Gefragmenteerde protestbeweging in Oekraïne wil Janoekovitsj weg

De groep demonstranten in Kiev is verre van homogeen. Academici, laagopgeleiden uit de provincie, radicale activisten en politici van divers pluimage strijden schouder aan schouder om de val de president af te dwingen. Waar sommigen menen dat dit zonder geweld moet gebeuren menen anderen dat een ‘oorlog’ noodzakelijk is.

Extreem-rechts en Progressieve partijen: één front?

Bij de protesten zijn diverse groeperingen betrokken. Waaronder rechtse organisaties zoals de politieke partij Svoboda die hun hoofdkwartier hebben in het door de oppositie bezette gemeentehuis van Kiev. Vertegenwoordigers van deze partij staan samen met de afgevaardigden van de veel progressievere UDAR partij van oud profbokser Vitali Klitschko op het podium. Maar ook tal van burgerorganisaties en groeperingen die soms spontaan ontstaan mengen zich in de strijd.

Zo trekken tientallen moeders met een gemiddelde leeftijd van boven de 50 dagelijks naar de frontlinie nabij het Dynamo Kiev stadion. Ze vallen op hun knieën en praten in op de oproerpolitie. “We zijn bezorgd om onze kinderen, de jongens aan beide kanten hebben moeders en die maken zich zorgen zoals iedere moeder dat doet”, zegt de 67-jarige Martah wiens zoon met helm en schild dagelijks vooraan staat.  

Geweld gecontroleerd

Provocateurs die ‘onnodig’ geweld gebruiken worden direct tot de orde geroepen door de menigte. Er zijn ordediensten die zorgen dat niemand alcohol drinkt of provoceert. Bij de bestorming van het ‘Oekraïense huis’ op zaterdagavond werd er meteen ingegrepen toen een demonstrant vuurwerk gooide nadat de politie in het gebouw zich had overgegeven. “Provocateur, wegwezen hier”, riepen omstanders en ze trokken de man hardhandig weg.
 
De volgende dag zijn mannen in de centrale hal van het ‘Oekraïense huis’ bezig de ramen te repareren. Vrouwen dweilen de vloeren op de plek waar twee dagen geleden nog 200 politieagenten ingesloten stonden. Victoria staat achter een tafel en deelt kleding uit, ze verwijst naar een vrouw die een volle tas maandverband komt brengen door naar de EHBO post aan de andere kant van de immense hal.

“Ik ben gisteren alleen vanuit Odessa naar Kiev gekomen. Ik heb me gemeld en gevraagd waar ik kon helpen. Nu deel ik hier kleding uit. Ik ben inmiddels al 22 uur wakker. Het is misschien gekkenwerk maar het is wel hoe mijn leven en dat van vele anderen er nu uitziet. Ik ontmoet constant nieuwe mensen met allerlei achtergronden. Naast me staat een schooljuf en die jongen op die stoel is chauffeur. Zelf ben ik kok. Als de president oprot ga ik naar huis.”

Afgelopen nacht werd door de burgerorganisatie Spitna Sprava het Ministerie van Justitie bezet. De minister van Justitie Olena Lukash zei daarop dat ze de noodtoestand uit zou roepen indien de demonstranten niet vertrokken.

Omdat de oppositie dit wilde voorkomen, riep ze op het pand te verlaten. Hier is door de bezetters nog geen 24 uur na de bezetting gehoor aan gegeven.

Een brandend olievat

Een barricade aan het plein van wel vijf meter hoog, gebouwd van hout, prikkeldraad en zakken sneeuw, wordt permanent bewaakt door brede mannen in rode hesjes. “Bij deze barricade staan allemaal veteranen uit het leger. Veel van ons zijn in Afghanistan geweest, dus we zijn qua doorzettingsvermogen wel wat gewend”, zegt bewaker Viktor. Hij draait al weken vrijwillig diensten. Achter de barricade staat een olievat waarin hout gestookt wordt. Patrouilles wisselen elkaar af. De mannen die op de uitkijk stonden nemen plaats bij het vuur om op te warmen. Een andere groep neemt de posities in.

Even verderop staat Dimitiri, een docent Engels aan de Universiteit van Kiev, in zijn handen een bordje met een afbeelding van president Janoekovitsj met tralies ervoor. Wat de toekomst brengt, durft hij niet te voorspellen: “Mensen komen spontaan naar het plein, er is zoveel hulp vanuit de bevolking. We kunnen dit nog maanden volhouden als het moet. Ik wil niet aan een negatief scenario denken, we willen uiteraard niet dat het uitloopt op bloedvergieten en geweld. Maar met deze president weet je het niet, het is een crimineel, hij moet aftreden. Ik hoop dat we slagen in onze missie.”

White Power

Her en der zijn uitingen van extreem-rechts zichtbaar, enkele vlaggen en graffiti met daarop ‘white power’ tekens en Keltische kruisen. Er wordt steeds meer melding gemaakt van de opkomende beweging Right Sector. Een groep die zou bestaan uit radicale rechts-nationalisten en voetbalhooligans die vooraan staan tijdens de gevechten met politie. Zij zouden het wachten zat zijn en geweld niet schuwen. Toch worden de radicalen die aan het front staan breed ondersteund door de bevolking. Mensen bieden de strijders thee, voedsel en warme kledij aan.
Van een splitsing tussen demonstranten lijkt vooralsnog geen sprake.

Wel kan een eventuele opleving van geweld dat gebruikt wordt door de demonstranten negatief werken voor de opstand. Westerse leiders, die allen ook eigen belangen hebben, veroordelen naast het geweld van de politie ook dit geweld van de demonstranten.