Indiase boertjes vrezen Walmart

In de wereldwijde voedselhandel gaat tegenwoordig meer geld om dan in energie. In 2009 hadden de tien grootste voedingsbedrijven een omzet van 750 miljard dollar (570 miljard euro), waarvan de helft voor rekening kwam van Walmart, het grootste supermarktbedrijf van de Verenigde Staten.

Door de crisis moet Walmart nieuwe markten aanboren en lonkt het naar de groeiende levensmiddelenmarkt in Brazilië, Rusland, India en China. Vooral India is erg interessant, omdat het geen ideologische bezwaren heeft tegen grootschalige investeringen. Maar het is de vraag hoe makkelijk de Indiase consument zijn loyaliteit aan kleine verkopers en boeren opgeeft.

Ondermijnend

In de Verenigde Staten is Walmart groot geworden met de belofte van gezond, lokaal en betaalbaar eten. Maar sommige kenners denken dat Walmart en de rest van het voedselsysteem dat doel juist ondermijnen. “Door de dominantie van een paar bedrijven, in combinatie met het overheidsbeleid, zijn de inkomsten voor boeren gedaald, terwijl ze worden aangemoedigd exportgewassen te verbouwen”, zegt Ben Lilliston van het Institute for Agriculture and Trade Policy. “Kleine familieboeren kunnen heel moeilijk overleven.”

De markt ziet eruit als een zandloper: 300 miljoen consumenten, twee miljoen boeren, met daar tussenin een handjevol bedrijven, vooral Walmart. Die beheersen de hele keten. Ze geven de voorkeur aan grote leveranciers, want ze willen contracten op nationaal niveau. In de afzetmarkten verdwijnen kleinere winkels en dus banen. Zo verdiept het systeem aan beide kanten de armoede juist.

Toen president Barack Obama in 2010 in Delhi was voor gesprekken over landbouw en handel, schreven zakenmedia lovend over het “succes” van private investeringen in landbouw. Met supermarkten van Walmart zouden boeren direct worden verbonden met verkopers, zodat dure tussenhandelaren verdwijnen.

Marktplaats

Maar de realiteit in India is nog steeds dat de voedingssector lijkt op een enorme marktplaats, waar niet één speler domineert maar waar talloze constellaties van individuele kopers en verkopers, die hun waren uitstallen op matten of karren en elkaar beconcurreren met versheid en prijs. Negentig procent van de levensmiddelen wordt bijna bij mensen thuis afgeleverd, zegt Vandana Shiva, activist en schrijfster van boeken over voedsel. “Walmart zou dit hele systeem vernietigen”, is haar mening.

Stevige prijsstijgingen hebben het geloof aangewakkerd dat de voedseldistributie inefficiënt is en dat er grote supermarkten nodig zijn. Veel deskundigen zijn echter wantrouwend, zoals Jayati Ghosh, een vooraanstaande econome van de Jawaharlal Nehru Universiteit in New Delhi, die het een “belachelijk” argument vindt.

“Voedselinflatie was relatief laag in India tot 2006, ondanks de enorme groei”, zegt zij. “Waarom leiidde het traditionele systeem voorheen dan niet tot inflatie? Juist een publiek distributiesysteem kan een kritische rol spelen bij het dempen van inflatoire verwachtingen en het matigen van prijsstijgingen.” Ook voordelen van supermarkten, zoals koeling, kunnen volgens haar prima worden bereikt wanneer boeren zich in coöperaties verenigen.

“Internationale cijfers laten zien dat bedrijfsmonopolies leiden tot grotere marges voor distributeurs, in plaats van kleinere. Mensen verklaren dat alleen de private sector ons kan redden. Ze kunnen beter erkennen dat ons systeem goed is maar door de regering niet efficiënt wordt gebruikt.”