Nieuw studiecentrum promoot academisch onderzoek rond geheime diensten

Voor het eerst in de geschiedenis van de Staatsveiligheid zette de dienst de deuren van haar hoofdkwartier in het North Gate I-gebouw open voor een studiedag waarop ook de media welkom waren. De Staatsveiligheid is een van de initiatiefnemers van het BISC, samen met de militaire inlichtingendienst ADIV, het Comité I (dat de inlichtingendiensten controleert) en een aantal Belgische universiteiten (onder meer de Ugent, de VUB, de Inlichtingen- en Veiligheidsschool van defensie, de Universiteit Luik en de KU Leuven).

Studiedagen en publicaties

‘Onder de vleugels van het Centrum voor Politiestudies vzw wil het BISC de inlichtingen- en veiligheidsdiensten en de wetenschappelijke gemeenschap dichter bij elkaar brengen en een bijdrage leveren aan het oplossen van maatschappelijke inlichtingenvraagstukken’, klinkt het in uitnodiging voor de BISC-studiedag. ‘Deze samenwerking zal tot uiting komen in het organiseren van studiedagen en publicaties. Het is evident dat het BISC ook een drijvende kracht dient te worden in het stimuleren van het wetenschappelijk onderzoek ter zake.’

Uittredend Minister van Justitie Stefaan De Clerck (CD&V) juichte in de openingsspeech de oprichting van het BISC toe. ‘Het ontbreken van zo’n academisch reflectieorgaan rond inlichtingenwerk is in België al lang ervaren als een gebrek, zeker in vergelijking met een aantal buurlanden’, aldus De Clerck. ‘Ik hoop dat er vruchtbaar zal gestudeerd en gereflecteerd worden.’

Van mensenrechten tot cyberspionage

Volgens Guy Rapaille, voorzitter van het Comité I,  is op tal van terreinen academisch onderzoek naar inlichtingenwerk mogelijk: ‘Historisch onderzoek is een essentieel element, maar niet het enige. Verder heb je onderzoek binnen politieke wetenschappen of geopolitiek, bijvoorbeeld naar de strijd tegen proliferatie. Een derde luik is het juridsche domein–denk aan de balans tussen inlichtingenwerk en mensenrechten. En ook de ethiek én het functioneren zelf van inlichtingendiensten kunnen voorwerp uitmaken van onderzoek.’ 

Staatsgeheimen werden op de eerste BISC-studiedag niet aan de grote klok gehangen.

Verdere potentiële onderzoeksterreinen, aldus Rapaille, zijn technologische ontwikkelingen (satellietbeelden, cyberspionage) en de rol van parlementaire controle op inlichtingendiensten.

Politiek salafisme

Op de studiedag (met een honderdtal aanwezigen uit de Belgische inlichtingen- en veiligheidswereld) stelde historicus Etienne Verhoeyen zijn nieuwe boek voor over Duitse spionage tijdens WOII: Spionnen aan de achterdeur - De Duitse Abwehr in België 1936-1945. Verder gaven onderzoeksters Antoinette Verhage en Jannie Noppe (Ugent) toelichting bij hun studie Preventie van Radicalisering in België.

In een lezing over radicalisering waarschuwde Alain Winants, administrateur-generaal van de Staatsveiligheid, voor het destabiliserende gevaar van politiek salafisme. Hij pleitte ervoor dat element mee te nemen in de discussie over de multiculturele samenleving, aangezien het de polarisering kan versterken.

Staatsgeheimen werden op de eerste BISC-studiedag niet aan de grote klok gehangen.

R.I.P BISA

Het is niet de eerste keer dat de Belgische inlichtingen- en academische wereld samen een initiatief opzetten. Het vorige dateert van 2005, toen de Belgian Intelligence Studies Association (BISA) boven de doopvont werd gehouden. Voormalig NAVO-secretaris-generaal Willy Claes, Winants’ voorganger Koen Dassen en professor Simon Petermann (Université de Liège) behoorden toen tot de initiatiefnemers. Maar meer dan één studiedag, één boek (De inlichtingendiensten in België en de nieuwe bedreigingen, Politeia 2005) en een nietszeggende website leverde BISA niet op.

Andere –zeldzame- momenten van samenwerking tussen de academische en de intelligence wereld zijn het boek De Staatsveiligheid. Essays over 175 Jaar Veiligheid van de Staat (Politeia, 2005) én de jaarlijkse studiedag georganiseerd door VUB-professor Herman Mathijs, waar ook vertegenwoordigers van de Staatsveiligheid, het Comité I, zijn begeleidingscommissie en het antiterreurorgaan OCAD lezingen gaven.

De volgende BISC-studiedag is gepland voor begin november 2011.