Moeizame vooruitgang voor Bengalese textielarbeiders

Op 24 april 2013, vorige week zes maand geleden, stierven ruim 1100 arbeiders in de Rana Plaza textielfabriek in Dhaka, de hoofdstad van Bangladesh. De instorting was de ergste industriële ramp in de geschiedenis van het land. Elf maand geleden brandde ook al de fabriek Tazreen Fashions af, wat het leven kostte van 112 werknemers. Eerder deze maand stierven nog eens tien mensen door een brand in een textielfabriek in Dhaka.

De Bengaalse overheid richtte al vakbonden op voor textielarbeiders en paste het arbeidsrecht aan. Ook is er sprake van een verhoging van het minimumloon, al blijkt dit een hele taaie strijd. ‘Toch zijn er al enorme stappen voorwaarts gezet’, zegt Ben Vanpeperstraete van Schone Kleren Campagne (CCC).

Samenwerken voor veiligheid en preventie

Ruim honderd kledingmerken hebben sinds vorige week het Bengaalse brand- en gebouwveiligheidsakkoord getekend, dat arbeiders meer garanties biedt op veilige werkomstandigheden. Het akkoord is een samenwerking tussen de Bengaalse overheid, de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO), ngo’s, vakbonden en kledingmerken. ‘Deze overeenkomst moet voor verandering zorgen. Met de financiële steun van internationale kledingmerken kunnen inspecties plaatsvinden en preventie- en veiligheidstrainingen georganiseerd worden’, zegt Gilbert Fossoun Houngbo, directeur van ILO.

Volgens het brand- en gebouwveiligheidsakkoord moet in de volgende drie en een half jaar 18 miljoen euro geïnvesteerd worden in het verbeteren van werkomstandigheden. Vanpeperstraete is optimistisch over het veiligheidsakkoord: ‘Reeds honderd kledingmerken hebben het akkoord getekend en ze volgen vrij loyaal de bepalingen van de overeenkomst. Veiligere fabrieken creëren is het hoofddoel. In de volgende weken zullen de eerste inspecties plaatsvinden. Een lijst en een informatiesysteem helpen overzichtelijk alle textielfabrieken te onderwerpen aan strikte inspectie volgens de in internationaal bepaalde normen. Veel bedrijven zien de textielsector in Bangladesh niet meer als usual business, maar proberen zich echt in te zetten voor rechtvaardige en veilige werkomstandigheden’, klinkt het hoopvol.

Nog steeds geen compensatie 

Na de Rana Plaza ramp nam ngo Action Aid een grootschalige enquête af bij twee derde van de overlevenden en familieleden van slachtoffers. Uit de resultaten bleek dat 94 procent van de betrokkenen bij de ramp nog geen enkele vorm van compensatie had ontvangen. Ruim 92 procent van de overlevenden was nog niet opnieuw beginnen werken, 63 procent heeft ernstige fysieke beperkingen als amputaties, verlammingen of ernstige pijn. Ziekteverlof bestaat niet en 92 procent zou getraumatiseerd zijn. 

Gemeenschappelijke compensatieregeling is een chaotisch proces en het is niet simpel om iedereen een billijke schadeloosstelling te geven

‘Het brand- en gebouwveiligheidsakkoord handelt niet over de compensatie aan slachtoffers, maar enkel over preventie en veiligheid’, zegt Vanpeperstraete. ‘Een gemeenschappelijke compensatieregeling met de fabriekseigenaar, kledingmerken, werkgeversorganisaties en Bengaalse overheid moet de slachtoffers uitbetalen. Dit is een chaotisch proces en het is niet simpel om iedereen een billijke schadeloosstelling te geven.’

Volgens het rapport van Acid Aid betaalde enkel kledingketen Primark een vergoeding (ongeveer 140 euro per persoon) aan 3.300 slachtoffers en nabestaanden. Primark beloofde nog drie maand langer de maandwedden van werknemers te betalen. ‘Een gemeenschappelijke regeling is nodig om erop toe te zien dat alle slachtoffers compensatie krijgen en dat de toegekende bedragen eerlijk zijn,’ aldus Vanpeperstraete.

Tijd nodig

Schone Kleren Campagne (CCC) en het Internationaal Arbeidenrechtenforum (ILRF) brachten samen een rapport uit over de ontwikkelingen na de ramp van 24 april 2013. Het rapport Blijven wachten toont aan dat er na de ramp een gebrek was aan aandacht voor de slachtoffers. De enige initiatieven om de toestand van arbeiders te verbeteren zijn het brand- en gebouwveiligheidsakkoord, arbeidsrechthervormingen en pogingen om het minimumloon naar omhoog te halen.

Vooral dat laatste loopt allesbehalve van een leien dakje, zo blijkt uit een interview met Annanta Battacharejee van Asia Floor Wage (AFW). Daarnaast werd ook een Nationaal Actieplan (NAP) ingevoerd om lokale aandeelhouders te betrekken bij veiligheid en preventie in textielfabrieken. Het NAP moet ook de administratieve structuur van de overheid verbeteren om nieuwe arbeidswetgeving vlotter te kunnen implementeren. 

Bangladesh is na China de grootste textielexporteur in de wereld met een opbrengst van bijna vijftien miljard euro per jaar. Jammer genoeg gaat de snelle industrialisering van het land gepaard met gebrek aan investering op alle andere vlakken. Vooral infrastructuur, arbeidersveiligheid, werkomstandigheden en vergoeding schieten zwaar tekort. ‘De tragedies in de textielfabrieken hebben de bal aan het rollen gebracht. Alles verloopt moeizaam, is ingewikkeld en chaotisch’, zegt Vanpeperstraete. ‘Maar de juiste stappen zijn gezet, het heeft enkel tijd nodig en mensenrechtenorganisaties zullen druk moeten blijven uitoefenen.’