goedkeuring van een verklaring door de deelnemende regeringen en NGOs. De regionale rapporten en de verschillende verklaringen kunnen bij de Internationale Coalitie bekomen worden. De verschillende regionale rapporten vormden de basis voor een mondiaal rapport, Global Report on Child Soldiers. Het werd in juni 2001 aan de regeringen, de NGOs en de pers voorgesteld.

HET RAPPORT: EEN ONMISBAAR WERKINSTRUMENT

Het rapport van de Internationale Coalitie telt 450 bladzijden. Het is de volledigste studie die tot nu toe gepubliceerd werd, met gegevens over de rekrutering van kindsoldaten door regeringslegers, milities, paramilitaire groepen en andere gewapende bewegingen in achttien landen. De studie komt tot het besluit dat de situatie de voorbije jaren in Latijns-Amerika, de Balkan en het Midden-Oosten lichtjes verbeterd is. Maar nieuwe generaties van kinderen worden bedreigd in Afrika en in sommige delen van Azië en het gebied van de Stille Oceaan.

“Kindsoldaten zijn geen ‘voorrecht’ van de ontwikkelingslanden alleen”, aldus het rapport. “Groot-Brittannië en de Verenigde Staten staan op gelijke voet met Myanmar, Soedan en Afghanistan, voor wat betreft de inzet van kinderen beneden de achttien jaar”. De geïndustrialiseerde landen hebben het moeilijk om op basis van vrijwilligheid militair personeel te rekruteren. Groot-Brittannië werft kinderen van zestien jaar aan en stuurt regelmatig jongeren van zeventien jaar naar het slagveld. De Verenigde Staten deden hetzelfde in de Golfoorlog, in de Balkan en in Somalië.

De veralgemeende beschikbaarheid van moderne lichte wapens heeft zeker bijgedragen tot het inzetten van kindsoldaten. Deze wapens maken het mogelijk van zeer jonge kinderen doelmatige killers op de slagvelden te maken. Politieke of militaire steun aan legers of gewapende groepen die gebruik maken van kindsoldaten, soms verbonden met de exploitatie van natuurlijke rijkdommen zoals diamant of goud, hebben in sommige gevallen conflicten op de spits gedreven en de inzet van kinderen in de hand gewerkt.

Zelfs wanneer in een land slechts een beperkt aantal kinderen rechtstreeks in een gewapend conflict betrokken zijn, zullen toch alle kinderen van de betrokken groepen of gemeenschappen verdacht zijn. In het rapport wordt een incident in Colombia beschreven, waarin een groep scholieren in de provincie Antioquia gedood werd, omdat het leger dacht met guerrillero’s te maken te hebben.

Kinderen in conflictzones zijn ook niet de enigen die gevaar lopen gerekruteerd te worden. Soms vallen kinderen uit aangrenzende gebieden of landen, of jonge vluchtelingen, ten prooi aan rekruteringsagenten of internationale mensenhandelaren. Kinderen uit Europa en Noord-Amerika werden op deze wijze door gewapende Koerdische en Kosovaarse groepen gerekruteerd, en mogelijk gedwongen aan gevechten deel te nemen.

De voorbije jaren werd in heel wat landen de rekrutering van jongeren onder de achttien jaar stopgezet. Ook sommige niet-staatse gewapende groepen hebben zich ertoe verbonden dit principe van de Internationale Coalitie na te leven. De Coalitie roept alle landen op de nieuwe normen van de Verenigde Naties, die de rekrutering van jongeren beneden de achttien jaar verbieden, te ratificeren en te respecteren.

Het gebruik van kindsoldaten is duidelijk verminderd in Latijns-Amerika, het Midden-Oosten en in de Balkan. De oorzaak ligt in de beëindiging van conflicten waarin veel kindsoldaten ingeschakeld werden, met name in de burgeroorlogen in Centraal-Amerika, in Libanon, in de Iraaks-Iraanse oorlog en in de Balkan.

In een aantal gevallen werden kindsoldaten gedemobiliseerd: door het Revolutionary United Front in Sierra Leone, en door de Sudan Peoples Liberation Army

HET VERSTERKEN VAN DE WETTELIJKE NORMEN

Na de goedkeuring van het Aanvullend Protocol bij het Kinderrechtenverdrag, richt de Internationale Coalitie haar inspanningen vooral op het bevorderen van het aantal ratificaties van dit protocol en vanzelfsprekend op het respect ervoor. Dit protocol is een belangrijke stap voorwaarts, zeker als men weet dat in het internationaal recht, in het internationaal strafrecht en in het Kinderrechtenverdrag slechts een minimumleeftijd van vijftien jaar voor rekrutering en deelname aan gewapende conflicten voorzien was.

Er ontstaat nu een groter wordende consensus tegen het gebruik van kindsoldaten:
– het Internationaal Strafhof, dat op 1 juli 2002 effectief zijn werkzaamheden kon beginnen, beschouwt de inzet van kindsoldaten van minder dan vijftien jaar als een oorlogsmisdaad;
– de Internationale Arbeidsorganisatie heeft in conventie 182 (uit 1999) de inzet van kindsoldaten omschreven als een van de zwaarste vormen van kinderarbeid;
– de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties heeft in 2001 en 2002 verschillende resoluties goedgekeurd, waarin het gebruik van kindsoldaten streng werd veroordeeld als zijnde “een gevaar voor de vrede en de veiligheid in de wereld”. De Algemene Vergadering van de Verenigde Naties, De Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de VN, de Organisatie voor Afrikaanse Eenheid, de Organisatie van Amerikaanse Staten en de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa hebben allemaal de praktijk van het inzetten van kindsoldaten veroordeeld.

De onderhandelingen over een internationaal protocol over kindsoldaten werden gestart in het midden van de jaren ’90. In 1992 organiseerde de Commissie voor de Kinderrechten van de VN een themadag over kinderen in gewapende conflicten. Op die dag werd voorgesteld een aanvullend protocol bij het Kinderrechtenverdrag op te stellen, waarin de minimumleeftijd voor het inzetten van soldaten in gewapende conflicten op achttien jaar zou gebracht worden. In 1993 werd deze aanbeveling door de VN-Commissie voor de Mensenrechten onderschreven, en in 1995 belastte deze commissie een werkgroep met het opstellen van de tekst.

Er waren verschillende jaren van onderhandelingen nodig vooraleer de regeringsvertegenwoordigers een consensus bereikten. De druk vanuit de maatschappij, en inzonderheid van de Internationale Coalitie tegen het gebruik van kindsoldaten, leidde uiteindelijk tot het aanvaarden van een minimumleeftijd van achttien jaar. Het protocol werd uiteindelijk op 25 mei 2000 door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties goedgekeurd.

Dit protocol betekent onmiskenbaar een grote stap voorwaarts in de strijd voor de bescherming van kinderen. De Internationale Coalitie verheugt zich over de goedkeuring ervan, zelfs al had men een verdergaande tekst gevraagd, in het bijzonder over de rekrutering van vrijwilligers door regeringslegers. Vrijwillige rekrutering blijft nog altijd vanaf vijftien jaar mogelijk; de minimumleeftijd voor gedwongen rekrutering en deelname aan gevechten werd op achttien jaar gebracht. De Coalitie verwacht nu van de staten dat ze het protocol ratificeren en in praktijk brengen. De Coalitie blijft ook eisen dat de staten een minimumleeftijd van achttien jaar voor vrijwillige indiensttreding zouden instellen.

DE BELGISCHE COALITIE

De Belgische Coalitie werd in september 1999 opgericht, op initiatief van UNICEF België en met de steun van Amnesty International en DŽfense des Enfants International. Andere organisaties hebben zich daarbij aangesloten: Jesuit Refugee Service, het Rode Kruis en Pax Christi. De activiteiten liggen in de lijn van wat de Internationale Coalitie doet:
– bijdragen aan het onderzoekswerk over kindsoldaten;
– druk uitoefenen op de Belgische overheid om het Protocol over kindsoldaten goed te keuren en toe te passen;
– informatie verspreiden, via tentoonstellingen, publicaties en een driemaandelijks tijdschrift;
– samenwerken met de partners van de Internationale Coalitie.

De activiteiten die de Belgische Coalitie onderneemt, komen niet in de plaats van de andere activiteiten van individuele NGOs die lid zijn van de coalitie, en die al projecten voor de demobilisatie en de reïntegratie van kindsoldaten ondersteunen.

Wij hebben met voldoening kunnen vaststellen dat de Belgische regering bij de opstelling van het Aanvullend Protocol bij het Kinderrechtenverdrag een actieve rol gespeeld heeft. De Belgische wetgeving werd in de loop van 2001 aangepast. De ratificering van het protocol door België heeft uiteindelijk nog lang geduurd, en gebeurde uiteindelijk slechts op 6 mei 2002. Het komt er nu op aan de verbintenissen in praktijk te brengen. De Belgische overheden hebben zich weliswaar bij herhaling uitgesproken tegen het gebruik van kindsoldaten, maar de Belgische Coalitie is van oordeel dat België onvoldoende steun geeft aan concrete initiatieven op het terrein. Er is nog een ander aspect dat ons zorgen baart.

In ons land hebben minderjarige leerlingen van militaire scholen het statuut van militair. Dat is niet tegenstrijdig met de bepalingen van het protocol, maar betekent wel dat deze jongeren niet genieten van de bescherming die het internationaal humanitair recht voor burgers voorziet. Nog belangrijker is dat het toekennen van het statuut van militair aan deze jongeren, België verhindert om een voortrekkersrol te spelen in de strijd tegen het gebruik van kindsoldaten.

WAT KAN IEDEREEN DOEN?

De Internationale Coalitie is een wereldwijde beweging, gebaseerd op de verontwaardiging van personen die geloven dat kinderen op de slagvelden niet op hun plaats zijn. De coalitie heeft toch al zekere successen behaald. Zij heeft bijgedragen bij de totstandkoming van het protocol over de kindsoldaten. Met haar eerste rapport over de wereldwijde situatie van kindsoldaten heeft de coalitie bijgedragen tot de bewustmaking van de publieke opinie. Het werk is niet ten einde. Het komt er nu op aan op het terrein de nieuwe normen van de Verenigde Naties te doen respecteren, en de verontwaardiging om te zetten in harde feiten ten bate van de 300.000 kindsoldaten.
De Coalitie vraagt de medewerking van iedereen om:

– druk op de overheid te blijven uitoefenen, zodat het protocol in praktijk toegepast wordt en het militair statuut van jongeren aan de militaire scholen gewijzigd wordt;
– deel te nemen aan sensibiliseringscampagnes van de coalitie tegen de gedwongen rekrutering en het inzetten van kindsoldaten;
– de strijd van de Belgische Coalitie financieel te ondersteunen, in het bijzonder haar projecten voor reïntegratie van kindsoldaten in het Zuiden.

De Coalitie sensibiliseert het publiek en de overheid

De Coalitie besteedt veel aandacht aan sensibilisering en informatie, o.a. met haar eerste wereldwijde rapport over kindsoldaten. De Coalitie heeft daarnaast een internetsite: www.child-soldiers.org. Hierop vindt men alle officiële documenten van de leden en van de internationale instellingen: rapporten, verklaringen, internationale verdragen.

Per continent en per land worden recente acties en de vooruitgang in de strijd tegen het gebruik van kindsoldaten voorgesteld. Sinds het einde van 2001 verspreidt de Internationale Coalitie een elektronisch driemaandelijks tijdschrift. Elk nummer bevat een thematische studie, een oproep tot actie en nieuwsberichten over het probleem van de kindsoldaten. Het tijdschrift wordt door de Belgische Coalitie aangevuld met nieuws over de activiteiten in België. Het tijdschrift wordt gratis verspreid. Belangstellenden sturen een e-mail aan Liesbet Mignolet, secretaris van de Belgische Coalitie tegen het gebruik van kindsoldaten, op volgend adres: lmignolet@unicef.be

Andere contactadressen zijn:

– Internationale Coalitie tegen het gebruik van kindsoldaten, PO Box 22696, Londen N43ZJ, Groot-Brittannië, telefoon: 44(0)20-72.26.02.08, e-mail: press@child-soldiers.org
– Belgische Coalitie tegen het gebruik van kindsoldaten, Yves Willemot (coördinator), UNICEF België, Kunstlaan 20, 1000 Brussel, telefoon: 32(0)2-230.59.70, fax: 32(0)2-230.34.62, e-mail: ywillemot@unicef.be

Samenvatting van het rapport over kindsoldaten

Cijfers

– Meer dan 300.000 kinderen vechten in regeringslegers of gewapende groepen, in meer dan 30 landen.
– In 87 landen worden kinderen gerekruteerd door regeringslegers, paramilitaire groepen, gewapende milities of andere niet-staatse gewapende groepen.
– In 73 landen wordt het principe van het niet-rekruteren van kinderen beneden de achttien jaar gerespecteerd. In 25 landen is de situatie onduidelijk.

Vaststellingen

– Kinderen worden als een goedkope en vervangbare ‘grondstof’ gezien, en krijgen over het algemeen weinig of geen opleiding vooraleer ze naar het front gestuurd worden.
– Sommige kinderen worden al op zevenjarige leeftijd gerekruteerd. Ze doen dienst als dragers, boodschappers of spionnen. In Myanmar werden kinderen gedwongen de wegen met takken schoon te vegen, om mijnen op te sporen of te doen ontploffen. Als de kinderen oud genoeg zijn om een aanvalswapen of een half-automatisch geweer te dragen (rond 10 jaar), worden ze in strijdende eenheden opgenomen.
– Kinderen worden brutaal behandeld en voor tekortkomingen of desertie streng gestraft. In veel landen worden gevangengenomen of gevluchte kinderen gemarteld of gedood. Colombia wordt de plaats waar kinderen een reïntegratieprogramma kunnen volgen, geheim gehouden, uit vrees voor represailles tegen gewezen kindsoldaten.

Vooruitgang

– Een groot aantal landen hebben het Aanvullend Protocol bij het Kinderrechtenverdrag (mei 200) geratificeerd. Dit protocol voorziet een minimumleeftijd van achttien jaar voor deelname aan vijandelijkheden, voor gedwongen rekrutering en voor alle vormen van rekrutering door niet-staatse gewapende groepen. Het protocol is in februari 2002 in werking getreden.
– Verschillende landen hebben wetten aangenomen waarin de minimumleeftijd voor de rekrutering van jongeren op achttien jaar gebracht wordt. Onder deze landen zijn Colombia, Italië, Zuid-Afrika en Portugal. Sommige niet-staatse gewapende groepen hebben eveneens aangekondigd geen kinderen onder de achttien jaar meer te zullen rekruteren. Onder hen de Restoration Council of the Shan State en de Shan State Army in Myanmar, en de Sudan Peoples Liberation Army.

Françoise Dieryck is Coördinator voor de Verenigde Staten bij Amnesty International (Franstalig België). Zij vertegenwoordigt AI in de Belgische Coalitie tegen het gebruik van kindsoldaten. Yves Willemot is Directeur Communicatie en Programma’s van UNICEF België. Hij is ook coördinator van de Belgische Coalitie tegen het gebruik van kindsoldaten.