'Tegen 2020 worden atoombommen uit Kleine Brogel gemoderniseerd'

Hoeveel nucleaire wapens liggen er in Kleine Brogel?

Kristensen: In november 1963 hebben de VS voor het eerst nucleaire wapens in België gestationeerd. De codenaam toen was Pine Cone (‘dennenappel’, kc). Sindsdien hebben België en de VS verschillende bilaterale verdragen gesloten, over de stationering zelf, over de technische aspecten van de opslag, over compensatie in het geval van ongevallen of incidenten…

In 2000, toen Clintons ambtstermijn erop zat, gaf hij de Amerikaanse luchtmacht de toestemming om 480 nucleaire wapens in Europa te hebben, waaronder twintig in Kleine Brogel. Sindsdien hebben de VS hun arsenaal in Europa met meer dan de helft verkleind – voornamelijk door ze helemaal uit Groot-Brittannië en uit de Duitse basis in Rammstein weg te halen. Nu zijn er nog zo’n 180 verspreid over Europa. Mogelijk is ook in Kleine Brogel het aantal licht gedaald. Ik vermoed dat er nu net iets minder dan twintig liggen. Het precieze cijfer kent alleen een heel klein groepje personen op het Belgische ministerie van Defensie. Zelfs premier Elio Di Rupo kent – normaal gesproken – dat aantal niet. Al zou hij het wel aan de VS kunnen vragen als hij dat zou willen.

Het gaat om bommen van het type B61. Hoe zien die eruit?

Kristensen: Het is een glimmend zilverkleurig wapen van vijf tot zes meter lang. Het weegt zowat een halve ton, heeft vier staartvleugels en ziet eruit zoals de klassieke atoombom in cartoons. Dan heb je nog de kernkop zelf, een cilinder van vijftig tot zeventig centimeter met twee componenten binnenin: de starter en de lading.

Kunnen de inwoners van Kleine Brogel op beide oren slapen?

Kristensen: Natuurlijk moet je bezorgd zijn als je naast kernbommen woont. Er is altijd een veiligheidsrisico. In 1997 ontdekte de Amerikaanse luchtmacht tijdens een veiligheidsaudit dat een nucleaire ontsteking veroorzaakt zou kunnen worden wanneer bliksem inslaat net op het moment dat de nucleaire wapens uit de ondergrondse bewaarplaats naar boven worden gehaald voor onderhoud. Zo’n bliksemscenario is natuurlijk heel erg onwaarschijnlijk. Maar er zijn nog andere dingen die kunnen misgaan. Stel je voor dat een transportvliegtuig met de wapens zou neerstorten en vervolgens het materiaal zich naar buiten zou verspreiden. Dan krijg je contaminatie. Een derde potentieel risico is een veiligheidsdreiging tegen de basis.

Waarom zou een transportvliegtuig met de wapens onderweg zijn?

Kristensen: Normaal laat men ze inderdaad op de basis liggen. Kleine onderhoudsbeurten kunnen daar gebeuren. Maar voor grotere onderhoudswerkzaamheden of om defecten op te lossen, moeten de VS de wapens terughalen. Tegen 2020 zullen alle wapens uit Kleine Brogel weggehaald worden voor onderhoud in de VS. Ze zullen worden gemoderniseerd en naar België terugkeren als een accurater nucleair wapen – zoals het er nu naar uitziet tenminste.

In Nederland hebben de voormalige premiers Ruud Lubbers en Dries Van Agt recent de aanwezigheid van nucleaire wapens in hun land bevestigd. Moet België dat voorbeeld volgen?

Kristensen: Absoluut. Belgische ex-premiers moeten zich bij hun Nederlandse collega’s aansluiten en het

‘Natuurlijk moet je bezorgd zijn als je naast kernbommen woont.’

ema aankaarten. Ze kunnen vertellen over de tijd toen zij aan het hoofd van het land stonden – zonder details over de huidige situatie bloot te leggen.

Wat zou het uithalen?

Kristensen: Overheden doen aan volksverlakkerij: ze zeggen dat ze officieel niet kunnen bevestigen of ontkennen of er nucleaire wapens op de basis aanwezig zijn. Dat geheimhoudingsspelletje wordt gebruikt om het publieke debat te bevriezen. Ze verstoppen er zich achter. ‘We hoeven je vragen over veiligheidsbezorgdheid niet te beantwoorden want we kunnen niet bevestigen of ontkennen dat de wapens er zijn.’ Het is belangrijk dat politici die geheimhouding ter discussie stellen – en dat kunnen Belgische ex-premiers doen.

In zijn regeerakkoord belooft de regering-Di Rupo ‘op een besliste manier te ijveren voor internationale initiatieven met het oog op een verdere ontwapening – inbegrepen nucleaire’.

Kristensen: De internationale gemeenschap moet dus het initiatief nemen? Je weet heel goed dat één land genoeg is om alles te blokkeren, dan gebeurt er toch niets. Als de Belgische regering het echt méént en in Europa vooruitgang wil boeken op dit thema, dan moet het dat thema op tafel leggen, en haar eigen beslissing doorduwen om de wapens uit België te laten terugtrekken. Dat kan België zelf beslissen, al hangt het natuurlijk ook samen met de Navo. België moet het thema dus intern binnen de Navo aankaarten, maar het ook direct met de VS bespreken. Het moet Washington laten weten dat het een plan voor de verwijdering van de wapens wil zien, binnen een redelijk tijdskader. Als je naar andere landen kijkt om beslissingen te nemen, zal er niets gebeuren.

Waarom liggen er nog steeds Amerikaanse wapens in Europa?

Kristensen: Deels uit traditie. Regeringsinstellingen veranderen dingen niet graag. De Navo heeft de voorbije jaren de status-quo herbevestigd –een grote teleurstelling. Binnen de NAVO is er een grote kloof tussen lidstaten die de kernwapens weg willen uit Europa, België bijvoorbeeld, en andere landen die nog niet zo lang geleden bezet werden door de Sovjet-Unie. Zij staan heel wantrouwig tegenover Rusland en zoeken geruststelling. Maar hun echte veiligheidszorgen hebben eigenlijk niets te maken met nucleaire wapens – ze kunnen beter beantwoord worden met capaciteiten die wel relevant zijn.

Wat is het beste argument tegen de aanwezigheid van die wapens in Europa?

Kristensen: Ze zijn niet langer nodig want ze dienen niet langer een militair doel. Vergeet niet dat ze in Europa zijn geïnstalleerd om te voorkomen dat het Sovjetleger Berlijn zou binnenvallen. Dat tijdperk is voorbij. Dus kunnen ze weg. Zo eenvoudig is het.

Dit is een uittreksel uit een langer interview met Kristensen dat plaatsvond op 29 augustus. Het volledige interview verschijnt op woensdag 25 september in MO*magazine.

De Belgische Vredesbeweging organiseert op 20 oktober 2013 een grote manifestatie, vanaf 13u in het Jubelpark in Brussel. De boodschap: “Time to Go! Kernwapens weg uit België.” Meer info op www.timetogo.be.

Met dank aan professor Tom Sauer voor de input.