Opnieuw rellen op Zuid-Afrikaanse mijnsite

De ongeregeldheden vonden plaats op de site van het bedrijf Amplats, die zich op een honderdtal kilometer ten noordwesten van Johannesburg bevindt. In diezelfde regio, bij de Marikanamijn, braken vorig jaar hevige mijnwerkersprotesten uit. Toen werden 34 betogers door de politie doodgeschoten. ‘Bij het incident op maandag waren geen politiemensen betrokken’, aldus politiewoordvoerder Thulani Ngubane aan de BBC.

Ruziënde vakbonden

Een dispuut tussen de National Union for Mineworkers (NUM) en de Association of Mineworkers and Construction Union (AMCU), lag aan de basis van de ongeregeldheden. De twee vakbonden zijn het oneens over de bezetting van de vakbondskantoren op de Anglo American Platinum site. De NUM is de grootste vakbondsorganisatie en staat op een goed blaadje bij de Zuid-Afrikaanse regeringspartij ANC. De AMCU uit veel meer kritiek op het beleid van de regering dan de NUM en stelt strengere eisen die dichter bij de wensen van de bevolking aansluiten.

De NUM heeft tijdens de mijncrisis de afgelopen maanden veel aanhangers verloren. ‘De NUM werkt samen met de overheid. Daardoor zijn ze niet in staat om kritiek te uiten op het beleid van de regering. De organisatie heeft ook heel wat aan geloofwaardigheid verloren’, vertelt Andile Mngxitama, een Zuid-Afrikaanse onderzoeker en opiniemaker. De vakbond kreeg onder meer kritiek omdat een van de goedbetaalde topmannen, Baleni, een grote loonsverhoging kreeg in tijden van crisis.

Tijdens de incidenten raakten negen mijnwerkers gewond. Ook vier veiligheidsmensen werden met verwondingen naar het ziekenhuis gebracht. Amplats bevestigt de incidenten aan de Siphumelelemijn. ‘Mijnwerkersgroepen betwisten de legitimiteit van de NUM en eisen dat de organisatie zijn kantoren verlaat’, meldt Amplats in een persbericht. De woordvoerder van de NUM, Lesiba Seshoka, reageert verbolgen. ‘We gaan niet sluiten, we gaan niet ondergronds’, aldus Seshoka. Amplats riep op tot kalmte in de nasleep van het conflict.

Vertrouwen in vakbonden is zoek

Het aandeel van het mijnbedrijf Amplats maakte meteen een duik van vijf procent op de beurs van Johannesburg. ‘Amplants heeft geld genoeg. Mensen zijn niet bang dat er nog meer ontslagen zullen vallen in de sector’, vertelt Mngxitama. ‘Sinds de rellen in augustus zijn de werkomstandigheden helemaal niet verbeterd. Daardoor hebben werknemers ook niet veel vertrouwen meer in de vakbonden’, zegt de Zuid-Afrikaanse onderzoeker.

Er gaan in Zuid-Afrika al een tijdje stemmen op om de mijnen te nationaliseren. ‘Volgens mij zou dat zeker helpen’, vertelt Mngxitama. ‘Dat is een sleutelelement om de mijnsector nieuw leven in te blazen. Het zal zorgen voor betere werk- en levensomstandigheden voor de bevolking’, vindt de opiniemaker.

Kritiek op het ANC

De Zuid-Afrikaanse president Jacob Zuma (ANC) reageerde op de nieuwe opflakkering van het geweld op de mijnsite. ‘Geweld kan niet ingeburgerd geraken in onze arbeidsrelaties. Werknemers en werkgevers moeten de wetten van dit land respecteren’, zegt de president. ‘Het ANC is de enige partij die de belangen van de mensen in het hart draagt. Een gedisciplineerde linkse organisatie, met oog voor de werkende klasse en de armen’, aldus Zuma.

Toch zijn de hoge werkloosheid en de groeiende ongelijkheid een probleem voor het ANC. Populistische organisaties krijgen meer en meer aanhangers. Die halen ze uit de stemloze onderklasse. Volgens Gwede Mantashe, secretaris-generaal van het ANC en een voormalig NUM-leider, mag het ANC de strijd niet aangaan met populistische partijen. ‘Het ANC moet niet concurreren met populisten die misbruik maken van de situatie. Normaal gezien moet alles snel terug “normaal” worden’, vertelde hij de BBC. ‘Ik vertrouw op de veiligheidsdiensten om de vredige omstandigheden in de mijnen te herstellen’, zei Mantashe.

De strijd om de controle over de mijnwerkers was volgens sommige bronnen de oorzaak van de gruwelijke protesten vorige zomer. De mijnsector is van levensbelang voor Zuid-Afrika. Het heeft van de Zuid-Afrikaanse economie de welvarendste gemaakt van heel Afrika.