De lidstaten van Europa keuren ban bijendodend pesticide goed

Bij een eerste stemronde in maart haalde het voorstel van de Europese Commissie om voor twee jaar een verbod in te voeren, geen meerderheid. Het Zwitserse bedrijf Syngenta en het Duitse bedrijf Bayer zijn de grootste producenten van de insectenverdelgers. De twee bedrijven hebben een agressieve lobbycampagne opgezet om de goedkeuring van de wet tegen te gaan.

Oorzaken massale bijensterfte

Al enkele jaren zoeken imkers en wetenschappers verwoed naar de oorzaken van de massale bijensterfte in Europa. Vooral in de Lage Landen zou het verlies van de bijtjes het grootst zijn. In 2009 overleefde in België een vierde van de bijen de winter niet.

Het  Europees Agentschap voor Voedselveiligheid (EFSA) publiceerde op 16 januari jongstleden een rapport waarin ze adviseren de neonicotinoïden enkel te gebruiken op teelten die niet aantrekkelijk zijn voor bijen. Het negatieve advies van de EFSA is opmerkelijks. In het verleden stond het agentschap dikwijls aan de kant van de bedrijfswereld. Volgens een uiteenzetting van de Europese Vrije Alliantie hebben veel wetenschappers die werken bij EFSA hechte banden met de bedrijven die producten vervaardigen die nu door het agentschap worden gecontroleerd.

Volgens het rapport veroorzaken de stoffen ( Clothianidine, Thiametoxam en Imidacloprid) desoriëntatie waardoor ze hun korf niet meer terugvinden en sterven. Het grootste nadeel is dat de stof lang in de natuur aanwezig blijft. Maar de ban van de producten alleen zal niet genoeg zijn om de bijenpopulatie te redden.

Pesticiden zijn niet de enige oorzaak van het gigantische bijenverlies. Eerst en vooral zorgt de monocultuur in de landbouw voor een verlies aan biodiversiteit waardoor er minder stuifmeelbronnen zijn. Daarnaast veroorzaakt de Varroamijt, een parasiet die het immuunsysteem van de bijen aantast, meer sterfgevallen. Maar de pesticiden dragen bij tot de algemene verzwakking van de bijen. Italië, Frankrijk, Slovenië en Duitsland hadden al maatregelen genomen om het gebruik van de pesticiden aan banden te leggen.

Lobby-oorlog

Syngenta en Bayer zijn de twee grootste producenten van neonicotinoïden in Europa.  Ze startten een miljoenencampagne en een actieplan om de autoriteiten ervan te overtuigen dat er andere manieren zijn om de bijensterfte tegen te gaan.

Het startschot van de lobby-oorlog was de aankondiging van Frankrijk in juni 2012 om het gebruik van de pesticiden te verbieden.  Daarop begon de industrie onmiddellijk druk uit te oefenen op de Europese Commissie. De bedrijven waarschuwen dat een verbod een verlies van zeventien miljard euro in vijf jaar tijd zou betekenen en dat 15 000 jobs op het spel staan. Niettemin zou een verdere sterfte van de bijen nog desastreuzer zijn voor zowel economie en natuur.

Lobbywaakhond en ngo Corporate Europe Observatory (CEO) onthulde hoe beide bedrijven via een harde campagne de Commissie proberen te beïnvloeden. De ngo onderschepte brieven van Syngenta naar de Europese Commissie, het EFSA en de CEO.

Een brief onthult dat Syngenta het rapport van de EFSA de dag voor de publicatie van het persbericht  al te lezen kreeg. Daarop verklaarde het bedrijf dat het rapport niet correct is en ze desnoods juridische stappen ondernemen als het persbericht  niet aangepast zou worden. Volgens CEO probeert Syngenta in te gaan op de resultaten van het rapport met tegenstrijdige resultaten van hun eigen wetenschappers. Bovendien proberen ze de schuld van de bijensterfte af te schuiven op de boeren en imkers.

Europees parlementslid Bart Staes (Groen) is verontwaardigd over de gang van zaken. Wat hem het meest stoort is een brief van Syngenta-topman Michael Mack aan John Dalli, de voormalige Europees commissaris voor Gezondheid.  Daarin herinnert de topman Dalli eraan dat hij nog geluncht had met enkele prominenten zoals Amerikaans president Barack Obama, EU-voorzitter Herman Van Rompuy en Commissievoorzitter José Manuel Barroso om te bespreken hoe Syngenta bijdrages kan leveren aan de voedselzekerheid in Afrika. ‘Als dit de manier is waarop met zulke essentiële zaken wordt omgegaan, dan hebben we een gigantisch democratisch probleem’, reageert Staes onthutst.

EU agrarisch directeur van Greenpeace Marco Contiero is tevreden. ‘De stemming van vandaag maakt het glashelder dat er een overweldigend wetenschappelijk, politiek en publieke steun is om de ban in te zetten. De landen die tegen de ban waren, hebben gefaald. Nu moet de Commissie de enige mogelijke conclusie trekken en onmiddellijk het gebruik van die pesticiden stopzetten als een eerste stap in de bescherming van de Europese voedsel productie en ecosystemen. Enig verder uitstel zou een toegeving betekenen van de lobbymachine van Bayer en Syngenta.