FAQ: Aanslagen in Moskou en problemen in de Kaukasus

Wat zijn de feiten?

Op maandagochtend 29 maart hebben twee vrouwen in volle ochtendspits zichzelf opgeblazen op de metro van Moskou, waarbij zeker 39 mensen omkwamen. De twee bommen ontploften in de stations Koeltoeri en Loebjanka. Het laatste station bevindt zich onder het hoofdkwartier van de Russische geheime dienst FSB. Maandagnamiddag is nog een derde bomgordel gevonden in het Koeltoeri metrostation.
De Russische premier, Vladimir Poetin, beschuldigde de “zwarte weduwen” van de aanslagen. Die Tsjetsjeense groep was ook al betrokken bij de gijzeling in het Dubrovka-theater in 2002.
Ondertussen heeft de Tsjetsjeense rebellenleider van de orgzanisatie die zich het Kaukasisch Emiraat noemt, Dokoe Oemarov, de aanslagen opgeëist.
Woensdag waren er in Dagestan, een autonome republiek van de Russische Federatie in de Noord-Kaukasus, ook twee zelfmooraanslagen. Een zelfmoordterrorist, vermomd als agent, blief zichzelf op nadat een menigte zich verzameld had na een eerste explosie in Kizlyar. Twaalf mensen stierven bij die aanslag.
Donderdag was er opnieuw een bomaanslag in Dagestan, ditmaal in Khasavyurt. Twee mensen lieten hierbij het leven.
De Russische president Medvedev is voor een spoedoverleg met de lokale leiders naar Dagestan afgereisd.

Wat is de reden voor de aanslagen?

De aanslagen kunnen een reactie zijn op het feit dat de Russische overheid de voorbije maanden enkele leiders van de rebellen heeft uitgeschakeld. Op 25 maart werd Anzor Asterirov (alias Seifullah), “emir van het vilayat Kabardië, Balkarië en Karachië” geliquideerd. Drie dagen voordien was hetzelfde gebeurd met Salmbek Akhmadov, de “emir van Grozny”. Aleksander Tikhomirov (alias Sjeik Said Buryatsky), de ideoloog van het Emiraat, stierf op 7 maart. Op 31 december werd Oemdat Magemedov, de “emir van het vilayat Dagestan”, gedood.

Hoe is het conflict ontstaan?

De Tsjetsjeense problematiek kent een lange geschiedenis. In de achttiende eeuw al werd de bevolking onder de voet gelopen door de Russische Tsaartroepen, en in 1944 werd de gehele Tsjetsjeense bevolking gedeporteerd naar Siberië en Kazachstan.
Het huidige conflict kent zijn oorsprong in het uiteenvallen van de Sovjet Unie. Sinds 1991 streven de Tsjetsjenen naar onafhankelijkheid. In 1996, aan het einde van de eerste Tsjetsjeense Oorlog (1994-1996), leken ze dicht bij die doelstelling te komen, maar tegen 1999 laaide het geweld weer op, vooral naar aanleiding van bomaanslagen in Moskou en andere steden, en een inval van de Tsjetsjeense rebellen in Dagestan. De tweede Tsjetsjeense Oorlog was een feit.
Volgens Oemarov zijn de recente aanslagen in Moskou een vergelding voor de “Russische misdaden” in de Kaukasus. Hij haalt daarbij de gebeurtenissen van 11 februari aan. Bij een operatie van de overheid kwamen toen minstens veertien Ingoesjetische burgers samen met vijf Tsjetsjeense rebellen om het leven terwijl ze wilde look aan het plukken waren. Volgens de FSB, de Russische inlichtingendienst, werden de burgers als menselijk schild gebruikt.

Wat is het Kaukasisch Emiraat?

Het “emiraat” is een constructie van de islamistische rebellen en omvat de volledige noordelijke Kaukasus met als belangrijkste regio Tsjetsjenië. Verschillende vilayats (provincies) met aan het hoofd plaatselijke emirs zijn samengesteld uit de andere republieken van de Noordelijke Kaukasus: Dagestan, Ingoesjetië, Kabardië-Balkarië, Noord-Ossetië en Karatsjaj-Tsjerkessië. Sommigen rekenen ook de krajs (territoria) Krasnodar en Stavropol erbij.

Wat willen de Tsjetsjeense rebellen bereiken?

Het doel van het Kaukasisch Emiraat is tweeledig. Oemarov beschreef het zelf in een verklaring bij de oprichting van het Emiraat: ‘Onze eerste taak is is om de Kaukasus Dar al-Islam (‘Huis van de islam’, een islamitisch geregeerde staat, nvdr) te maken, de sharia toe te passen in het hele land en de ongelovigen te verbannen. Daarna moeten we alle historische moslimgebieden terugwinnen en deze grenzen reiken verder dan de grenzen van de Kaukasus.’
De aanslag op metro in Moskou was al de tweede van dit jaar. In januari kwamen ook al vijf mensen om bij een zelfmoordaanslag in Makhachkala, de hoofdstad van Dagestan, een autonome republiek van de Russische Federatie. Vorig jaar kwamen in de Noord-Kaukasus bijna 900 mensen om door oorlogsgeweld, waaronder 172 terreurdaden. De dodelijkste gebieden waren Ingoesjetië (319 doden) Tsjetsjenië (280 doden), Dagestan (263 dodelijke slachtoffers).
De Tsjetsjeense rebellenbeweging heeft een hele ommezwaai gemaakt sinds de eerste Tsjetsjeense oorlog (1994-1996). Toen waren de rebellen vooral etnische Tsjetsjenen die streden voor onafhankelijkheid van Rusland. Bij het begin van de tweede oorlog (1999-2002) kwam daar verandering in. Meer en meer internationalisten kwamen meevechten tegen de “ongelovige” Russen.
Na de liquidaties van veel van de oorspronkelijke leiders (Basaev, Sadulaev en Maskhadov) verwaterde het aandeel van de Tsjetsjenen. Vanaf 2006 werd de internationale jihad de te volgen ideologie en in 2007 werd het Kaukasisch Emiraat opgericht.
Het Kaukasisch Emiraat is de opvolger van de seculiere Tsjetsjeense Republiek van Ichkeria (ChRI). Dokoe Oemarov (alias Aboe-Oesman) maakte in oktober 2007 de oprichting ervan bekend. Hij noemt zichzelf “Emir van de militanten van de Kaukasus en leider van de Jihad”.