Illegale vissers halen Edwardmeer leeg

In Vitshumbi, een uit zijn voegen gebarsten visserdorp aan de Congolese kant van het meer, draait de vishandel niet meer goed. De oude verkoper Katsuva wacht al zes dagen op een grote levering. “Ik heb vooruit betaald voor minstens 500 vissen. Als ze niet gauw komen, moet ik naar mijn familie in Kiwanja terugkeren.” Van de 220 stuks die Katsuva de voorbije week kreeg, kan hij niet leven. Katsuva droogt de vangst van de vissers en verkoopt hem dan verder. Het is hier de enige manier om vis te bewaren.
Het Edwardmeer leverde in de jaren 70 meer dan 50.000 ton vis per jaar op. De vissers zeggen dat ze nu nog maar een tiende van die hoeveelheid bovenhalen. Stropers hebben de grote bestanden nijlpaarden in het meer gedecimeerd; hun mest speelde een belangrijke rol in de voedselbevoorrading van de vissen. De oorlogen die de afgelopen jaren in de regio woedden, hebben ook voor een toestroom van oorlogsvluchtelingen gezorgd. In Vitshumbi leven nu 22.000 mensen. Velen daarvan proberen ook te vissen om te overleven. Op heel het 2300 vierkante kilometer grote meer zijn nu zeker 10.000 vissers actief.

Onaantastbaar

Zowat 85 procent van de huidige vissers aan de Congolese kant is niet geregistreerd bij de Visserscoöperatie van Virunga. De streek rond het Edwardmeer, een van de oudste natuurreservaten van Afrika, ontleent zijn naam aan de Virunga-vulkaanketen die de omgeving domineert. “In Vitshumbi alleen al zijn meer dan 3.000 illegale vissers aan de slag”, schat Josué Kambasu, een lid van het Visserscomité van Vitshumbi. “Ze zijn ontaantastbaar. Van de militairen mogen ze zelfs op de paaiplaatsen vissen. »
Kambasu is een activist van Innovation pour le Développement et la Protection de l’Environnement, een plaatselijke milieugroep die ook voor de mensenrechten opkomt. De groep heeft de handen vol met de militairen en rebellen die in de streek de lakens uitdelen. Volgens Kambasu hinderen de gewapende mannen de geregistreerde vissers bij hun werk, zelfs in de visgebieden waarvoor ze een toelating hebben.
“We moeten hen betalen om te mogen vissen, alsof wij de illegalen zijn”, zegt Kambale Wa Mulibu Lirwa, een visser van Vitshumbi. De heffing loopt op tot 60 euro per week. “Wie weigert te betalen, verliest zijn vangst of zijn prauw. Pechvogels worden vermoord en in het meer geworpen.” Ook de leden van het plaatselijke visserijcomité die proberen toe te kijken op de naleving van de regels, worden lastiggevallen door het leger.
Het Congolese leger en de rebellen van de FDLR, Hutu’s uit Rwanda die na de genocide van 1994 hun land ontvluchtten, hebben ook tientallen nieuwe visgebieden afgebakend. Overal moeten de vissers betalen om aan de slag te kunnen. Het plaatselijke bestuur en het Congolese Instituut voor Natuurbescherming (ICCN) kunnen niets ondernemen.

Dure vis

Het Visserscomité van Vitshumbi, de Visserscoöperatie van Virunga en het leger hebben al herhaaldelijk vergaderd over de situatie. Officieren uit Goma, de dichtstbijzijnde grote stad, beloofden dat ze een einde zouden maken aan de heffingen en de illegale visvangst, maar dat heeft tot hiertoe niets opgeleverd. “De situatie wordt nog altijd erger”, oordeelt Kambale Wa Mulibu Lirwa.
Vis uit het Edwardmeer wordt almaar duurder. Op de reguliere vismarkten kost tilapia bijvoorbeeld vier keer meer dan vroeger; voor de voedzame vissoort betaal je nu 50 eurocent per kilogram. Op parallelle markten die door de militairen gecontroleerd worden, verkopen illegale vissers hun vangst goedkoper.
De vissen in de stalletjes worden ook steeds kleiner. “De illegale vissers gebruiken netten met mazen met een doorsnee van minder dan 4,5 centimeter. Daarmee haal je alles boven: heel jonge vissen, eieren en zelfs de waterplanten waarvan de vissen leven”, zegt Mambo de voorzitter van de vissers van Vitshumbi. (InfoSud/vertaling : IPS)