Staatloos in België: 'Ik wil dat ze me als mens erkennen.'

De VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR spoort de Belgische regering aan actie te ondernemen om een einde te maken aan de situatie van staatlozen in België. Op dinsdag 5 februari kwam het rapport “Staatloosheid in België” uit. Op een dag later werd het besproken in het federaal parlement.

  • Evelien Vehof Khalid, geboren in Somalië maar staatloos in Nederland. Het aantal staatlozen in België wordt geschat op 700, maar dit aantal ligt waarschijnlijk hoger. Evelien Vehof

Het onderzoek naar het demografische luik van het rapport werd gesuperviseerd door het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en Racismebestrijding (CGKR). Volgens het centrum zijn er wereldwijd naar schatting zo’n 12 miljoen staatlozen: ‘Zij hebben geen nationaliteit en worden in geen enkel land als burger erkend. Op papier bestaan zij niet. Het is moeilijk een accurate schatting te geven van het aantal staatlozen in België. Vandaag de dag zijn er iets minder dan 700 staatloze personen geregistreerd in ons land. Elk jaar vragen ongeveer 100 mensen de erkenning als staatloze aan.’

Het centrum toont verder aan dat staatlozen in België vaak dezelfde origine hebben: bijna twee derde van hen werd geboren in Europa, meer bepaald in de voormalige Sovjet-Unie, het voormalige Joegoslavië, Duitsland en Roemenië. Ook komt een aanzienlijk aantal staatlozen in België uit het Midden-Oosten en Azië. In België zijn er sinds het begin van de eenentwintigste eeuw meer vrouwen onder de staatlozen en daalt hun leeftijd. De legaal in het land verblijvende staatlozen zijn echter voor het merendeel mannen (61% in 2010) in de actieve leeftijd (75% was tussen 20 en 60 jaar oud).

De oorzaak van staatloosheid is vaak geworteld in juridische kwesties, maar de gevolgen op menselijk vlak zijn dramatisch. Omdat staatlozen technisch gezien geen burger zijn van een land, worden hen basisrechten ontzegd en hebben zij in vele landen geen toegang tot werk, huisvesting, onderwijs en gezondheidszorg. Zij kunnen geen eigen bankrekening openen, eigendom bezitten, wettig trouwen of de geboorte van hun kind laten registreren.

Leven in limbo

Eén van de staatlozen die geïnterviewd werd voor het rapport stelt het als volgt: ‘Ik wil erkend worden als mens. Op dit moment kan ik niets doen. Ik heb geen enkel recht.’ Het gebrek aan een nationaliteit leidt vaak tot discriminatie, marginalisatie en zelfs blootstelling aan arrestatie en langdurige hechtenis. Sommige geïnterviewde staatlozen vertrouwden toe dat de ontzegging van hun identiteit in combinatie met de wrede ervaringen zelfs hun mentale gezondheid hebben aangetast.

In de vele interviews met staatloze personen voor het rapport duikt een gemeenschappelijk thema meermaals op: het gevoel van verspilling. Verspilling van tijd in pogingen om hun staatloosheid te bewijzen, verspilling van energie wegens het leven in de illegaliteit, verspilling van een mensenleven. ‘België heeft de mogelijkheid en de plicht om deze mensen te helpen,’ zegt Paolo Artini, Adjunct Regionaal Vertegenwoordiger voor UNHCR in West-Europa. ‘Leven in limbo is een bijzonder pijnlijke ervaring voor staatloze mensen. UNHCR is bereid de overheid bij te staan en te ondersteunen bij het wegwerken van deze anomalie met de geschikte politieke en juridische actie.’

Beleidsaanbevelingen

De registratie van staatlozen en de bepaling van staatloosheid blijft problematisch. In veel gevallen hebben staatlozen geen enkele status met als resultaat dat zij en hun familie vaak in de illegaliteit leven. Zelfs nadat ze zijn erkend als staatloze krijgen ze niet automatisch een verblijfsvergunning. Hun status is in feite een lege huls.

Eerder dit jaar kondigde de Belgische regering aan het Verdrag van 1961 tot Beperking van Staatloosheid te bekrachtigen tegen juni 2013. Hiermee geeft België een positief voorbeeld voor een nog groot aantal landen waar nationaliteitswetgevingen met betrekking tot staatloosheid in gebreke blijven. België kondigde ook aan de procedure voor erkenning van staatloosheid te herzien.

‘Dit zijn enorme stappen om staatloosheid uit te roeien,’ zegt Paolo Artini. ‘We hopen dat dit het begin is van een constructieve dialoog die leidt tot een betere bescherming van staatlozen.’

Jozef De Witte, directeur van het CGKR, formuleerde het als volgt in de besluiten van de studiedag in het federaal parlement over het rapport: ‘De klemtoon moet liggen op meer rechtszekerheid en verblijfszekerheid voor de staatlozen.’

Reacties op het rapport

Eva Brems van Groen vindt het goed dat UNHCR met hun campagne rond staatloosheid het thema op de agenda zetten: ‘Sinds 2011 zien we een aantal bemoedigende wijzigingen in het Belgisch beleid. Dat de Belgische regering heeft beloofd om het Verdrag van 1961 tot Beperking van Staatloosheid te bekrachtigen tegen juni 2013, is werkelijk een enorme stap vooruit.’

Toch deelt Eva Brems een aantal bezorgdheden die in het rapport en haar aanbevelingen naar voor komen: ‘In het bijzonder rond de preventie en beperking van staatloosheid is er nog heel wat werk aan de winkel. Het probleem van staatloosheid heeft vele oorzaken, maar wij kunnen er in ons land alvast voor zorgen dat we een wetgeving uitwerken die het onmogelijk maakt dat er een toestand van staatloosheid ontstaat. In dat verband spelen de herziening van het Wetboek van de Belgische Nationaliteit en een mogelijke toetreding tot het Europees Verdrag inzake Nationaliteit een grote rol. Ik hoop dan ook ten zeerste dat we daarin vooruitgang kunnen boeken in de nabije toekomst.’

Els Keytsman van Vluchtelingenwerk Vlaanderen is ook tevreden dat de UNHCR staatloosheid in België heeft beschreven: ‘We onderschrijven ook beleidsaanbevelingen, zoals het instellen van het statuut van staatloze. Belangrijk hierbij is dat de procedure wordt opgevolgd door het Commisariaat-generaal voor de Vluchtelingen. Voor ons hangt het statuut van staatloze ook samen met het toekennen van een verblijfsvergunning. Deze maatregelen staan ook in het regeerakkoord van de huidige regering en wij zullen lobbyen bij staatssecretaris Maggie De Block om werk te maken van deze afspraken.’

Bert Anciaux van SP.A: ‘Ik verwacht dat de regering haar engagement nakomt in het regeerakkoord. Namelijk de ratificatie van het Verdrag van de Verenigde Naties van 1961 tot voorkoming van de staatloosheid en het instellen van een procedure voor de erkenning van de status van staatloosheid. Dit is ook wat het Centrum voor Gelijke Kansen en Racismebestrijding al jaren aanbeveelt in hun jaarlijkse rapporten over migratie. We hebben hierover voordien al vragen gesteld aan de minister van Justitie en Buitenlandse Zaken. Maar die aan Justitie is vervallen toen Di Rupo I aantrad. Gezien dit in het regeerakkoord kwam te staan, voelden we niet de nood om meteen die vraag opnieuw te stellen. Maar met dit rapport in de hand zullen we de minister van justitie ondervragen over de stand van zaken met betrekking tot de ratificatie. We zullen daarnaast ook de staatssecretaris van Asiel en Migratie ondervragen over de voortuitgang rond de procedure tot erkenning van staatloosheid.

Sabine Vermeulen, senator voor N-VA: ‘Staatloosheid is minder bekend, waardoor er ook minder aandacht werd besteed aan eventuele oplossingen. Wie onder het begrip staatloze valt, moet een nationaliteit krijgen. Meestal wordt dit de nationaliteit van het land waar men verblijft. Er is wetgeving in de maak met betrekking tot het probleem van staatlozen. We moeten er wel over waken dat staatloosheid niet zal gebruikt worden om opnieuw snel Belg te worden omdat men hoe dan ook een nationaliteit moet hebben.’

Volgens Vluchtelingenwerk Vlaanderen staat de discussie om snel belg te worden los van de kwestie van de staatlozen in België. Staatlozen hebben per definitie geen nationaliteit. Dat is wel een mensenrecht dat beschreven staat in de internationale conventies die België mee ondertekend heeft. Staatloosheid mag enkel een tijdelijke status zijn als overgang naar een nieuwe nationaliteit.

Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Maggie De Block reageerde nog niet op het rapport. Haar woordvoerster:’Maggie de Block kan spijtig genoeg inhoudelijk nog niets melden over het UNHCR-rapport over staatlozen. UNHCR heeft een gesprek gehad met de staatssecretaris om het rapport voor te stellen en momenteel zijn we de inhoud en hun voorstellen aan het bestuderen. Er zal de komende dagen geen evolutie in dit dossier zijn wat het kabinet betreft. Een grondige studie en bespreking van het rapport vragen meer tijd.’

Lees ook Staatloos in Europa, de reeks portretten die verscheen in MO*magazine van mei 2012.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.