Margot Wallström: ‘Seksueel geweld scheurt het weefsel van de hele samenleving’

Het heeft tien jaar geduurd nadat de eerste resolutie over seksueel geweld gestemd werd, maar nu is er een Speciaal Vertegenwoordiger voor het thema. MO* sprak met Margot Wallström kort nadat ze deze functie opnam. ‘Dit is geen genderprobleem, maar een mensenrechtenprobleem.’

  • Gie Goris Margot Wallström Gie Goris

Op 31 oktober 2000 keurde de VN Veligheidsraad Resolutie 1325 goed, waarin aandacht gevraagd werd voor de disproportionele impact van gewapende conflicten op vrouwen en voor de bijzondere bijdrage die vrouwen kunnen leveren om die conflicten op te lossen. Sindsdien gebeurde er niet zo heel veel met die mooie woorden, tot vorig jaar in oktober een een nieuwe resolutie goedgekeurd werd, op voorstel van de Verenigde Staten, waarin ook een Speciale Vertegenwoordiger gevraagd werd voor deze thematiek. Die post wordt sinds kort ingevuld door de Zweedse Margot Wallström, die voordien minister was in haar eigen land en dan Europees Commissaris voor Milieu en ten slotte vice-voorzitter van de Europese Commissie.
Waarom heeft het tien jaar gedurd eer er schot kwam in deze prangende thematiek?
Margot Wallström: Het is duidelijk dat de implementatie van de mooie woorden in Resolutie 1325 tekort geschoten heeft op alle vlakken. Vrouwen werden veel te weinig ingezet als bemiddelaars en oplossers van conflicten, terwijl het gebruik van verkrachtingen als oorlogswapen alleen maar toegenomen is. Daarom is het een goede zaak dat er nu dertien verschillende VN-orgzanisaties zijn die samen de Stop Rape Now campagne gestart zijn
Is het feit dat de slachtoffers vooral vrouwen zijn er de oorzaak van dat dit probleem onder de radar van het internationale veiligheidsestablishment blijft?
Margot Wallström: Ja. Dat verklaart ook waarom het probleem in zoveel stilte en schaamte gehuld werd, en waarom vrouwen zo terughoudend zijn om geweld en verkrachtingen aan te geven. Het feit dat dit geweld kan blijven voortduren, zegt iets over de rol van vrouwen in de samenleving, maar ook over de cultuur van straffeloosheid. Zo lang we we toelaten dat de vrouwen in schaamte leven terwijl de daders vrij kunnen rondlopen, is er geen sprake van een effectieve aanpak.
Hillary Clinton heeft zich sterk voor het thema geëngageerd.
Margot Wallström: Dat klopt, en ik denk dat het in grote mate danzij haar politiek werk is dat de functie van Speciaal Gezant over Seksueel Geweld bestaat. De Verenigde Staten zijn bijzonder actief op dit gebied en de inzet van Hillary Clinton verklaart wellicht waarom er intussen zo veel steun is voor het aanpakken van het probleem van seksueel geweld.
Volgens u is seksueel geweld geen genderprobleem maar een mensenrechtenprobleem.
Margot Wallström: Het is een mensenrechtenprobleem, omdat ook mannen en jongens aangevallen worden; Maar het is ook een mensenrechtenprobleem omdat vrouwen recht hebben op hun lichaam, op fysieke onschendbaarheid, op hun leven. Ik denk dat het een stap vooruit is om dit in termen van veiligheidsbeleid te stellen.
Vrouwen bevinden zich in de frontlijn van moderne oorlogsvoering, omdat de hedendaagse oorlogen niet langer tussen geregelde legers uitgevochten worden, maar tussen kleine, gewapende groepen. Zij komen sporadisch uit hun schuiloorden en plunderen dan de dorpen en verkrachten de vrouwen.
Vrouwen worden vandaag aangevallen op een systematische en wijdvebreide manier. Op die manier worden hele samenlevingen gebrutaliseerd. Zo lang vrouwen met dit -vaak ondenkbaar en onvoorstelbaar– geweld gevconfronteerd worden, kan je onmogelijk aan vrede werken. Ik denk dat militaire leiders stilaan inzien dat dit geweld ook hun reputatie schaadt. En dus pleiten ook zij voor een aanpak die het seksueel geweld kan stoppen.
U zegt ook dat het geen cultureel gegeven is maar een criminele daad. Maar misschien is het wel onderdeel van een “militaire, machistische cultuur”?
Margot Wallström: Dat is inderdaad best mogelijk. Een van de daders zegt in een getuigenis dat hij en anderen zulke gruwelijke dingen konden doen, omdat het hoorde bij “een goede soldaat”. Door te verkrachten kon hij bewijzen dat hij een goede en succesvolle soldaat was. Maar anderen verzetten zich tegen die peer pressure. Dat moeten we dus beter proberen begrijpen: wat heeft zo’n soldaat nodig om neen te zeggen tegen de druk van zijn omgeving om seksueel geweld te gebruiken?
Maar we moeten niet alleen werken met de landen waar het geweld plaatsvindt, maar ook met de landen die blauwhelmen sturen. Er zijn landen zoals India die hun soldaten goed voorbereiden op omgaan met gender en seksueel geweld, andere zoals Bangladesh en Zuid-Afrika zouden dat nog wat kunnen verbeteren.
Zal u ook kijken naar seksueel geweld dat gepleegd wordt door VN-soldaten? Valt dat binnen uw mandaat?
Margot Wallström: Ik vind in elk geval dat ik me daarmee zal moeten bezighouden, al was het maar omdat zelfs één zulk geval de hele geloofwaardigheid van de VN op de helling kan zetten. Als degenen die moeten zorgen voor de bescherming van vrouwen uiteindelijk zelf daders blijken te zijn, dan hou ik geen enkele geloofwaardigheid over. De VN hebben daarvoor al een disciplinaire commissie opgezet, maar iok wil ervoor zorgen dat die veel effectiever kan optreden.
Waar staat u in de aanpak van seksueel geweld in Oost-Congo?
Margot Wallström: Ik heb tegen de Congolese regering gezegd dat ze de hoge militairen, die zich schuldig maken aan seksueel geweld, moeten aanpakken want dat zij anders het hele land gijzelen. Dan laten zij toe dat die mensen het imago van Congo bepalen, dat hun land gezien wordt als de “wereldhoofdstad van verkrachtingen”.
Daarom is het zo belangrijk dat de regering achter de mensen aangaat die de VN Veiligheidsraad genoemd heeft. Maar de regering moet ook handelen om opnieuw geloofwaardigheid bij de vrouwen te krijgen en om een beetje orde en wet te herstellen in het land. Ik voel veel politieke wil bij de politici, en er is in de DR Congo ook een goede wetgeving, dat moeten we toch ook zeggen. En nu moeten we hen helpen de capaciteit op te bouwen om deze wetten toe te passen en af te dwingen.
De Congolese regering zou graag zo snel mogelijk af geraken van de blauwhelmen. Is dat niet bedreigend voor vrouwen in regio’s als Oost-Congo?
Margot Wallström: De VN blauwhelmen hebben de afgelopen tijd geleerd dat ze niet genderblind kunnen optreden, en dus zijn ze meer en meer ingezet om bijvoorbeeld vrouwen te escorteren naar de markt. Ik zie dus niet goed hoe een snelle terugtrekking van de Monuc  zou bijdragen tot een betere situatie voor de vrouwen of voor de ngo’s die hen bijstaan.
Als seksueel geweld het weefsel van een hele samenleving uit elkaar scheurt, hoe lang duurt het dan om dat te herstellen eens het conflict voorbij is?
Margot Wallström: Wij proberen daar een antwoord op te krijgen door onderzoek in landen als Liberia, waar verkrachting nog steeds de meest gerapporteerde misdaad is. Het lijkt zo te zijn dat mannen wel hun uniform kunnen afleggen maar daarom nog niet verlost zijn van de cultuur van geweld waarin ze geleefd hebben. Eén van de zaken die ik in Liberia wil bekijken is de ervaring met de volledig vrouwelijke VN-politiemacht uit India. Is dat een model dat we ook in andere landen moeten herhalen?
De trauma’s van de daders én slachtoffers zijn nog nooit grondig bestudeerd, maar moeten onpeilbaar zijn, als je ziet hoe onzegbaar sommige misdaden waren. Als een vader gedwongen wordt zijn dochter te verkrachten, of als een vrouw een groepsverkrachting moet ondergaan in het bijzijn van jaar familie, dan wéét je dat het generaties zal duren eer dat trauma uitgewist is.
Tijdens het Joegoslavie Tribunaal zei een vrouwelijke getuige: ‘Wij dachten dat alle plunderingen en moorden toe te schrijven waren aan de oorlog en dat ze ook zouden voorbijgaan als de oorlog zou stoppen. Maar toen begonnen de verkrachtingen, en toen verloren we alle hoop.
Welke landen hebben de prioriteit in uw werk?
Margot Wallström: We moeten dat nog bepalen zodra mijn team helemaal samengesteld is, maar als ik kijk naar de landen waar het Internationaal Strafhof zich over buigt, dan hebben we het over de DRCongo, Liberia, Centraal-Afrikaanse Republiek, Oeganda, Kenia, Guinnee, Soedan. We zullen enkele landen moeten kiezen als focuslanden, en wellicht komen die uit dit lijstje.
Dat zijn allemaal Afrikaanse landen.
Margot Wallström: Daarnaast zullen we proberen om ook andere landen aan ons lijstje toe te voegen. In Afghanistan is er enorm veel discriminatie van meisjes en geweld tegen vrouwen, maar er is geen bewijs dat dit ook ingezet wordt als een echt oorlogswapen. Misschien wordt het dus eerder Nepal of Colombia, als de regering daar niet bereid om het conflict als “gewapend conflict” te omschrijven.
Verschijnt Kasjmir op uw radar?
Margot Wallström: Zeker. Maar we moeten ook kijken wat onze werkelijke bijdrage kan zijn. Ik wil niet zomaar een bezoekje brengen aan landen, ik wil echt een agenda en een actieplan kunnen opstellen.
Met andere woorden: De Indiase regering zou akkoord moeten gaan met uw tussenkomst. En die kans is erg klein.
Margot Wallström: Het is in elk geval nog te vroeg om daar allemaal duidelijkheid over te hebben.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.