Dr. Denis Mukwege over seksueel geweld dat echt als een oorlogswapen gebruikt wordt

‘De hele gemeenschap wordt verkracht’

De Internationale Koning Boudewijnprijs voor Ontwikkelingswerk 2010-2011 wordt vandaag (dinsdag 24 mei) officieel toegekend aan Dr. Denis Mukwege uit Zuid-Kivu, Democratische Republiek Congo. MO* sprak zondagavond met de laureaat, die gelooft dat het seksueel geweld deel uitmaakt van een internationaal gevecht om de bodemrijkdommen van Congo.

De Koning Boudewijnstichting zegt in haar mededeling dat dr. Mukwege die prestigieuze prijs (ter waarde van 150.000 euro) krijgt ‘omdat hij duizenden vrouwen die het slachtoffer zijn geweest van seksueel geweld, hun waardigheid heeft teruggegeven dankzij medische verzorging en sociale ondersteuning; voor zijn toewijding en zijn bijdrage tot het uitbouwen van een geïntegreerd systeem van gezondheidszorg in Oost-Congo; en voor zijn diepgaand engagement voor zijn geboorteland waar hij onvermoeibaar opkomt voor vrede in een streek waar terreur en angst de ziel van de maatschappij vernietigen.’

Dr. Mukwege is zondag aangekomen in Brussel, na een lange reis over Bujumbura. Hij is nog een beetje beduusd als we hem spreken, al blijkt achter de wat schuchtere man een gedreven geneesheer en burger schuil te gaan, die heel duidelijke meningen heeft over de problemen waarmee hij dagelijks geconfronteerd wordt. Die dagelijkse realiteit is voor dr. Mukwege zijn werk in het Panzi ziekenhuis, in Bukavu, de hoofdstad van de provincie Zuid-Kivu. ‘In deze door oorlog verscheurde regio zijn de laatste 16 jaar naar schatting 5 miljoen mensen om het leven gekomen’, zegt de persmededeling van de KBS. ‘Bovendien werden honderdduizenden vrouwen verkracht of brutaal verminkt. Verkrachting, foltering en verminking zijn er schering en inslag, in een omgeving waar rebellentroepen trachten terreur en angst te zaaien om zones die rijk zijn aan mijnrijkdommen in te nemen.’

Culturele genocide

‘Voor mij zijn het niet de getallen die ertoe doen, maar de vrouwen. Elke vrouw die verkracht is, is letterlijk en figuurlijk geschonden.

De voorbije week maakten Amerikaanse onderzoekers bekend dat volgens hun berekeningen er elk uur 48 vrouwen verkracht zouden worden in Congo. Dr. Mukwege weet niet meteen wat hij aan moet met zo’n onderzoek. ‘Voor mij zijn het niet de getallen die ertoe doen’, zegt hij, ‘maar de vrouwen. Elke vrouw die verkracht is, is letterlijk en figuurlijk geschonden. Haar leven is verscheurd en de ingrepen die wij kunnen doen, zijn maar een kleine bijdrage in het herstellen van hun waardigheid en hun kansen op een menswaardig leven.’

Elke dag staan die vrouwen op zijn stoep. In rijen te wachten om geholpen te worden. Heel vaak komen ze niet meteen nadat ze slachtoffer werden van seksueel geweld. ‘De eerste reactie is: als niemand het gezien heeft, hoef ik het ook niet te zeggen. Het is pas als er bijkomende klachten zijn door de brutaliteit van het geweld of als er een zwangerschap uit voortkomt, dat wij de vrouwen zien.’

De zorg voor de slachtoffers zou verder moeten gaan dan louter chirurgische zorg, vind dr. Mukwege. ‘Het is moeilijk om je voor te stellen wat de impact is van het seksueel geweld dat echt als een oorlogswapen gebruikt wordt. Vrouwen worden verkracht in het bijzijn van hun echtgenoot en kinderen. Meisjes worden verkracht voor de ogen van hun vader en moeder. We hebben dan ook niet alleen hulp nodig voor de meisjes en de vrouwen, maar voor de hele gemeenschap. Hoe moeten mannen omgaan met de vernedering die ook hen aangedaan wordt? Zeker als het over de verkrachting van zijn dochter gaat, schiet er niets over van de beschermende rol die een vader heeft. Hij is ontmand door het verkrachten van zijn dochter of vrouw, en de hele familie wordt uit elkaar gerukt. Vrouwen worden verstoten, vaders worden suicidaal en kinderen die getuige waren moeten dat alles verwerken zonder enige vorm van begeleiding. Geen wonder dat de gemeenschappen verbrokkelen.’

We hebben niet alleen hulp nodig voor de meisjes en de vrouwen, maar voor de hele gemeenschap. Hoe moeten mannen omgaan met de vernedering die ook hen aangedaan wordt?

De cultuur van mensen wordt vernietigd en er is niemand meer die als behoeder van de traditie of culturele waarden kan optreden. ‘Zelfs nonnen worden verkracht en de vrouwen van de pastors zijn ook niet veilig’, zucht dr. Mukwege. ‘Die culturele genocide dient een duidelijk doel: het platteland leegmaken, zodat de macht er overgenomen kan worden door nieuwe groepen. En dat alles om greep te krijgen op de bodemschatten van Oost-Congo. De grondstoffen van Congo zijn geen natuurlijke rijkdommen maar natuurlijke vervloekingen.’

Oplossingen

Een oplossing voor het geweld is niet makkelijk te vinden, dat weet dr. Mukwege maar al te goed. De eerste stap naar een bescherming van de vrouwen van de regio, ligt in het organiseren van een echt leger. Met soldaten die opgeleid zijn om de burgers te beschermen en met officieren die de centrale staat gehoorzamen –gesteld dat die duideljke bevelen ter bescherming van de mensen zou uitvaardigen. Vandaag is het Congolese leger een samenraapsel van opstandelingen en milities, kortom van jongens die geleerd hebben dat een wapen macht en inkomen geeft. Hun aanwezigheid in de steden heeft het seksueel geweld niet verhinderd of verminderd, maar juist verspreid tot in wijken die zich ver van het gewapend conflict bevinden.

Een echte oplossing van het geweld in Oost-Congo is maar mogelijk als de buurlanden zich er mee achter scharen

‘Maar een echte oplossing van het geweld in Oost-Congo is maar mogelijk als de buurlanden zich er mee achter scharen’, zegt dr. Mukwege. ‘Rwanda, Burundi en Oeganda zijn betrokken partij, al was het maar omdat sommige van de gewapende groepen zich op hun grondgebied terugtrekken en organiseren. Er zijn ook de economische belangen die spelen. Rwanda is de belangrijkste exporteur van casseriet, maar die grondstof bevindt zich helemaal niet in de Rwandese ondergrond, wel in Congo. Als de internationale gemeenschap zich uitdrukkelijker met dat probleem zou bezighouden, dan zou de stimulans om het conflict gaande te houden makkelijk ingeperkt kunnen worden.’

Dr. Mukwege beseft dat de situatie er niet eenvoudiger op wordt met de creatie van een nieuwe, zwakke staat in Zuid-Soedan. ‘Als Zuid-Soedan er niet in slaagt effectief controle uit te oefenen op zijn hele grondgebied, zoals de Congolese staat niet echt heerst over het Congolese grondgebied, dan dreigt de instabiliteit van de regio nog eens met jaren verlengd te worden.’

Internationale erkenning

De Internationale Koning Boudewijnprijs voor Ontwikkelingswerk is niet de eerste internationale erkenning die dr. Mukwege krijgt voor zijn werk en dat van zijn team van 260 mensen, waaronder 34 artsen. In 2008 ontving hij zowel de Olof Palme-prijs als de Prijs voor de Mensenrechten van de Verenigde Naties. Datzelfde jaar werd hij door de Nigeriaanse krant Daily Trust uitgeroepen tot Afrikaan van het jaar. Bij die gelegenheid benadrukte Salim Ahmed Salim, de vroegere Premier van Tanzania en voormalig secretaris-generaal van de Organisatie van Afrikaanse Eenheid –vandaag de Afrikaanse Unie– dat het optreden van Dr. Mukwege ook zijn eigen leven in gevaar kan brengen.

Maar de Koning Boudewijnprijs is toch bijzonder, zegt dr. Mukwege. ‘De vorige onderscheidingen werden volledig doodgezwegen in de Congolese media. Het was alsof men de erkenning niet wou vermelden omdat men de schande van de realiteit niet onder ogen wou zien. Maar ditmaal is dat anders. De beslissing van de Koning Boudewijnstichting werd mij overgemaakt door de vrouw van president Kabila en het was ook meteen nieuws op tv. Ik hoop dan ook van harte dat de overheid niet alleen de vreugde voor de prijs –afkomstig van een stichting die verbonden is met het Belgische koningshuis– deelt, maar dat men ook echt iets zal doen aan het probleem van wetteloosheid en het daaruit voortkomende geweld.’

Gesprek door Gie Goris, die deel uitmaakte van de jury die dr. Mukwege de Prijs toekende.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.