De wind is van iedereen, ook in Vlaanderen

Waarop wacht het Vlaams Parlement?

De coöperatieve gedachte: tussen droom en daad staan wetten en een al te klein groepje bedrijven, zegt MO*journalist John Vandaele in een opiniestuk dat op 29 maart in De Morgen verscheen. Hij is als Gentenaar een van de initiatiefnemers van de coöperatie EnerGent.

  • MO*journalist John Vandaele pleit voor energiecoöperaties.

De coöperatieve gedachte kiemt te allen kante. In de banksector, in Duitsland, maar zeker ook in de energiesector. Enkele maanden geleden startten we in Gent de poging om de energiecoöperatie EnerGent uit de grond te stampen. Met een groep van om en bij de honderd burgers, met een diverse achtergrond — sommigen verbonden met middenveldorganisaties — begonnen we onze verkenning.

De basisoriëntatie is duidelijk. Wij willen instaan voor onze eigen energieproductie. Wij willen onze energie lokaal, proper, betaalbaar en onafhankelijk van grote producenten en dure grondstoffen.

Vrij snel stelden we vast dat windenergie — de meest rendabele vorm van hernieuwbare energie — in Vlaanderen eigenlijk zo goed als afgesloten is voor directe participatie door coöperaties. Lang voor windmolens effectief een vergunning krijgen, heeft een beperkte groep bedrijven alle eigenaars van gronden waar mogelijks een molen zou kunnen komen, al onder contract vastgelegd. De ene boer die het geluk heeft dat de windmolen bij hem komt, haalt de lusten binnen, zijn buurman en alle andere burgers krijgen de lasten. Dat is geen goede manier om de energie van de toekomst uit te bouwen, zeker niet in een van de dichtst bevolkte regio’s ter wereld. Het kan en moet anders, want nu wordt de basis gelegd voor de toekomst.

Uitbaatrecht

Overal in Europa worden windmolens gebouwd. Die overgang naar hernieuwbare energie biedt kansen om de energieproductie lokaal zelf in handen te nemen. Wie investeert in windmolens, mag volgens de Vlaamse overheid op 8 procent rendement per jaar rekenen. Wij willen dat dit rendement bij zoveel mogelijk mensen terechtkomt en niet bij enkele bedrijven. Het is tenslotte de bevolking die via de energiefactuur de overgang naar hernieuwbare energie financiert. Ze mag daar ook iets voor terug krijgen.

Wie het recht krijgt om een windmolen uit te baten, is in feite een maatschappelijke keuze. Als er op één plaats een molen staat, kan er geen andere meer bij in de ruime omgeving. Ze nemen dan immers elkaars wind af. Het is niet optimaal dat de voordelen van een molen naar enkele spelers gaan en de lasten naar alle anderen. Windprojecten moeten zo opgezet worden dat ze mensen verenigen in plaats van ze te verdelen.

Gebruikers hebben er alle belang bij om windenergie zelf te beheren. Eens afgeschreven kunnen de windturbines immers bijna kosteloos stroom leveren. Op voorwaarde dat niet de winst maar de maatschappelijke meerwaarde centraal staat, zoals dat hoort bij een echte coöperatie.

Geen initiatief

Gebruikers hebben er alle belang bij om windenergie zelf te beheren. Eens afgeschreven kunnen de windturbines immers bijna kosteloos stroom leveren. Op voorwaarde dat niet de winst maar de maatschappelijke meerwaarde centraal staat, zoals dat hoort bij een echte coöperatie.
Dat het anders kan, blijkt in Denemarken of Duitsland waar talloze lokale coöperaties de eigen energieproductie uitbouwen. Vorig jaar werden in Duitsland 150 energiecoöperaties opgericht. Dat is drie per week. We hebben het gevoel dat Vlaanderen op dat gebied achterop hinkt.

In Oost-Vlaanderen dient zich een kans aan om daarin verandering te brengen. De provincie bakende een aantal gebieden af waar de windmolens van de nabije toekomst gebouwd mogen worden. Op 24 april bespreekt de provincieraad een voorstel om in windprojecten 10 procent vrij te maken voor burgercoöperaties en 10 procent voor lokale overheden. Dat is bescheidener dan Wallonië waar onlangs werd beslist dat 49 procent van alle windmolenprojecten wordt opengesteld voor directe participatie door lokale overheden en lokale burgercoöperaties (elk 24,5 procent).

Wij willen dat deze belangrijke discussie meer aandacht krijgt en niet in de luwte blijft verlopen. Bovendien vinden we twintig procent te weinig. Om die reden hebben we als EnerGent een oproep gelanceerd waarin we vragen dat op zijn minst vijftig procent van de aanstaande windprojecten wordt opengesteld voor lokale burgercoöperaties en overheden, als die daarin geïnteresseerd zijn.

Sindsdien hebben bijna vijfduizend mensen deze oproep op www.energent.be onderschreven. We kregen daarbij meteen de steun van andere energiecoöperaties. Opmerkelijk is tevens dat politici uit een zeer breed politiek spectrum gaande van N-VA over sp.a tot Groen zich achter onze eis stellen. Ook lokale leiders van zowel ABVV als ACV, en de Gentse milieubeweging staan achter onze oproep. Deze opmerkelijke eensgezindheid roept de vraag op waarom er geen initiatief komt in het Vlaams Parlement om de deur open te zetten voor de burger in windenergie.

Hernieuwbare energie biedt de kans op een decentrale energieproductie waar de burger zowel producent als consument is. Dat bewijst Duitsland. Maar onze Oosterburen hebben veel meer ruimte. In het dichtbevolkte Vlaanderen slagen promotoren er makkelijker in alle ‘vergunbare’ grond jaren vooraf onder contract te nemen. Hier lijkt een overheidsinitiatief dat rechtstreekse deelname van de burger aan windprojecten mogelijk maakt, aangewezen. Waarop wacht het Vlaams Parlement?

John Vandaele is journalist bij MO*. Deze opinie verscheen in De Morgen op vrijdag 29 maart 2013.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.