Protesten tegen mijnbouw in Guatemala worden heviger

De bedrijven zelf zeggen dat de oppositie vooral van enkele kleine groepen komt die niet goed geïnformeerd zijn en gemanipuleerd worden door buitenstaanders.

De laatste episode in de steeds gewelddadiger wordende conflicten, had plaats op 19 november. Inwoners van Mataquescuintla, een stad in de zuidoostelijke provincie Jalapa, staken vijf voertuigen in brand van Minera San Rafael, een dochteronderneming van het Canadese Tahoe Resources Inc.

Sinds 2008 runt het bedrijf de mijn El Escobar in San Rafael Las Flores, in de zuidoostelijke provincie Santa Rosa, die grenst aan Jalapa. Vanaf 2014 wordt er voor een periode van 25 jaar zilver, lood, zink en goud gewonnen.

“Mensen zijn bezorgd dat de mijn de rivier Los Esclavos zal vervuilen. Die loopt door de provincie Santa Rosa, het Avarzameer en ondergrondse waterlagen”, zegt Moisés Divas, vertegenwoordiger van de Diocesane Raad voor de Bescherming van de Natuur. Minera San Rafael wil 325 miljoen dollar in de mijn investeren, waarmee 800 banen worden gecreëerd. Maar de plaatselijke bevolking keerde zich in referendums in overgrote meerderheid tegen de mijn.  

Het bedrijf ging desondanks gewoon verder met zijn werkzaamheden, boorde enorme tunnels en vocht de uitslag van het referendum aan bij de rechtbank.

Canada

Canadese bedrijven zijn dominant in de mijnbouwindustrie in Guatemala. Tussen 2005 en 2011 stegen de totale inkomsten van deze bedrijven van 8,6 miljoen dollar naar 935 miljoen. Maar de staat haalde vorig jaar slechts 9,2 miljoen dollar aan royalty’s belastingen binnen uit de mijnbouwindustrie, blijkt uit informatie van het ministerie van Energie en Mijnen.

De royalty’s bedragen, in overeenstemming met de mijnbouwwetgeving, slechts 1 procent van de bruto verkoop. Die magere opbrengst draagt bij aan de onrust onder plaatselijke bewoners en activisten. Terwijl de industrie groeit, groeit ook de onrust.

De mijn El Tambor, gelegen tussen de steden San Pedro Ayampuc en San José del Golfo, 28 kilometer ten noordoosten van Guatemala-Stad, werd in 2011 operationeel. “Er is niet een mijn in de wereld die geen schade aanricht voor de plaatselijke bevolking”, zegt Antonio Reyes, een inwoner van San José del Golfo. “De Mijnbouwwet maakt het in Guatemala nog erger. Die staat bedrijven toe om zoveel water en chemicaliën te gebruiken als ze willen, zonder controle.”

Sinds 2 maart blokkeren plaatselijke bewoners de ingang van El Tambor, die wordt geëxploiteerd door Exploraciones Mineras de Guatemala, een dochteronderneming van het Amerikaanse Kappes, Cassiday & Associates en Radius Gold Corp uit Canada. Dorpsbewoners eisen steun voor alternatieve ontwikkeling, in plaats van mijnbouw. “We richten ons op diversificatie in duurzame gewassen die de bodem repareren en beschermen, in plaats van degraderen”, zegt Reyes. “We geloven ook in ecotoerisme.”

Sociale ontwrichting

Maar de alternatieven lijken er voorlopig niet te komen. Yolanda Oquelí, een van de leiders van het protest tegen de mijn El Tambor, overleefde op 13 juni een aanslag op haar leven. Hoewel de misdaad niet is opgelost, is het volgens Reyes duidelijk dat haar gevecht tegen de mijn er mee te maken heeft.

Yuri Melini, directeur van de niet-gouvernementele organisatie Calas die zich keert tegen de mijnbouw, zegt dat Guatemala een aantal regeringen heeft gehad die heilig geloofden in de mijnbouwindustrie. “Maar het enige wat ze ermee bereikt hebben is sociale ontwrichting en milieuschade.”

Sinds 2005 stemden 1,25 miljoen mensen in het verarmde Centraal-Amerikaanse land met 15 miljoen inwoners, in 65 referendums tegen de mijnen. Al die uitslagen zijn genegeerd, zegt Melini. “Dit is een tijdbom en de regering weigert in te zien dat de weerstand van de plaatselijke bevolking gebaseerd is op kennis over de ernstige schade die de mijnen aanrichten, vooral aan het grondoppervlak en het grondwater”, zegt José Cruz, een activist van de plaatselijke ngo Madreselva.

Strenge regels

In mei 2010 eiste de Inter-Amerikaanse Commissie voor de Mensenrechten (IACHR) dat de Guatemalaanse overheid de operaties in de goudmijn Marlin zou stilleggen. Marlin is eigendom van Montana Exploradora, een dochteronderneming van het Canadese Goldcorp Inc. De IACHR stelde dat de mijn de rivieren en de watervoorraden van achttien inheemse gemeenschappen vervuilde in de westelijke provincie San Marcos. Maar Marlin is nog steeds operationeel.

In een studie van de openbare Universiteit van San Carlos, worden bovendien vraagtekens gezet bij de economische dimensie van de mijnbouwindustrie, met name die van de Marlinmijn. De sector strijkt de winst op, terwijl de plaatselijke bevolking arm blijft en de onrust groeit, stellen de onderzoekers.

Volgens Magaly Arrecis, een van de onderzoekers, moet de mijnbouwwetgeving hervormd worden, zodat de plaatselijke bevolking gecompenseerd wordt voor de schade die de mijnen aanrichten. De mijnbouwindustrie denkt daar echter heel anders over. “De mijnbouwindustrie is misschien wel de best gereguleerde industrie in de wereld, als het gaat om milieu en veiligheid”, zegt Regina Rivera van Gremial de Industrias Extractivas, een branchevereniging van mijnbouwbedrijven. “Alle internationale bedrijven moeten zich houden aan de strengste standaarden op dit gebied.”

Rivera zegt dat het met de “hevige weerstand” tegen de mijnen erg meevalt. “Het probleem is desinformatie. Activisten weten kleine, kwetsbare groepen te mobiliseren en op te zetten tegen de industrie. In de meeste gevallen komt de oppositie van gemeenschappen of uit gebieden die buiten de invloedssfeer van de bedrijven liggen”, zegt ze. “Wij onderhouden doorgaans goede contacten met de plaatselijke bevolking in de buurt van de mijnen en met de echte leiders van de gemeenschappen.”