Politieke moeheid leidt tot geweld in Tadzjikistan

Het leven viel de voorbije dagen volledig stil in Khorog, een stad in de arme oostelijke provincie Gorno-Badakhshan nabij de Afghaanse grens. Na de moord op Abdullo Nazarov, regionaal hoofd van de veiligheidsdiensten (GKNB) vorig weekend zetten de regeringstroepen de aanval in tegen de rebellen. Tolib Ayombekov, een voorname rebellenleider tijdens de burgeroorlog, werd er door de regering namelijk van beschuldigd achter de moord te zitten.
‘Deze moord was de laatste druppel’, zei een veiligheidsagent aan Reuters. ‘De krijgsheer die blijkbaar vergeten is dat de oorlog vijftien jaar geleden eindigde, moet verwoest worden.’ De daaropvolgende militaire operatie die met tanks en helikopters jacht maakte op Ayombekov, eiste dertig mensenlevens bij de rebellen en twaalf bij de troepen. Veertig strijders werden gevangen genomen. Ook een zestal burgers lieten het leven door niet-geïdentificeerde schutters.
In de van nature opstandige regio in het Pamir gebergte heeft er sinds de burgeroorlog steeds een sterke steun voor de oppositie bestaan. De controle van de voormalige krijgsheer Ayombekov en zijn strijders is in dat gebied dan ook groot. Al Jazeera noemt het geweld daarom een ernstige bedreiging voor Rahkmon, president van het overwegend islamitische land. Zijn regime steunt namelijk nog steeds op de instellingen en de regionale clans die tijdens het Sovjettijdperk aan de macht waren.
Afghanistan
Het conflict baart het Westen voornamelijk zorgen omwille van de nabijheid tot Afghanistan. De westerse landen zien namelijk een belangrijke toekomstige rol weggelegd voor Tadzjikistan, de ex-kolonie van de Sovjet-Unie, als buffer tegen oprukkende islamistische militanten wanneer de NAVO troepen in 2014 uit Afghanistan vertrekken. Dat zegt The Telegraph.
De Pakistaanse Daily Times meldt dat er zich acht Afghaanse burgers onder de gearresteerde strijders bevonden. De regering onderzoekt nog of deze Afghanen gelinkt zijn aan de Taliban, Al Qaida of een andere radicale beweging maar onderzoeker van Conflict Research Group, Bruno De Cordier, gelooft niet in een sterk verband tussen de recente ontwikkelingen in Tadzjikistan en het Talibangeweld in Afghanistan.
‘De andere kant van de Panj, de rivier die de twee landen van elkaar scheidt, kan je niet meteen de meest woelige regio van Afghanistan noemen. De invloed van de Taliban in het recente Tadjiekse geweld is bijgevolg erg klein’, zegt De Cordier. Het grensgebied staat daarentegen wel gekend voor de drukke en winstgevende grenshandel in voornamelijk verbruiksgoederen, drugs en edelstenen, legt hij verder uit.
Correcte feiten?
De GKNB, de opvolger van de Sovjet geheime dienst KGB, beweert dat de rebel Ayombeko zich al geruime tijd bezig hield met de georganiseerde misdaad zoals illegale tabaks-, edelstenen- en drugshandel. Waarom hij dan niet eerder opgepakt werd, wilde het GKNB niet kwijt aan de Pakistaanse Daily Times.   
Maar ook de vermoorde Nazarov is niet onbesproken. De voormalige geheim agent van de KGB beschuldigde zijn werkgever in 1991 openlijk van het doden van betogers in Dushanbe in februari 1990, waarna hij ontslagen werd, werd gezegd op Radio Liberty. Sindsdien sloot hij zich aan bij de coalitie van islamitische, democratische en nationalistische bewegingen, de United Tajik Opposition.
Terug in de veiligheidsdiensten, zorgde hij voor het akkoord dat dertig procent van de regeringsposten verzekerde voor de oppositie. ‘Maar het akkoord werd nooit in de praktijk gebracht’, zegt De Cordier. Onlangs werd de veiligheidsagent door het Tajikse hof onderzocht voor zijn rol in de ontsnapping van vijfentwintig moslimrebellen in 2010.
Dynamiek achter het conflict
‘Vermoedens dat de beschuldiging door de regering geënsceneerd zou zijn, doen uiteraard de ronde maar zo ver zou ik zeker niet gaan’, zegt De Cordier. Achter het geweld van de rebellen zitten vooral economische en politieke dynamieken. De florerende grenssmokkel is daar een van.
Daarnaast bestaat er een groeiende vermoeidheid bij de moslimoppositie omdat zij voortdurend uit de regering geweerd worden. ‘De dertig procent regel nooit in de praktijk gebracht’, legt de onderzoek verder uit.
Het is daarom heel goed mogelijk dat de moord op Nazarov een reactie was op enkele heel lokale incidenten.
Afloop
De lokale pers, Asia-Plus, bericht op woensdag 25 juli dat Ayombeko naar alle waarschijnlijkheid naar Afghanistan vluchtte en dat de regering een unilaterale wapenstilstand heeft uitgeroepen.