Peter Adriaenssens: 'Kinderen terugsturen naar Afghanistan is een vorm van misbruik'

Maandag begon een vijfdaagse actie met Afghaanse vluchtelingen in de Begijnhofkerk, omdat de gemeenschap zich geviseerd voelt door het terugstuurbeleid van de Belgische regering. Volgens Vluchtelingenwerk Vlaanderen zijn er niet meteen aanwijzingen voor een bijzondere focus op Afghaanse asielzoekers en zijn er ook niet echt tekenen die de vrees voor collectieve uitzetting onderbouwen. Dat belet niet dat de tientallen Afghanen die de week doorbrachten in de Begijnhofkerk ten einde raad zijn.

Van de regen in de drop

De klemtoon op de debatten in de kerk lag vrijdag 19 juli op het terugsturen van minderjarigen naar Afghanistan. Daarom was de bekende psychiater Peter Adriaenssens vrijdagmiddag uitgenodigd om zijn boodschap aan het Belgische beleid te delen met de Afghanen. ‘Wij moeten voorkomen dat het verhaal van het seksueel misbruik dat dertig jaar geleden plaatsvond, maar nu aan de oppervlakte komt, herhaald wordt. Als wij doorgaan met het huidige terugstuurbeleid zullen er over dertig jaar in landen als Afghanistan initiatieven ontstaan die om erkenning zullen vragen voor de trauma’s van kinderen die teruggestuurd werden naar oorlogsgebied. En overal ter wereld zullen mensen zich afvragen hoe het toch mogelijk was dat we zulke evidente schendingen van de rechten en de waardigheid van kinderen hebben kunnen toelaten.’

Het Internationale Verdrag voor de Rechten van het Kind stipuleert dat kinderen recht hebben op tijd om zich op een gezonde manier te ontwikkelen. ‘Wij weten uit onderzoek,’ zegt Adriaenssens, ‘dat periodes van abnormale stress uitermate schadelijk zijn voor de ontwikkleling van de hersenen in de eerste 18 jaar. Uit journalistiek onderzoek blijkt dan ook dat wie teruggestuurd werd als kind het meestal niet goed doet in zijn leven achteraf. Dat ligt niet enkel aan de schok van het geweld waarmee ze terplaatse geconfronteerd worden. Die mislukkingen zijn vooral het resultaat van het feit dat die kinderen uit een slechte en onzekere toestand weggestuurd worden naar een nog slechtere, uitzichtlozere toestand.’

Oorlog + geweld = trauma

Uit het verslag van de secretaris-generaal van de VN van 13 juni blijkt dat iets minder dan een vijfde van de 533 dodelijke burgerslachtoffers gedurende de maanden februari tot en met april kinderen waren, terwijl bijna een vierde van de 882 gewonden kinderen waren. Daarmee tonen de VN alvast aan dat de oorlog volop woedt –het aantal slachtoffers ligt het voorbije trimester 25 procent hoger dan in dezelfde periode vorig jaar- maar ook dat die oorlog rechtstreeks bedreigend is voor kinderen.

Ook indirect maakt de oorlog het bijna onmogelijk voor kinderen om in gunstige omstandigheden op te groeien: er is niet alleen de wijd verspreide en extreme armoede, er is het al even aanwezige geweld dat geproduceerd wordt door een samenleving die na 35 jaar oorlog, opstand, burgeroorlog, corruptie en bezetting haar morele ankerpunten kwijtgeraakt is. Het verhaal van Sahar Gul, die als twaalfjarige uitgehuwelijkt werd en daarna op gruwelijke wijze fysiek mishandeld werd door haar schoonfamilie, is een extreme illustratie van de impact van die culturele ontworteling op kinderen.

Peter Adriaenssens was bijzonder scherp voor de beleidsverantwoordelijken die de beslissingen nemen om jongeren of kinderen terug te sturen. ‘Eigenlijk zouden we deze jongren moeten bekijken als onze toekomstige ambassadeurs, maar in de plaats daarvan zullen deze jongeren vooral onthouden wat de westerse normen en waarden waard zijn in de praktijk. Zij zullen zich later vooral de brutaliteit van ons systeem herinneren, wat de geweldcyclus verder dreigt te voeden.’

Geef mij papieren

Ajmit, een tiener die haar middelbare school afgewerkt heeft, kan het na de toespraakjes niet meer houden. Ze is blij met de solidariteit, zegt ze, maar wat heeft zij eraan? Zorgen de woorden van sympathie en solidariteit voor wettige verblijfsdocumenten? ‘Ik heb alles gedaan wat van mij verwacht werd’, zegt ze. ‘Ik ben naar school gegaan en dag en nacht gestudeerd. Ik haalde mijn diploma. Ik heb Nederlands gestudeerd. Ik heb me geïntegreerd. En nu moet ik officieel thuis gaan zitten, omdat ik niet mag werken. En straks word ik op een vliegtuig naar Kaboel gezet.’

Ajmit heeft geen boodschap aan betrokkenheid. Of beter: ze apprecieert die betrokkenheid, maar vraagt beleefd, en dan dringend, en daarna met woedende tranen in de ogen wanneer al die mooie gestes papieren opleveren. Voor haar, voor haar ouders, voor haar jongere zus. En voor al die andere Afghanen ‘die niet naar hier kwamen voor een vakantie aan het strand’.

Ajmits cri de coeur opent de sluisdeuren van verhalen over families die op straat leven, over kinderen die prachtige schoolresultaten halen maar dreigen teruggestuurd te worden, over de hoop op een waardig leven die de bodem wordt ingeslagen. ‘Laat minister De Block één dag met ons op de straat of in het park leven, dan zal ze echt begrijpen wat België ons aandoet.’