Dossier: 

Ontwikkelende landen stappen in en uit kernenergie

Anderhalf miljard mensen moeten het doen zonder elektriciteit. Ontwikkelingslanden hebben steeds meer inwoners waardoor de energienood gestaag toeneemt. Sinds enkele jaren lijkt voor velen kernenergie de beste oplossing. De kernramp in Fukushima heeft zelden een invloed op hun kernbeleid, zelfs al bevinden veel ontwikkelingslanden zich binnen een risicogebied.

  • CC Jim Sher De kerncentrale van Koeberg in Zuid-Afrika, een van de twee nucleaire centrales op het Afrikaanse continent. Tegen 2030 wil Zuid-Afrika nog eens zes kerncentrales bouwen. CC Jim Sher
  • Een ontwerp voor de eerste kerncentrale in de Verenigde Arabische Emiraten in Barakah. De bouw ging in juli 2012 van start.

Volgens de World Nuclear Association willen meer dan 45 ontwikkelingslanden kernreactoren bouwen, hoewel bitter weinig landen daar effectief in slagen. De hoge kosten, de politieke onrust en het gebrek aan materiaal en knowhow maken hen volledig afhankelijk van kernreuzen zoals Rusland, Frankrijk, de VS en China.

Zuid-Afrika is Afrikaanse uitzondering

Gezien de bloeiende economie is het niet te verbazen dat net Zuid-Afrika de enige twee operatieve kernreactoren van het Afrikaans continent heeft. Ze zijn goed voor 5% van de totale elektriciteitsvraag van het land, terwijl de rest vooral opgewekt wordt door steenkool.

Het energiebedrijf Eskom stelde in 2008 de opbouw van zes extra reactoren uit omwille van financiële problemen. Ondanks de steeds hoger oplopende kosten voor nieuwe constructies, veranderde er weinig aan het Zuid-Afrikaans kernbeleid. In februari dit jaar bevestigde het ministerie van Energie dat de nieuwe reactoren operatief moeten zijn tussen 2022 en 2030. Tegen dan moet één vierde van de elektriciteit door kernenergie worden opgewekt.

Gewantrouwde kernenergie in Iran en Pakistan

De verwezenlijking van zijn kernambities was voor Iran een moeizaam proces. De reactor die als sinds 1975 onder constructie was, werd pas vorig jaar opgestart. Dat maakte van Iran het eenendertigste kernland ter wereld en het eerste nieuwe land met een actief kernprogramma sinds Roemenië in 1996. Toch is het aandeel kernenergie voor de elektriciteitsproductie nog minimaal en haalt Iran zijn energie nog bijna uitsluitend uit gas- en olie.

De Iraanse kernontwikkeling kent enorm veel tegenstand van de internationale gemeenschap. Grootmachten zoals de VS en Europa beschuldigen Iran ervan kernwapens te produceren. De gemoederen laaiden nog meer op toen het Internationaal Agentschap voor Atoomenergie (IEAE) in een rapport in november 2011 vermeldde dat het land zijn uranium met 20% zou verrijken, wat het naar een kernwapenniveau kan brengen. De Europese Unie startte daarom op 1 juli dit jaar een olie-embargo en ook de VS voert financiële sancties uit en dreigt met een militaire aanval. Het IEAE probeert te onderhandelen met Iran wat tot nu toe weinig heeft opgeleverd.

Ook Pakistan wordt door zijn kernwapenprogramma met wantrouwen gevolgd door de wereld. Zonder de goedkeuring van het non-proliferatieverdrag is het niet gemakkelijk om aan kernmateriaal te geraken. Maar dankzij de hulp van China telt Pakistan ondertussen drie actieve kerncentrales. Net na de ramp in Fukushima werden nog twee nieuwe constructies opgestart. Bovendien bewijst een rapport van de Pakistaanse Kernenergiecommissie (PAEC) dat de investeringen in kernenergie alleen maar zullen stijgen. In de periode 2012 – 2013 zou er zowat 78 procent meer gespendeerd worden in de kernsector dan tijdens 2011- 2012.


Een overzicht van de landen met kernenergie of aspiraties in die richting. Klik op de icoontjes voor meer informatie over de kernenergie in elk land. Gebruik de schuifregelaar links om in te zoomen.Bron: World Nuclear Association

Oliekoningen gaan nucleair

Saoedi-Arabië haalde zijn energie tot nu toe vooral uit olie en gas. Nu de energievraag elk jaar gemiddeld 8 procent stijgt, wil het land een langetermijnplanning om de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen te verminderen. Met de steun van vooral Frankrijk en China zal Saoedi-Arabië in de komende 20 jaar maar liefst 16 kernreactoren opstarten die moeten instaan voor 20 procent van de elektriciteit. Daarnaast zet het land massaal in op zonne-energie. Tegen 2032 zou niet minder dan één derde van de elektriciteit uit hernieuwbare energie moeten komen.

De energievraag die elk jaar met 9 procent toeneemt, doet ook de Verenigde Arabische Emiraten grijpen naar een nucleair alternatief. Mede dankzij de aanzienlijke investering van Zuid-Korea is vorige maand (juli 2012) de constructie van de allereerste kernreactor gestart. Drie nieuwe reactoren staan gepland tussen 2017 en 2020. Momenteel komt de elektriciteitsproductie bijna volledig uit gas. De bedoeling is tegen 2020 dat gasaandeel te halveren en voor 22 procent aan te vullen met kernenergie. Zo willen de Verenigde Arabische Emiraten minder CO2 uitstoten en werkgelegenheid creëren.

De gevoeligheid van energiearm Azië

De kernramp in Fukushima was een reden voor veel Aziatische landen om hun kernplannen te herzien. Velen worden graag lid van de kernclub, hoewel de gevoeligheid voor aardbevingen en tsunami’s er niet veel beter is dan in Japan. Thailand en Maleisië hebben daarom onmiddellijk de constructie van hun eerst geplande kerncentrales voor onbepaalde tijd gepauzeerd.

Volgens Eloi Glorieux, energiespecialist van Greenpeace, is hernieuwbare energie de enige interessante oplossing voor ontwikkelingslanden om in zijn energiebehoefte te voldoen. ‘Dat kerncentrales niet tegen natuurrampen bestand zijn, heeft de kernramp vorig jaar overduidelijk aangetoond. De offshore windparken voor de kust van Fukushima zijn na de aardbeving en de tsunami gewoon blijven verder produceren.’

Maar Indonesië en Bangladesh willen kernenergie niet opgeven, gezien de energieschaarste waaraan ze lijden. ‘Of we het nu leuk vinden of niet, kernenergie zal in de toekomst moeten toegevoegd worden aan de energiemix omdat het zo goedkoop en betrouwbaar is,’ stelde Dahlan Iskan, Indonesisch minister van Staatsbedrijven en voormalige baas van het nationale elektriciteitsbedrijf PLN. Elk jaar is er steeds meer fossiele brandstof nodig om de stijgende elektriciteitsvraag bij te houden. Momenteel heeft slechts 65 procent van de Indonesiërs en de helft van de Bengali toegang tot elektriciteit. Bovendien kampen beide landen met regelmatige stroompannes. De prijsschommelingen van olie en gas kunnen ernstige gevolgen hebben voor de nationale economie en dwingen de autoriteiten tot onpopulaire beslissingen.

Rusland beloofde vorig jaar alvast twee reactoren te bouwen in Bangladesh tegen 2017. Indonesië sloot in 2006 al verschillende akkoorden met Zuid-Korea, Rusland en Frankrijk voor de constructie van de eerste twee centrales.

‘Kernenergie geeft de ontwikkelingslanden geen energie-onafhankelijkheid, maar maakt hen net afhankelijk van de technologie, knowhow en kernbrandstof uit de rijke landen,’ verduidelijk Eloi Glorieux. ‘ Zelfs ontwikkelingslanden met uraniumerts zijn van het Noorden afhankelijk voor de ontginning van het erts, de verrijking van het uranium en de fabricage van kernbrandstofelementen.’

Geen kernobsessie in Latijns-Amerika

Kernenergie is opvallend afwezig op veel Latijns-Amerikaanse agenda’s. Zelfs groeiland Brazilië staat niet meteen te springen voor een kernexpansie. Enkel Argentinië en Mexico tonen interesse om hun huidige twee kernreactoren aan te vullen met een paar nieuwe. Ondertussen is de derde Argentijnse reactor al volop in de maak. Toch speelt kernenergie er geen centralere rol dan vroeger. Argentinië haalde in 1990 immers 20 procent van de totale elektriciteitsproductie uit kernenergie, terwijl dat aandeel nu gedaald is naar 2,5 procent.

Fukushima was voor landen zoals Ecuador, Bolivia, Uruguay, en Venezuela de doorslaggevende factor. Hun vage kernplannen werden gauw weer van tafel geveegd. Zelfs Venezuela, dat al een akkoord had gesloten met Rusland voor de opbouw van twee reactoren, blies alles af.

Het is verbazend dat net Chili, met zijn grote gevoeligheid voor natuurrampen, zijn wil doordrijft om kernenergie te produceren. Na de aardbeving van februari 2010 kwamen nog 700 mensen om het leven en werden twee miljoen mensen dakloos. De publieke opinie over een kerninstap is dan ook zeer negatief. Toch sloot president Piñera vorig jaar een samenwerkingsakkoord met de VS om Chili’s kernambities te verwezenlijken. Het gaat om vier nieuwe reactoren, maar het is nog niet duidelijk wat er van de plannen terecht zal komen en wanneer de constructie van de reactoren van start gaat.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

  • Na een master Journalistiek trekt Stéphanie Borgers Latijns-Amerika door. Haar doel: op een zo humaan mogelijke manier de bevolking en de geest van het continent beter leren begrijpen.

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.