De nieuwe globale economie

Volgens Uri Dadush en William Shaw, twee experts van het Carnegie Endowment for International Peace zullen ontwikkelingslanden als economische grootmachten ontwaken en het globale economische landschap hertekenen. Dadush werkte voordien als directeur Internationale Handel en directeur Economisch Beleid bij de Wereldbank. MO* trok afgelopen vrijdag naar de Brusselse afdeling van Carnegie Europe, waar Dadush kwam spreken over zijn visie op de enorme economische verschuivingen die de wereld binnenkort zal meemaken. Hij werd daarbij vergezeld door Stephen Fiddler, hoofd van de Wall Street Journal Brussels, en Jan Techau, directeur van Carnegie Europe.

Het debat was meteen ook de voorstelling van Juggernaut, het nieuwste boek door Dadush en Shaw, waarin de economische geboorte van de ontwikkelingslanden van nabij bekeken worden. In het boek schetsen Dadush en Shaw hoe de globale economie zich over een periode van 40 jaar zal verdrievoudigen. Een grote groep ontwikkelingslanden, waar het grootste deel van de wereldbevolking leeft, zal de drijvende kracht achter deze economische explosie vormen. De twee experts bekijken deze economische aardschokken op een systematische wijze. Ze analyseren de mogelijke effecten op de levensaders van de globalisering: handel, financiën, migratie en de global commons-goederen en grondstoffen die niemand toebehoren maar door iedereen worden gebruikt, zoals het klimaat.

Beweeg over de grafiek voor de exacte cijfers. Bron: Wereldbank

Het mes snijdt aan twee kanten

Aan de ene kant ziet de toekomst er volgens Dadush goed uit. Meer dan 600 miljoen mensen uit de G20 alleen al zullen zich uit de armoede werken en het grootste deel van de globale midden- en bovenklasse zal zich in de ontwikkelingslanden bevinden.

Aan de andere kant komt die toekomst er niet zomaar. Met de groei van deze “nieuwe economieën” gaan verschillende risico’s gepaard. De geboorte van nieuwe economische zwaargewichten kan een aanleiding geven tot nieuwe geopolitische spanningen. Daarnaast kunnen er zich nieuwe financiële crissisen voordoen, dit keer zowel in het Zuiden als in het Noorden. Handelsrelaties kunnen ernstig verstoord worden omdat de landen niet voorbereid zijn op de verhoogde economische competitie. Ten slotte kan, en dit is volgens Dadush het grootste risico, het op hol geslagen klimaat desastreuze gevolgen hebben.

Deze risico’s zijn onvermijdbaar omdat ze noodzakelijk zijn voor de economische vooruitgang van meer dan de helft van de wereldbevolking. Toch kunnen ze volgens Dadush in zekere zin gecontroleerd worden. Maar de globale spelers zullen grondige wijzigingen moeten doorvoeren in de manier waarop ze omgaan met handel, financiën, migratie en de global commons.  

Het ontwaken van de ontwikkelingslanden

Hoe zal het Zuiden zich dan ontpoppen tot een economische machinekamer? Dadush geeft, na een empirisch onderzoek van de G20 landen, vier redenen waarom ontwikkelingslanden sneller kunnen groeien dan de ontwikkelde landen.

1. Door toegang tot relatief moderne technologie (elektriciteit, industriële productie) stijgt de productiviteit van het Zuiden twee tot vier procent sneller dan die van het Noorden.
2. Het Zuiden plaatst meer van zijn inkomen in investeringen: gemiddeld 27 procent. Het Noorden investeert slechts 20 procent.
3. De werkende bevolking groeit in het Zuiden een tot twee procent sneller dan in het Noorden.
4. Door de wisselkoersen (die de stijging in productiviteit weergeven) stijgt de koopkracht van het Zuiden en worden de opkomende landen daardoor aantrekkelijke investeringsmarkten.

Dit alles moet wel met een korrel zout genomen worden. Hoewel de economische macht van de ontwikkelingslanden sterk zal stijgen, zal hun bevolking relatief arm blijven. China zal tegen 2050 de grootste economie hebben, maar het inkomen per hoofd van de bevolking zal daarentegen slechts 37 procent van dat van de VS bedragen. India zal de derde grootste economie zijn. Daar zal het inkomen per hoofd van de bevolking slechts 11 procent van dat van de VS bedragen.

De handelswedloop

De handelswereld zal er in 2050 helemaal anders uit zien. De ontwikkelingslanden nemen een almaar belangrijkere plaats in op de exportmarkt. In 2006 waren de ontwikkelingslanden verantwoordelijk voor ongeveer 30 procent van de globale export. Tegen 2050 zal dit meer dan verdubbelen: 69 procent. De huidige grootmachten zullen naar de achtergrond verdwijnen en de interregionale handel tussen landen uit het Zuiden zal toenemen.

Volgens Dadush zullen structuren zoals de Wereldhandelsorganisatie (WTO) niet meer voldoen aan de eisen van deze nieuwe economische wereld. De WTO vereist bijvoorbeeld dat voor elk handelsakkoord een unaniem akkoord tussen alle partijen bereikt wordt. Dit houdt volgens Dadush het dynamisch proces tegen. Daarom moet de WTO volgens hem een autonome liberalisering van de handel en plurilaterale akkoorden ondersteunen, en bovendien betere manieren ontwikkelen om disputen op te lossen om de kleinere landen te beschermen.

Het financiële monster

De voorbije financiële crisis heeft aangetoond dat de regelgevingskaders van de financiële instellingen in het Noorden enorm zwak zijn. Volgens Dadush zijn diezelfde kaders in het Zuiden nog zwakker. Hierdoor lopen zij een nog sterker risico. Wanneer het Zuiden ontwaakt als economische grootmacht zal dit het potentieel voor enorme systematische financiële crisissen enkel maar vergroten. Die stelling wordt in zekere zin tegengesproken door de robuustheid waarmee de financiële instellingen van China, Brazili*e en India de mondiale crisis van 2008 wisten op te vangen en te vermijden.

Migratie: een gemiste kans

De voorbije honderdvijftig jaar zijn de handelsgrenzen in het Noorden zo goed als verdwenen. De grenzen voor migratie zijn daarentegen nog nooit zo streng geweest. Volgens Dadush zit er enorm economisch potentieel in vrije migratie en is wat er nu gebeurt bijna pervers. De illegale migratie schoot de voorbije decennia de hoogte in, terwijl de ontwikkelde landen jaloers hun ivoren troon beschermden.

Dit leidde vervolgens tot een merkwaardige situatie: de ontwikkelde landen offerden economisch voordeel op voor sociale doelen, maar creëerden tegelijk een enorm sociaal probleem: de illegale immigratie. Nu verkwisten de ontwikkelde landen veel tijd en energie om het migratieprobleem halfslachtig aan te pakken, en zijn de migranten zelf hier het grootste slachtoffer van.

De global commons

Misschien de grootste uitdaging voor deze nieuwe economische wereld wordt gevormd door de global commons. Dit zal volgens Dadush het strijdtoneel worden voor enorme conflicten, wanneer de ontwikkelingslanden hun verdere economische opmars realiseren en de global commons daardoor verder onder druk zullen komen te staan. Er zullen enorme diplomatieke inspanningen nodig zijn om een verdere opwarming van het klimaat tegen te gaan. Kyoto in 1997 en Kopenhagen in 2009 bewezen dat dit een allesbehalve makkelijke opdracht is. Een andere probleem is dat van de overbevissing van de oceanen. Volgens Dadush kan de wereld deze problemen niet langer negeren, aangezien de gevolgen ervan door het Noorden noch door het Zuiden vermeden kunnen worden.

Een mogelijke uitzondering: Afrika

Dadush ziet echter één mogelijke uitzondering op dit scenario. Afrika ten zuiden van de Sahara heeft de voorbije tien jaar een sterke groei gekend. Toch kampt het continent met  verschillende economische horden, zoals een algemeen (te) laag inkomen en zwakke productiecapaciteiten. Door de opmars van andere ontwikkelingslanden zullen de goedkope productiefaciliteiten en de bijhorende vraag naar exportproducten naar Afrika verhuizen, en zal het continent daarmee de rol van China en India overnemen. Dit zal volgens Dadush een enorme humanitaire impact met zich meebrengen.

We moeten twee lessen uit deze voorspellingen halen, zegt de auteur. Ten eerste moet de nieuwe economische wereld een “mondiaal geweten” ontwikkelen. Dit wil zeggen dat alle landen zich bewust moeten worden van de gevolgen die de nieuwe economische explosie met zich  zal meebrengen. En de opkomende landen, en hun leiders, moeten beseffen dat deze problemen niet enkel de thuismarkt, maar de hele wereld zullen beïnvloeden. Ten tweede zal een “mondiale consensusstructuur”, zoals men ziet bij de WTO, niet meer voldoen. Het zou volgens Dadush beter zijn als eerst een kleinere groep landen de grote richtlijnen bepalen, en deze groep later nog uitgebreid kan worden. Dat hierdoor de groeiende ongelijkheid tussen ontwikkelingslanden verder zal groeien, lijkt Dadush er dan maar bij te nemen.

Een voorwaardelijke toekomst

De economische opmars van het Zuiden zal miljoenen mensen uit de armoede halen en de relatieve welvaart in het Noorden nog verhogen. Maar hieraan hangen voorwaarden vast. De wereld zal moeten leren omgaan met de gevolgen van deze economische verschuiving, en de risico’s ervan herkennen. Dadush en Shaw illustreren het zelf bijzonder goed met een citaat van Benjamin Franklin: ‘We must hang together, gentlemen. Else, we shall most assuredly hang separately’.

Een overzicht van het boek Juggernaut (met een preview) kunt u hier bekijken.

Het debat kunt u hier beluisteren (Bron: Carnegie Europe).