Geen einde, wel een nieuw begin

De Mayakalender eindigt op 21 december 2012. Een voorspelling dat dit wel eens het einde van de wereld zou kunnen zijn. Iets dieper graven in de wereld van de oude Maya’s leert echter algauw dat de Maya’s meerdere kalenders hadden. Voor hen was tijd bovendien iets cyclisch, er kon dus geen einde zijn en ze deden al helemaal geen voorspellingen in die zin. 21 december 2012 is wel belangrijk voor de Maya’s, omdat het terugkeert naar het begin, het creatiemoment.

  • CC Tomasz Wagner De Mayatempel van Chichen Itza, Mexico. In tegenstelling tot andere Midden-Amerikaanse culturen zijn bij de Maya's nog geen verwijzingen gevonden naar de vernietiging van de wereld. CC Tomasz Wagner

Veel informatie omtrent 2012 en de Maya’s is gebaseerd op twijfelachtige bronnen. Om de nonsens te weerleggen schreef de Guatemalteekse archeoloog Ernesto Arredondo samen met zijn collega Tomás Barrientos een boek ‘2012, Los Calendarios Mayas y el Fin del Mundo’. Er is veel kennis over de Maya’s vernietigd en verloren gegaan. Desalniettemin slaagden archeologen erin om tachtig procent van de hiërogliefen op de monumenten van de Maya te ontcijferen. De mythe over de Maya’s en hun kalender, een product van Westerse auteurs en traditie, kan weerlegd worden met de woorden van de oude Maya’s zelf.

De Maya’s leefden in wat nu Belize en Guatemala is, en delen van Honduras, El Salvador en  Mexico. Hun beschaving was op haar hoogtepunt tussen 250 en 900 na Christus. De term ‘Maya’s’ verwijst naar minstens dertig verschillende bevolkingsgroepen met elk hun eigen taal. Deze talen deelden dezelfde basis, net als hun architectuur en kunst, waardoor men deze volkeren tot dezelfde Mayacultuur rekent. De Maya’s leefden in een hiërarchische beschaving waar de koning heerser was van één van de rivaliserende stadstaten maar waar veel boeren en ambachtslui de steden en omliggende regio’s bevolkten.

De vele Mayakalenders

De Maya’s zijn dus een diverse bevolkingsgroep, met diverse kalenders. Het kalendersysteem gebruikt door de Maya’s had wel eenzelfde basis, maar kende ook belangrijke verschillen naar gelang het tijdstip, de plaats en de gemeenschap. ‘In Centraal-Amerika vonden we ongeveer zeventig verschillende varianten op hetzelfde kalendersysteem’, legt Ernesto Arredondo uit.

Bovendien bestond hun gelijkaardige kalendersysteem uit meerdere kalenders. Arredondo somt er meteen een tiental op maar verduidelijkt dat de Tzolkin, de Haab’ en de Lange Telling de belangrijkste waren. ‘Vooral de eerste. De Tzolkin telt 260 dagen en evolueerde uit eeuwenoude maankalenders. Hij dient om voortekens en voorspellingen te ontwaren. De hedendaagse Maya’s gebruiken deze kalender nog steeds, evenals de Haab’ kalender. De Haab’ baseert zich op de zonnecyclus van 365 dagen. Het is een landbouwkalender en verwijst naar de seizoenen en de bijhorende taken en feestelijkheden. Historische gebeurtenissen registreerden de oude Maya’s met de Lange Telling kalender.’

Het is om die laatste kalender dat nu zoveel te doen is. De Lange Telling kalender begint te tellen vanaf begindatum 11 augustus 3114 voor Christus en rekent dan verder in eenheden van een dag, 20 dagen, 360, 7.200 en tenslotte 144.000 dagen. Die laatste eenheid heet een bak’tun. Na dertien bak’tunen wordt deze cyclus volbracht en begint men opnieuw. Dat is dus op 21 december 2012.

Geen einde en geen vernietiging

Vaak weerspiegelen kalenders fenomenen die mensen observeren in de natuur. De Maya’s stelden vast dat de cycli van de seizoenen, de maan, de zon en de planeten, zich om de zoveel tijd leken te herhalen. De Maya’s besloten dat cycli een fenomeen vormen dat steeds terugkeert. De Maya’s geloofden bijgevolg ook dat de tijd zelf een cyclus is die zich herhaalt. Deze conclusies reflecteren zich in hun kalendersysteem. Hun vele kalenders zijn allemaal cyclische tellingen die zich om de zoveel tijd herhalen. Bovendien geloofden de Maya’s door hun cyclische concept van de tijd, dat ook het creatiemoment zich herhaalt.

Het einde van de dertiende bak’tun op 21 december is volgens sommigen zo belangrijk juist omdat het terugkeert naar een datum die al gepasseerd is: de creatiedag, op 11 augustus 3114 voor Christus. Daarvoor waren er volgens de Maya nog drie werelden, waarin goden leefden en mensen van klei en daarna hout. Maar op die creatiedag hervormden de goden opnieuw alles, maakten ze de ‘mensen van maïs’. De tijd zelf werd herboren en onze huidige wereld en dit tijdperk ontstonden.

Dat klinkt nogal apocalyptisch, moeten sommigen gedacht hebben, en ze maakten van dit nieuw begin op 21 december 2012 dan maar meteen het einde van de wereld. Maar geloofden de oude Maya’s wel in een einde? Ernesto Arredondo legt uit dat, in tegenstelling tot andere Midden-Amerikaanse culturen, bij de Maya’s nog geen verwijzingen gevonden werden naar de vernietiging van de wereld.

‘Ze geloofden dat we in de vierde creatie leven, maar ze dachten niet dat die ging stoppen bij de dertiende bak’tun. We vonden bijvoorbeeld verwijzingen naar de veertiende, vijftiende en zestiende bak’tun.’ Archeologen vonden zelfs opschriften die verwezen naar datums voor de oerknal. Het aantal cycli ‘Grote Telling’ kon dus oneindig doorgaan, in het verleden of in de toekomst.

Geen voorspellingen

In tegenstelling tot hun creatiedag bleken de Maya’s alleszins niet veel belang te hechten aan het einde van de dertiende bak’tun. Archeologen vonden tot nu toe slechts twee monumenten met een verwijzing naar deze datum. Dit waren bovendien geen voorspellingen, zoals de mythe van 2012 het wilt.

We weten al dat de Maya de Lange Telling kalender gebruikten om historische gebeurtenissen vast te leggen. We weten ook dat voor de Maya’s tijd en gebeurtenissen zich herhalen. De machthebbers lieten stenen monumenten oprichten om hen te gedenken, maar projecteerden daarbij vaak hun  heldendaad of ceremonie in het verleden en de toekomst. Deze projectie bevestigde de continuïteit van de leiders, en ondertussen ook van de tijd zelf. Voornamelijk op het einde van belangrijke cycli dienden machthebbers rituelen en ceremonies uit te voeren die de tijd deden voortbestaan, en monumenten die deze gebeurtenissen registreerden. 

Archeologen zijn het erover eens dat veel verwijzingen naar toekomstige datums, zoals die twee naar de 21ste december, geen voorspellingen zijn, maar herdenkingen. En een herinnering aan het belang van het vieren van de gepaste ceremonies aan het einde van een bepaalde cyclus.

De gepaste ceremonies

‘Zonder twijfel zou dit een belangrijke gebeurtenis geweest zijn voor de oude Maya’s, maar niet het einde van de kalender en al zeker niet van de wereld. De cyclus begint gewoon terug opnieuw te tellen vanaf de dag dat de goden deze wereld creëerden.’ benadrukt Ernesto Arredondo. ‘Zo een datum vraagt om de gepaste rituelen, herdenkingen en ceremonies. In dit geval de herdenking van het creatiemoment. Hoe dit gebeurt weten en beslissen de hedendaagse Maya’s het best.’

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2776   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2776  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.