'Strijd om aardse invloedssferen zet zich voort in de ruimte'

Amper drie jaar geleden jaagden ontboezemingen van China’s luchtmachtgeneraal numero uno Xu Qiliang Amerika de stuipen op het lijf. ‘Wie de ruimte beheerst, heeft de macht over land en zee. Een wedloop is onvermijdelijk en onomkeerbaar,’ vertelde hij aan Chinese journalisten. Peking zelf houdt vol dat zijn ambities in de ruimte vreedzaam zijn. ‘Het is niet onze bedoeling om andere landen voorbij te steken. De ontwikkeling van een Chinees ruimtestation tegen 2020 is alleen in ons eigenbelang’, zei Wang Zhaoyao, directeur van het bemande ruimteprogramma naar aanleiding de Shenzhen 9 missie.

Enkele recente rapporten en analyses brengen nuance in de paniekgolf. Het Amerikaanse Departement van Defensie wijdt in haar laatste rapport over China’s militaire ambities slechts een halve pagina aan de ontwikkeling van het Chinese ruimteprogramma. Het rapport voorspelt dat ‘China’s groeispurt zijn tol zal eisen’. De Sino-Amerikaanse Commissie voor Economie en Veiligheid waarschuwt in zijn recente analyse wel voor de snelheid van de Chinese groei. ‘Amerika blijft de grootste speler, maar China is op weg een supermacht in de ruimte te worden. Chinese vredelievende ambities kunnen snel keren.’

Er zijn genoeg argumenten die China’s ruimteplannen verdacht maken. Niet in het minst het gebrek aan transparantie van de Chinese overheid en het feit dat het ruimteprogramma onder commando van het Chinese leger opereert. ‘Satellieten kunnen militaire schepen en basissen van andere naties lokaliseren. China kan die informatie misbruiken voor een militaire aanval of satellieten van andere landen uitschakelen. Dat zou voor Amerika’s veiligheid een ramp betekenen want zonder satellieten kan je geen militaire operaties uitvoeren’, zegt Dan Blumenthal, China expert bij het Amerikaans Instituut voor Beleidsonderzoek in Washington.

Volgens Brian Weeden, China expert bij Secure World Foundation, zal het probleem zichzelf oplossen: ‘Het moment dat China op gelijke hoogte staat met de VS en Rusland is nog ver weg, laat staan dat het hen zou kunnen overtreffen. Het land worstelt met zijn economische groei. Net als elk ander land ter wereld moet het keuzes maken over zijn uitgaven.’

Wilde Westen

Amerika raakt het maar niet eens over een gepaste reactie op China’s succes. Samenwerking tussen de NASA en China’s ruimteagentschap is sinds vorig jaar onmogelijk door een verbod op het gebruik van federaal budget voor technologische en wetenschappelijke uitwisseling met China. Het idee achter de regel, een republiekeins voorstel, is dat Amerika niet kan meewerken aan China’s technologische vooruitgang zolang China geen betere mensenrechtensituatie en transparantie kan voorleggen.

NASA boegbeeld Charlie Bolder staat al van bij het begin sceptisch tegenover de regel. Hij vindt samenwerking cruciaal om escalatie te vermijden en een brug te slaan tussen beide supermachten. ‘Een minimale samenwerking gebaseerd op wederzijds vertrouwen, transparantie en respect kan alleen maar in het voordeel van ieders belangen spelen. Kijk maar naar onze intense samenwerking met aartsrivaal Rusland in het ISS.’

Sinds Shenzhou-9 herleeft de discussie. Zowel binnen de VS als in Europa roepen politici op tot meer samenwerking met China. ‘Een gevaarlijke ontwikkeling’, vindt Jonathan Holslag bij het China Instituut van de VUB (BICCS). ‘Samenwerking moet zeker aangemoedigd worden, maar op dit moment bouw je een huis op drijfzand. Er is geen enkele internationale conventie of internationale organisatie die de wedloop in de ruimte stuurt. Daardoor krijg je Far West toestanden. Eén incident is genoeg om de boel te laten ontploffen.’

Voor de goede vrede

‘Waarom zou je niet samenwerken met China?’, vraagt Weeden zich af. ‘Als de rest van de wereld samenwerking weigert, zou dat China er van weerhouden om samen te werken met Iran en Noord-Korea? Zal dat de spanning over de Straat van Taiwan bekoelen? Zal het de groeispurt afremmen? Driemaal neen. We zullen zelfs nog slechter af zijn. Net als met Rusland is het beste wat we kunnen doen een relatie van wederzijds begrip en eerlijke afspraken opbouwen, mits we op onze hoede blijven voor mogelijk gevaar.’

China doet eigenlijk net hetzelfde. ‘De Chinezen zijn gefrustreerd over de nucleaire kloof met de VS. Daarom zetten ze in op cyberspace en ruimtevaart als defensieschild tegen mogelijke aanvallen. Ze zijn voorbereid op het ergste en houden de ‘vijand’ in de gaten via spionagesatellieten’, zegt Jonathan Holslag.

Toch ziet Holslag in China geen boeman. ‘Het is vooral een zaak van nationaal prestige. Ze zien het als een correctie van de machtsbalans. Ruimtevaart als de arena waarin ze hun competitiviteit kunnen verbeteren en een tegengewicht bieden aan Amerika’s dominantie op militair, technologisch en wetenschappelijk vlak. Kortom: de strijd om invloedssferen op aarde zet zich in de ruimte voort.’