Saoedi-Arabië leidt de contrarevolutie

Qatar geeft de Moslimbroeders financiële, politieke en mediatieke steun in de Arabische Lente. Saoedi-Arabië spaart moeite noch middelen om de volksopstanden te gebruiken om concurrenten uit te schakelen en bevriende leiders in het zadel te houden. Maar de Saoedi’s hebben niet alle touwtjes in handen.

  • Reuters/Saudi Press Agency Juli 2012. Voormalig Egyptisch president Mohamed Morsi op bezoek bij koning Abdullah van Saudi-Arabië. Meteen nadat Morsi werd opzijgeschoven, feliciteerde Saudi-Arabië de nieuwe machthebbers in Egypte. Reuters/Saudi Press Agency

De positie van Saoedi-Arabië ten opzichte van de omwentelingen in de Arabische wereld was vanaf het begin duidelijk. Het is niet voor niets dat de gevluchte Tunesische president Zine Al-Abedine Ben Ali in Riyad een veilig onderkomen vond. Saoedi-Arabië heeft ook alle middelen ingezet om de opstand in buurland Bahrein neer te slaan. Maar het is de open steun aan de militairen in Egypte, die de eerste democratisch verkozen president hebben afgezet, die duidelijk maakt hoe de kaarten in het Midden-Oosten juist liggen.

Het lijkt eigenaardig dat een staat waarvan de legitimiteit voor een deel op het religieuze stoelt, positie inneemt tegen een Moslimbroederpresident. Saoedi-Arabië feliciteerde de nieuwe machthebbers in Egypte meteen na de aankondiging dat Mohamed Morsi niet langer president was en kende samen met de Arabische Emiraten een bedrag van twaalf miljard dollar toe aan de nieuwe overgangsregering. ‘Saoedi-Arabië presenteert zich graag als enig land dat de sharia toepast, maar het ziet in de Moslimbroeders een reëel gevaar omdat ze ook in eigen land een alternatief kunnen vormen’, zegt Madawi Al-Rasheed, onderzoekster verbonden aan de Middle East Centre van de London School of Economics, gespecialiseerd in het Arabisch schiereiland.

Saoedi-Arabië voelt zich van alle kanten bedreigd. De opstanden die de regio door elkaar schudden en de mogelijke democratiseringsprocessen zijn een gevaar voor de machthebbers in Riyad. Want als de ontevredenheid van het volk, waarvan ook het olierijke Saoedi-Arabië niet gespaard is gebleven, zich tot een revolutionaire vlam ontwikkelt, kan heel het systeem, dat geen partijen of vakbonden duldt, ter discussie gesteld worden.

Saoedi-Arabië promoot zijn eigen versie van het geloof: het wahhabitische salafisme, dat geen ruimte laat voor democratie of politieke partijen, en een opstand tegen het staatshoofd als strijdig met het geloof beschouwt. Toch heeft Riyad salafistische partijen helpen oprichten in Tunesië en in Egypte. ‘Die partijen weren opgericht met de bedoeling tegenwicht te bieden tegen de Moslimbroeders, die wel deelnemen aan het democratische spel’, zegt Madawi Al-Rasheed.

Iran als grote boeman

Saoedi-Arabië steunt de rebellen in Syrië, ondanks het feit dat een deel van hen Moslimbroeders zijn. En dat toont aan, volgens waarnemers, hoe bedreigd het zich wel voelt door Iran, de grootste concurrent in de regio. Riyad ziet in Iran een gevaarlijke stokebrand, die er niet voor terugdeinst om de sjiitische minderheden te gebruiken om zijn invloedsfeer in de regio te vergroten. De strijd tegen de zogenaamde sjiitische “sikkel” – Iran en zijn bondgenoten in Irak, Syrië en Libanon – is daarom een van de prioriteiten van Saoedi-Arabië.

Vandaar ook de sektarische houding in de reactie op het sociale en het politieke protest, zowel in Saoedi-Arabië zelf als in de rest van de Golfstaten. ‘Saoedi Arabië is bang van Iran, omdat het land over een echte militaire macht beschikt. Maar volgens mij is deze bedreiging overdreven’, zegt Madawi Al-Rasheed. ‘Uiteindelijk staat de Amerikaanse vloot klaar om de oliebronnen te beschermen’, aldus de academica.

Saoedi-Arabië wilde ook een militair optreden tegen Syrië. Maar dat kwam er niet. ‘Saoedi-Arabië wilde een militair optreden en was bereid om, zoals gewoonlijk, de rekening te betalen. Het feit dat de VS anders besloot, toont aan dat de Saoedische belangen uiteindelijk niet de beslissende factor vormen als er keuzes gemaakt worden voor de regio’, zegt Al-Rasheed.

De toenadering tussen de VS en Iran is dan ook slecht nieuws voor Riyad. Heel wat waarnemers in de Arabische landen denken dat dit Saoedi-Arabië in de armen van Israël drijft. Officieel zijn er geen betrekkingen tussen de twee landen, maar in werkelijkheid is er wel degelijk samenwerking via derden, via denktanks en experts in Doha en Washington en via bedrijven, schrijft Adam Shatz in op het blog van de London Review of Books. Israëlische media hebben begin oktober ook gerapporteerd over intensieve gesprekken tussen Israëlische diplomaten en diplomaten uit een aantal Golfstaten in de marge van de Algemene Vergadering van de VN. Deze berichten volgden op de uitspraak van de Israëlische premier Netanyahu dat veel Arabische landen, door de gedeelde ongerustheid over het Iraanse nucleaire programma, eindelijk erkend hebben dat hun vijand niet Israël is, en dat het Iraanse dossier het mogelijk maakt om nieuwe relaties op te bouwen.

De eerste voorwaarde

De rol die Saoedi-Arabië speelt in het counteren van het democratiseringsproces in de Arabische wereld laat waarnemers concluderen dat, in tegenstelling tot wat men altijd veronderstelde, een reële verandering in de Arabische wereld niet vanuit Egypte zal komen, ondanks het grote strategische, menselijke en culturele gewicht van het land. De groeiende rol die Saoedi-Arabië speelt, is gebaseerd op de enorme hoeveelheid kapitaal waarover het land beschikt. De conclusie lijkt dan ook dat de voorwaarde voor een echt democratiseringsproces in de regio erin bestaat dat dit proces eerst in Saoedi-Arabië zelf plaatsvindt.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2770   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2770  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.