Haïti twee jaar na de aardbeving: huisvesting en gezondheid

De catastrofale gevolgen van de aardbeving zijn ondertussen welbekend. Niet alleen lieten naar schatting 200.000 mensen het leven, in amper dertig seconden raakten ook anderhalf miljoen mensen het dak boven hun hoofd kwijt.

In de periode van de krachtige naschokken werd het bovendien ten stelligste afgeraden om in beschadigde huizen te verblijven. De overlevenden trokken daarom massaal naar open terreinen. Elke openbare ruimte — zij het een stadspark, sportveld of parkeerterrein — werd al snel herschapen in een provisorisch tentenkamp.

Huisvesting nog absolute prioriteit

Twee jaar na de aardbeving blijkt de noodbehuizing van sommige tentenkampen toch niet zo tijdelijk als aanvankelijk bedoeld. Hoewel de aandacht in Haïti steeds meer naar de reconstructie van het land verschuift, leven volgens de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) nog ongeveer een half miljoen mensen onder een tentzeil.

Luca Dall’ Oglio, het hoofd van de IOM in Haïti, beklemtoont de vooruitgang die de afgelopen maanden geboekt werd: ‘Anderhalf miljoen mensen leefden in de straten. 66 procent daarvan hebben de tentenkampen ondertussen verlaten. Het aantal kampbewoners is drastisch afgenomen, en een groot aantal kampen zijn gesloten.’

Toch is het opmerkelijk dat twee jaar na de ramp nog steeds een half miljoen mensen dakloos zijn. Sommige critici zien hierin het sluitende bewijs voor het falen van de internationale hulpverlening. De realiteit van de behuizing is echter complexer en wordt bepaald door een mix van factoren. In de eerste plaats is er in Haïti een gebrek aan kadastergegevens. Landrechten zijn vaak niet gecomputeriseerd en bovendien gingen door de aardbeving heel wat documenten verloren.

Veel Haïtianen die door de ramp ontheemd werden, leefden bovendien illegaal in sloppenwijken of huurden hun woonst. Het is niet vanzelfsprekend om deze mensen in een reeds overbevolkt gebied opnieuw te huisvesten. Ook het puin, waarvan naar schatting nog maar de helft geruimd is, belemmerde de bouw van nieuwe huizen.

Als klap op de vuurpijl werden deze hinderpalen nog uitvergroot door een zware politieke crisis waarbij immobilisme troef was, en internationale beloften rond financiële hulpverlening die niet werden nageleefd. Twee jaar na de beving blijft huisvesting zo prioriteit nummer één in Haïti.

Aanhoudende cholera-epidemie

Alsof het menselijk leed van de aardbeving nog niet genoeg was, werd Haïti in oktober van 2010 ook door een cholera-epidemie getroffen. Wat precies tot de uitbraak van de ziekte leidde, is niet volledig duidelijk, maar aangenomen wordt dat het te maken heeft met vervuild water in de tentenkampen, die berucht zijn voor hun onhygiënische omstandigheden.

De epidemie trof reeds 500.000 mensen en eiste al 7000 mensenlevens, maar is een jaar na de uitbraak nog lang niet onder controle. Onlangs waarschuwde de Pan-Amerikaanse Gezondheidsorganisatie (PAHO) er nog voor dat de cholera-epidemie ‘een van de grootste cholera-uitbraken in een land in de moderne geschiedenis’ is. Volgens de PAHO komen er in Haïti elke dag 200 nieuwe besmettingen bij.

Ook Pascale Zintzen, adjunct-landverantwoordelijk voor Artsen Zonder Grenzen in Haïti, luidt de alarmbel: ‘In sommige delen van het land praat men nog nauwelijks over cholera, maar de epidemie zet zich wel voort’, vertelde ze aan MO*. ‘We stellen bezorgd vast dat veel organisaties rondom ons die de ziekte destijds bestreden, zich nu terugtrekken. Daarnaast beschikt het Haïtiaans ministerie van Gezondheid over een budget om de uitbraak op de lange termijn te bestrijden, maar door een gebrek aan coördinatie en capaciteit werd dat geld nog niet besteed.’

Zeker met het naderende regenseizoen, dat de cholera-dreiging nog vergroot, is waakzaamheid geboden. ‘Zolang de Haïtiaanse overheid geen werk maakt van een volwaardige sanitatie infrastructuur met latrines en proper water, zal cholera een grote bedreiging voor het land blijven’, aldus Zintzen.

Gehandicapten

Een belangrijk — maar vaak onderbelicht — gevolg van de aardbeving is dat de Haïtiaanse samenleving een exponentiële toename van lichamelijk gehandicapte mensen zag. Veel Haïtianen die bij de ramp gewond raakten, moesten uiteindelijk één of meerdere ledematen laten amputeren, vaak doordat hun verwondingen ontstoken waren met gangreen. Volgens voorzichtige schattingen van de ngo Handicap International verloren tussen de 2.000 en 4.000 mensen een ledemaat als gevolg van de aardbeving.

De grote vraag is welke toekomst deze “generatie van geamputeerden” te wachten staat. Amandine Stolfi, werkzaam voor Handicap International als leidster van een project over voedselveiligheid en toegankelijkheid, merkt op dat de discriminatie van invaliden dramatisch hoog is in de Haïtiaanse samenleving.

‘Naast “andikape” bestaat in het Creools nog een ander veel gebruikt woord om gehandicapten aan te duiden, namelijk “kokobe”, wat zoveel betekent als “nutteloos”. De vooroordelen zijn torenhoog en dit was reeds vóór de aardbeving het geval. Ook de infrastructuur van het land is — zeker sinds de aardbeving — hoegenaamd niet aangepast aan de situatie van lichamelijk gehandicapten’, vertelde Stolfi in een interview aan MO*.

Gehandicapte Haïtianen dreigen op die manier twee maal het slachtoffer van de aardbeving te worden. Toch koestert Stolfi enige hoop voor de toekomst: ‘Sinds de aardbeving kent haast elke Haïtiaan wel iemand die mindervalide is. De problematiek is publiekelijk nu ook veel meer zichtbaar, waardoor het besef groeit dat in feite iedereen gehandicapt kan worden. We hopen dat dit zich uiteindelijk zal vertalen in een veranderde beeldvorming over gehandicapten.’

Bekijk ook onderstaand filmpje waarin onder andere Michel Martelly, sinds mei 2011 de president van Haïti, zijn licht laat schijnen over de huisvestingsproblematiek in zijn land.

© Miami Herald/Jose A. Iglesias