'Mijn film is niet deprimerend'

U heeft een film gemaakt over het milieu en de landbouw. Welke impact heeft landbouw volgens u op de wereld?
Coline Serreau: We eten drie keer per dag, we eten dingen die uit de aarde groeien. Dat heeft dus een immense impact.
Hoe is uw interesse voor het milieu gegroeid?
Dat is al lang geleden. Ik heb een film gemaakt in 1996, La Belle Verte. Maar het is eigenlijk niet alleen het milieu dat mij interesseert. Het milieu is een politiek probleem als een ander. De exploitatie van arbeiders, van vrouwen, van milieu zijn gelinkt aan het probleem van de organisatie van de gemeenschap. En wanneer je je als filmmaker interesseert voor de gemeenschap, dan moet je je ook interesseren voor het milieu.
Wat wil u met deze film bereiken?
Ik wou een film maken die niet deprimerend is, die oplossingen biedt aan de landbouwcrisis, de voedselcrisis, de financiële crisis en zelfs de maatschappijcrisis. Het zijn oplossingen die eenvoudig zijn en overal ter wereld dezelfde zijn. En ik wilde ook moed geven aan degene die zich alleen voelen omdat zij de avant-garde zijn en die niet weten dat er mensen zijn aan het andere einde van de wereld die met hetzelfde bezig zijn. Ik wil dus aan deze mensen, zoals ecologisten en boeren, laten zien dat ze met velen zijn. En zeggen dat deze nieuwe maatschappij van andersdenkenden er zal komen en er voor een deel al is.
Kan u een voorbeeld geven van een mogelijke oplossing voor de landbouwcrisis die u naar voor brengt in uw film?
Het afsluiten van ‘amaps’ . Dat zijn contracten tussen een boer en de mensen die in de stad wonen. Producenten en consumenten staan rechtstreeks in contact met elkaar zonder de tussenkomst van de grote handelaars of de zakenmensen. Zo is er controle van wat geproduceerd wordt. De producent heeft de zekerheid dat hij klanten heeft en dus ook inkomsten. De klanten ontvangen het hele jaar door het voedsel wat hij teelt. Dat is de echte democratie. Dat is één van de oplossingen.
Er is ook een andere mogelijkheid. Die houdt in dat iedereen leert om verantwoordelijk te zijn voor zijn eigen voedsel. Want als er een voedselcrisis zou komen, moeten we autonoom leren worden. Dat betekent dat we moeten eisen dat de politici aandacht hebben voor voedselzekerheid en voedselveiligheid van voldoende landbouwgrond. En wat vaak vergeten wordt is gezonde voeding. De dingen die we eten zijn vergiftigd. Voedselzekerheid en voedselkwaliteit moet worden verplicht.
U sprak over de lokale productie van voedingsmiddelen, maar critici vragen zich af of dit een voedselcrisis zoals die van 2008 kan dragen. Is de lokale productie-oplossing genoeg om de hele wereld te voeden?
Maar op dit moment voedt de landbouw ook niet de hele wereld. Eén miljard mensen heeft honger. Deze landbouw is niet gemaakt om de wereld te voeden. Ze is gemaakt om winst te maken op de wereldmarkt. Maar ze voedt de populatie niet. In Afrika hebben ze gewoon alle landbouw geschrapt die de mensen daar voedt. Die voedselcrisis van 2008? Het is bijna propaganda om te zeggen dat deze landbouw de mensen voedt terwijl het net mensen uithongert. Dus de enige landbouw die de wereld kan voeden is de lokale productie waar zonder chemische producten wordt gewerkt. Daar is niet veel grond voor nodig, slechts tien procent van alle landbouwgrond is nodig om de wereldbevolking te voeden.
Het is trouwens niet omdat de wereldbevolking toeneemt dat er meer mensen honger zullen hebben. Het komt omdat de bedrijven die zich bezighouden met de productie van levensmiddelen geen aandacht besteden aan het voeden van mensen. Ze willen alleen winst maken. Natuurlijk horen we alleen maar hun stem in de media, maar ze liegen. Ikzelf beweer dit niet. In mijn film komen zeer competente mensen aan het woord zoals agronomen, mensen die het terrein goed kennen.
Een andere kritiek op de lokale landbouwcultuur is dat vele arme landbouwers naar de stad zijn getrokken omdat ze geen geld verdienden. Moeten zij dan terug naar het platteland migreren volgens u?
Zijn ze in de steden gelukkiger? Heeft u de steden gezien in de derde wereld? Heeft u de voorstad van Brussel of Parijs al gezien? Als dat de toekomst is, goed. In Parijs hebben we slechts twee dagen dat we echt vrij zijn. Maar we zijn met 12 miljoen op het Ile-de-France.
Wanneer er geen terugkeer naar het platteland komt en mensen dag in dag uit moeten werken als slaven aan een laag loon, dan gaan we naar een voedselcrisis. En dat is de catastrofe, niet het tegenovergestelde. De mensen zijn naar de steden vertrokken omdat we landbouw hebben ontwikkeld die gebaseerd is op een productiviteit en waar geen gebruik gemaakt moet worden van handenarbeid.
De biologische landbouw vereist wel handenarbeid en daarvoor zijn heel veel mensen nodig. Maar we hebben toch miljoenen werklozen aan wie men slechts een minimumloon geeft? We zouden hen een loon moeten geven en vakantiedagen om nuttigere dingen te doen. En ik spreek niet alleen over de derde wereld. Daar sterven ze, maar hier leven ze in de voorsteden…Als we de landbouwgronden in de derde wereld niet in beslag hadden genomen, dan zouden ze daar nu nog altijd goed eten.
De honger in Afrika is begonnen bij de kolonisatie. Ik zou zeggen, zelfs met de Amerikanen die Afrikanen meegevoerd hebben naar hun land. Ze hebben dus echt de levenskracht en jeugdigheid van Afrika gestolen. Maar het is niet alleen zo met Afrika. Ook de Algerijnen konden zich goed voeden voor de Fransen kwamen. Van in het begin heeft de mensheid zich kunnen voeden, anders zouden we er niet geweest zijn. Door zich te concentreren op lokale productie van voedingsmiddelen.
Betekent dit dan niet dat we helemaal anders zullen moeten gaan eten? 
Inderdaad. Maar dat zou ook al beter zijn voor onze gezondheid. Ik denk dat we niets zullen veranderen zonder dat we er zelf het voordeel van inzien. Wanneer we niet de wens hebben om te veranderen, lukt het niet. We kunnen de mensen niet dwingen. Maar als ze geproefd hebben van gezonde producten, dan houden ze ervan. Elke dag vlees eten, betekent dat anderen sterven van de honger. Als we willen dat de hele wereld kan eten, moeten we stoppen met elke dag vlees te eten. Vroeger aten we ook niet elke dag vlees en toen waren er ook minder kankerpatiënten. Dus dat wil zeggen dat de mensheid ziek is.
Een mentaliteitsverandering is één ding. Maar lokale landbouw is ook duur.
Natuurlijk, want die is niet gesubsidieerd met belastingsgeld. Maar bij de conventionele landbouw betaal je je product drie keer. De voedingsmiddelen in de supermarkt zijn goedkoop. Maar is dat wel zo? In de bio-landbouw hoef je niet elk jaar opnieuw zaden aan te kopen, ze kunnen hergebruikt worden. Meststoffen moet je ook niet meer kopen, bomen en dieren produceren biologische mest. Er zijn ook veel minder pesticiden nodig om je planten te beschermen omdat de grond zuiver is.
Dus de traditionele landbouw is eigenlijk de duurste vorm van landbouw, maar het wordt gesubsidieerd met belastingsgeld. En al het geld gaat naar de petrochemische sector. Het is deze sector die zowel de zaden, de pesticiden als de brandstof leveren en zelfs ook de medicamenten tegen kanker. Natuurlijk is het in de winkel goedkoper, je hebt er al voor betaald via de belastingen. Men steelt eigenlijk je geld om de petrochemische industrie te subsidiëren.
Wanneer we de bio-landbouw zouden subsidiëren, dan geven we werk aan duizenden mensen. We moeten ook minder naar de apotheker moeten want we eten gezond voedsel en we houden de grond rein zodat onze kinderen er later ook van kunnen genieten. We weten dus heel goed hoe het zover is kunnen komen. Er is een elite die zich verrijkt heeft met de industrialisering van de landbouw. En ze hebben ons doen denken dat het beter was en minder duur.
U heeft eigenlijk kritiek op de Green Revolution waarbij mensen in de ontwikkelingslanden zaden en kunstmeststoffen krijgen van petrochemische bedrijven om hen zogezegd te helpen?
Die bedrijven hebben hen eigenlijk geholpen om daarna hun land af te pakken. Want men heeft hen gezegd: ‘Hier zijn gratis zaden. Wanneer u kunstmeststoffen toevoegt, groeien uw planten sneller.’ Maar wanneer de boeren het jaar erna dezelfde zaden willen planten, dan lukt het niet meer. Daarom moeten ze nieuwe zaden kopen, wat niet normaal is. Want sinds het begin van de mensheid is de landbouw gratis. Eén tomaat geeft ons duizenden tomaten. Maar bij deze zaden moeten ze de zaden opnieuw kopen.
Omdat de boeren geen geld hebben, kunnen ze het lenen. Maar ze hebben ook pesticiden nodig want de landbouwgrond is waardeloos geworden zonder pesticiden. En zo werken ze zichzelf in de schulden. En wat doen de boeren dan? Ofwel plegen ze zelfmoord ofwel trekken ze de voorsteden in. Zo kunnen grote bedrijven hun landbouwgronden opkopen. Dat is het systeem dat de petrochemische industrie heeft opgebouwd.
Is het ook deze industrie dat de verdere uitbouw van de ‘lokale landbouw’ tegenhoudt?
Natuurlijk, want landbouw is gratis. Je hebt slechts enkele zaden nodig om groenten en fruit te telen. Daar kunnen hele generaties van genieten en de grond wordt altijd beter. Wanneer de grond drie of vier jaar bewerkt wordt, is heel rijk.
En wat hebben ze gedaan met de Afrikanen? Ze hebben hun land gestolen. En de Amerikanen hebben hen meegenomen als slaven. En wat hebben ze met de Indianen gedaan? Genocide. Men wil het niet geloven, maar men heeft een genocide gepleegd op de boeren om hun land te stelen. En blijkbaar werkt dat. Bovendien willen ze ons doen geloven  dat het werkt. Terwijl het niet werkt! We moeten onze eigen vrijheid en autonomie terugnemen. Dat is de echte democratie.
Denkt u dat Europa zich daarvan bewust is?
De ecologische beweging is alleszins heel sterk in Europa. Veel mensen doen ook echt iets. Ik ben heel optimistisch. Ik zie het overal. Ik toer nu al drie maanden rond met mijn film en ik zie van alles bewegen, de mensen zijn kwaad. Maar dat zie je niet op televisie, want wie de televisiestations in handen heeft, zijn dezelfde mensen als die die de boeren bestelen.
Wat is het verschil tussen uw film en een film zoals We Feed The World?
Elke regisseur maakt zijn eigen film natuurlijk. Maar ik houd wel van de andere films. Mijn film heeft het over de oplossingen, maar de andere films hebben het pad geëffend. We bouwen allemaal aan het huis van de toekomstige maatschappij.
Hoe heeft u uw ecologische voetprint proberen te beperken bij het maken van deze film?
Dat heb ik niet geprobeerd en kan mij gestolen worden. Ik ben alleen met mijn camera, het is moeilijk om nog minder impact te hebben op het milieu. Dat is pure propaganda. Als je een grote filmploeg nodig hebt, dan kan je daar niet zonder. Ik ben trouwens geen voorbeeld. Ik vind dat niet eerlijk om tegen het publiek te zeggen: kijk naar mij, ik ben het goede voorbeeld. Ik doe niets. Ik ben het niet die met oplossingen zal komen aandraven. Dat zijn de mensen die ik in mijn film aan het woord laat. Ik ben alleen een getuige. Het zijn zij die de wereld zullen veranderen, niet ik.