Dossier: 

Dossier kernuitstap: de vertwijfelde industrielanden

Er rijzen twijfels over de toekomst van kerncentrales. De kernramp in Fukushima vorig jaar deed veel landen hun kernbeleid terugschroeven. In het Westen zijn de kerncentrales langzaam maar zeker aan het uitdoven, hoewel niet elk land even vastberaden is. Duitsland ging voor de totale energieomwenteling, maar succesvolle kernenergie-exporteurs zoals Rusland zijn nog niet van plan zich op hernieuwbare energie te concentreren.

  • CC Gretchen Mahan Een kerncentrale op het platteland net buiten Parijs. Frankrijk telt 58 kernreactoren, maar president Hollande wil het aandeel kernenergie in de nationale elektriciteitsvoorziening tegen 2015 terugbrengen van 75 naar 50 procent. CC Gretchen Mahan
  • CC Gerard Van der Leun Dichtbij een kerncentrale in Massachusetts staat op een gebouw geschreven ‘Geen evacuatie mogelijk’. Ook in de VS leeft er angst onder de bevolking na de kernramp in Fukushima. CC Gerard Van der Leun
  • CC Bob West Windturbines voor de kust van Kopenhagen. Plannen voor een Deense kerninstap werden in 1985 al opgeborgen. Het land wil zich tegen 2050 volledig voorzien van hernieuwbare energie. CC Bob West

De uitstappers

Vastbesloten kernuitstappers lopen niet dik. Denemarken, Duitsland, Zwitserland en Italië vallen dus op door hun kernbeleid. Hoewel ze alle vier ooit gebeten waren door het kernvirus, staat de opbouw van kernreactoren niet meer op hun agenda.

Denemarken op kop

De overwegingen voor een kernuitstap waren niet voor iedereen gelijk. Denemarken is één van de enige landen ter wereld waar de regering het al jaren eens is over de afwezigheid van kerncentrales. De plannen voor een kerninstap zijn al sinds 1985 door een eensgezinde regering van de tafel geveegd.

Windenergie, het Deense stokpaardje, maakt veel goed. De 5.200 windturbines zorgen voor zowat 20 procent van de elektriciteitsproductie. De Denen hebben ondertussen al een strategie klaar om tegen 2050 volledig in de energie van het land te voorzien met hernieuwbare energie.

Kernramp is de druppel

De ernstige gevolgen van een kernramp blijken voor Italië, Duitsland en nu ook Zwitserland een te groot risico om meer centrales te bouwen. ‘De kernramp van Fukushima in het hoogtechnologische Japan heeft voor altijd de mythe van “veilige en rendabele” kernenergie doorprikt. Na Tsjernobyl werden criticasters om de oren geslagen met het argument dat een ontploffing in een kernreactor van het Westerse type fysisch onmogelijk was’, verduidelijkt Eloi Glorieux, energiespecialist van Greenpeace.

Na de kernramp in Tsjernobyl zag Italië zich genoodzaakt om de deuren van zijn laatste twee kernreactoren definitief te sluiten in 1990. Dat maakt van Italië het enige G8-land zonder kernreactoren en als gevolg ook de grootste importeur van elektriciteit ter wereld. De afhankelijkheid van de Franse kernmarkt weegt op de Italiaanse economie en de neiging om terug te grijpen naar de bouwplannen voor kerncentrale groeit. Toch werden de kernplannen, na het afwijzend resultaat van een referendum in juni 2011, weer opgeborgen.

De kernramp in Fukushima was voor Duitsland en Zwitserland een onmiskenbaar teken dat de productie van kernenergie moet worden afgebouwd. Zwitserland houdt het bij zijn vijf reactoren en beslist een geleidelijke uitstap tegen 2034. Duitsland ging nog een stapje verder en sloot in de zomer van 2011 al acht van de zeventien. De rest zal volgen tegen 2022.


Een overzicht van de landen met kernenergie of aspiraties in die richting. Klik op de icoontjes voor meer informatie over de kernenergie in elk land. Gebruik de schuifregelaar links om in te zoomen.Bron: World Nuclear Association

Economische uitdagingen

Een nobele maar radicale maatregel van de Duitsers die niet zonder gevolgen is. De kernenergie was immers goed voor één vierde van de elektriciteitsopwekking. Desondanks zou het land tegen 2050 volledig moeten draaien op zonne- en windenergie. Het groene langetermijndenken impliceert echter onoverkomelijke economische uitdagingen op korte termijn. De elektriciteitsbedrijven eisen nu al 15 miljard euro schadevergoeding voor de sluiting van de kerncentrales.

Duitsland zal daarnaast afhankelijker worden van import van energie uit Frankrijk, Polen en Rusland. Bovendien zal ook de kool- en gasindustrie het elektriciteitstekort meer moeten opvangen, wat dan weer nadelig is voor de CO2-uitstoot. Maar volgens Thure Traber, onderzoeker van het Duitse Instituut voor Economisch Onderzoek (DIW), hoeft dat geen hindernis te zijn. ‘Als we de kernuitstap combineren met een verbeterde energie-efficiëntiebeleid en emissiehandel, dan komen de klimaatdoelstellingen tegen 2020 niet in het gedrang’, aldus Traber op een conferentie van Greenpeace op 10 juli.

De twijfelaars

De verwoestende gevolgen van een kernramp worden afgewogen met de economische nadelen van een uitstap. In veel landen liggen er daarom nog geen concrete of harde plannen op tafel.

Politiek spel

Gemaakte afspraken vallen vaak in het water door het heen-en-weer getrek van de regerende partijen. In Spanje zorgde de machtswissel van de socialistische PSOE naar de conservatieve PP in 2011 zo voor een ommezwaai in de kernagenda. Ondanks eerder verzet van de socialisten werd de levensduur van één van de acht Spaanse kernreactoren op aandringen van de PP uiteindelijk toch verlengd. Een sluiting zou immers hogere investeringen in gas betekenen, wat Spanje te zwaar zou komen te vallen omwille van zijn economische moeilijkheden.

Tijd nodig

Zweden eist dan weer meer tijd. In 1980 werd officieel beslist dat de productie van kernenergie geleidelijk aan moest afnemen. Het Zweedse parlement nuanceerde in 2010 die beslissing en maakte bekend dat er geen nieuwe reactoren komen, maar dat de oude reactoren wel gemoderniseerd mogen worden. Aangezien 40 procent van de elektriciteitsproductie voortkomt uit kernenergie, vergt de overgang naar alternatieve energiebronnen volgens Zweden nu eenmaal meer tijd.

Ook in België zagen we de wet van 2003 omgebogen worden. Ons land rekent voor 50% van de elektriciteit op kernenergie, waardoor een volledige kernuitstap op korte termijn niet haalbaar zou zijn. Doel 1 en 2 gaan zoals eerder afgesproken wel dicht tegen 2016, maar Tihange 1 blijft nog tien jaar langer actief.

Niet zonder ernstige bedenkingen voor energie- en milieueconoom Aviel Verbruggen: ‘Bij de afweging om de levensduur van Tihange 1 met tien jaar te verlengen, kwamen de atoomrisico’s nauwelijks ter sprake’, vermeldt hij in zijn kanttekeningen bij de nota Wathelet over de kernbeslissing. ‘Toch is de exploitatie van een meer dan veertig jaar oude centrale onbekend terrein, met extra bronnen van gevaar.’ Momenteel is gepland dat Doel 3 dichtgaat in 2022, Tihange 2 in 2023, en Doel 4 en Tihange 3 in 2025.

Japans bewijs

Japan, dat de gevaren aan den lijve ondervond, sloot het afgelopen jaar alle 54 kernreactoren. Deze zomer werden enkele opnieuw opgestart, onder luid protest van de bevolking. ‘Japan toont in ieder geval dat het mogelijk is om op een jaar tijd ruim 50 kernreactoren te sluiten. De economie is blijven draaien en het licht is blijven branden’, aldus Eloi Glorieux. ‘Het feit dat, met het vooruitzicht op een zomer met veel stroomverslindende airco-installaties, slechts één of twee reactoren al dan niet tijdelijk worden heropgestart, versterkt de stelling dat het perfect mogelijk is om op korte termijn uit kernenergie te stappen.’

De doorzetters

Een globaal overzicht bewijst dat er veel minder nieuwe kerncentrales worden opgestart dan vroeger. Dat neemt niet weg dat veel landen beslissen oude reactoren langer open te houden of gloednieuwe te bouwen die veel veiliger zouden zijn. Opvallend zijn de landen die nu pas hun eerste stapjes in de kernproductie zetten om economisch onafhankelijker te zijn.

Kernreuzen willen meer

De VS nemen zowat 30 procent van de kernenergieproductie voor hun rekening wat hen nog steeds de grootste producent van kernenergie ter wereld maakt. Toch is er een geleidelijke vermindering te merken onder het mandaat van Obama, die een grotere nadruk wil leggen op hernieuwbare energie. Maar van een pro-kernuitstap positie is er geen sprake. In februari werd groen licht gegeven voor de opbouw van twee nieuwe reactoren. De voorlaatste goedkeuring dateert van 1978, een jaar voor het kernongeval van Three Mile Island in de staat Pennsylvania.

Frankrijk komt met zijn 58 kerncentrales op de tweede plaats, goed voor 15,2 procent van de wereldwijde productie. Na de oliecrisis van de jaren zeventig beslisten de Fransen om massaal in kernenergie te investeren. Ondanks hun overcapaciteit zijn ze momenteel nog een nieuwe reactor aan het bouwen. Toch is er na vier decennia verandering in zicht met het nieuwe beleid van president Hollande dat de nadruk legt op hernieuwbare energie. Tegen 2025 zou de 75 procent elektriciteitsproductie door kernenergie moeten teruggebracht zijn naar 50 procent.

Nieuwkomers

Enkele opvallende nieuwkomers zijn Polen, Turkije, Litouwen en Wit-Rusland. Deze vier landen hebben geen actieve kerncentrales meer, maar willen daar toch nog verandering in te brengen. Een opmerkelijk gegeven is dat ze dit alle vier beslissen omdat ze minder afhankelijk willen zijn van de Russische gasimport. Polen wil ineens zes kernreactoren bouwen, Turkije vier, Wit-Rusland twee en Litouwen één.

Volgens het World Nuclear Industry Status Report 2012 van de onafhankelijke kernenergieadviseur Mycle Schneider, is het niet waarschijnlijk dat deze landen effectief hun plannen zullen uitvoeren gezien hun huidige economische situatie. Toch moet worden opgemerkt dat geldschieters zoals de VS en uitgerekend Rusland geïnteresseerd zijn om een betekenisvolle financiële bijdrage te leveren, wat een kerninstap niet onrealistisch maakt.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

  • Na een master Journalistiek trekt Stéphanie Borgers Latijns-Amerika door. Haar doel: op een zo humaan mogelijke manier de bevolking en de geest van het continent beter leren begrijpen.

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.