De snel-Belgwet in vraag gesteld

De Snel-Belgwet dateert van 2000 en was vooral bedoeld om de toegang tot de Belgische nationaliteit te vereenvoudigen. Via de nieuwe wet kunnen niet-Belgen na zeven jaar verblijf automatisch de Belgische nationaliteit verwerven, ze maakt de procedures toegankelijker en schafte de vroegere onderzoeken naar de integratiewil van de aanvrager af. Vooral dat laatste, het ontbreken van elke integratievoorwaarde, is echter onaanvaardbaar voor de N-VA. Ook CD&V-frontman Yves Leterme is niet zinnens de wet in zijn huidige vorm te behouden. “Voor wat hoort wat”, luidde het in een recent televisiedebat: wie Belg wil worden, moet voldoen aan integratievoorwaarden en die  ontbreken in de huidige wetgeving.

Vandaag kan je Belg worden op een aantal manieren: via geboorte, doordat een van je ouders Belg werd, na zeven jaar verblijf in België of via een gunstprocedure na drie jaar verblijf. De Belgische nationaliteit biedt een aantal voordelen: het recht om te stemmen, betere sociale rechten, eenvoudiger procedures rond gezinshereniging, het recht om voor de overheid te werken. ‘Het verwerven van de Belgische nationaliteit is een belangrijke hefboom voor integratie van mensen van vreemde origine’, zegt Eddy Maes, medewerker bij Objectief, een vzw die ondersteuning en informatie biedt voor vragen rond nationaliteit. Niet onbelangrijk: de Belgische nationaliteit vergroot ook de opening naar de arbeidsmarkt. ‘We hadden onlangs een vrachtwagenchauffeur die hier al jaren verblijfsrecht heeft en perfect de landstalen sprak. Als vreemdeling kon hij echter enkel in de Schengenlanden rijden, erbuiten heeft hij een visum nodig. Dat is uiteraard niet werkbaar voor een chauffeur. In zo’n geval hebben mensen er dus echt baat bij om de Belgische nationaliteit te bezitten.’

Cijfers en cijfers zijn twee

Jaarlijks worden tienduizenden vreemdelingen Belg, in 2005 waren er dat volgens de Belgische overheid 31.512. Sinds de invoering van de snel-Belgwet zouden er maar liefst 337.904 nieuwe Belgen zijn, blokletterden de media. Dat klopt, maar je moet het cijfer ook correct interpreteren, zegt Bart De Wolf, jurist bij het Vlaams Minderhedencentrum. Ook kinderen uit gemengde huwelijken zijn bijvoorbeeld in het cijfer opgenomen. ‘Wanneer je enkel kijkt naar die groep die na zeven jaar verblijf het recht gebruikte om de Belgische nationaliteit aan te vragen, dan zit je met een veel kleinere groep’, vult Maes aan. ‘Dan gaat het –hun minderjarige kinderen inbegrepen– om 86.600 nieuwe Belgen. Van die groep kreeg 42 procent in de eerste twee jaar de Belgische nationaliteit, de nationaliteitsverklaringen daalden intussen drastisch.’
Voor het Vlaams Belang zijn deze absolute cijfers echter koren op de molen. Ze vormen het bewijs dat België door de snel-Belgwet de deuren opent voor het grote “vreemdelingenlegioen”. Dat is uiteraard stemmingmakerij, reageert De Wolf van het VMC. ‘Het debat dat nu gevoerd wordt –en niet alleen door het Vlaams Belang– is een fout debat. Men koppelt de Snel-Belgwet aan migratie. Dat is naast de kwestie, nationaliteit heeft niets met migratie of verblijfsrecht te maken. De vraag is niet of mensen hier welkom zijn, hun verblijfsrecht hebben ze al verworven. De vraag is of wij die mensen beschouwen als vreemdeling of als volwaardig Belgisch burger.’
Toch kan je de huidige snel-Belgwet niet helemaal loskoppelen van migratie, zegt CD&V die de wet migratieneutraal wil maken. Migratieneutraal? ‘Het mag niet makkelijker worden om Belg te worden dan om een verblijfs- of vestigingsrecht te krijgen in ons land. Anders ondermijnt de nationaliteitswetgeving het hele migratiebeleid’, zegt Vlaams CD&V-parlementslid Cathy Berx. ‘Daarom moet Artikel 12bis eruit. Dat artikel geeft meerderjarige kinderen van genaturaliseerde Belgen automatisch het recht om Belg te worden, zonder voorwaarden van wettig verblijf, of zonder enige integratie-inspanning te doen. Meer dan 5500 mensen werden sinds 2000 Belg zonder hier ooit een voet te hebben gezet.’ Nationaliteit moet, nog volgens Berx, het eindpunt zijn van een geslaagd inburgeringstraject.

De ultieme test

Volgens Berx is België het enige land waar er geen enkele band bestaat tussen inburgering en nationaliteitsverwerving. De Belgische nationaliteitswetgeving is dus te soepel, zeggen CD&V en N-VA. Ook de Waalse liberalen staan niet afkerig tegenover het invoeren van een taaltest, terwijl de Franstalige christen-democraten er dan weer niet over willen horen. Vzw Objectief is alvast geen vragende partij om opnieuw integratievoorwaarden te koppelen aan de snel-Belgwet. Nederland voerde in 2003 wèl een naturalisatietoets in: een taalexamen, gekoppeld aan een test over de Nederlandse samenleving. Het gevolg is dat het aantal naturalisatieverzoeken in twee jaar tijd daalde met bijna zeventig procent en dat tegelijk het aantal weigeringen aanzienlijk steeg, zegt Objectief. En het zijn vooral de sociaal zwakkeren die uit de boot vallen, aldus onderzoek van de Nijmeegse Radboud Universiteit.
Minderhedenorganisaties als het VMC en het Minderhedenforum staan zelf niet afkerig tegen integratievoorwaarden, mits de invulling ervan fair en correct is. ‘Criteria zijn voor ons geen taboe maar we eisen dat die criteria objectief blijven. We vrezen een beetje dat dit de deur openzet voor willekeur en subjectiviteit’, zegt Naima Charkaoui van het Vlaams Minderhedenforum. ‘Hoe test je taalkennis, hoe goed moet iemand zich het Nederlands eigen hebben gemaakt? En hoe test je zoiets als waarden en normen?’

Over dat laatste –een zeer gevoelig thema– is het laatste woord nog niet gesproken. Opvallend is alleszins dat het Vlaams ministerie voor Integratie in het nieuwe inburgeringsdecreet de mogelijkheid van een inburgeringstest open laat. De kans bestaat dus dat zo’n test er komt. Ook het werkveld zelf worstelt met de vraag hoe het debat hierover moet worden gevoerd.

Berx ziet integratievoorwaarden niet meteen in de vorm van een test maar is geen voorstander van een te vrijblijvend beleid. ‘Uiteraard wil niemand terug naar de wilde verhalen van de “bloemkool met witte saus”. Onze betrachting is om –juist door inburgering te verplichten–iederéén bereiken, vooral ook mensen die onderaan de sociale ladder staan. Soms is het de vrijheid die onderdrukt en zet de wettelijke plicht de deur open. Vrouwen die vroeger van hun man geen inburgeringscursus mochten volgen, krijgen die kans nu wel.’