Terug naar Kaboel

België tast grenzen van gedwongen uitwijzing af

België heeft geen terugnameakkoord met Afghanistan over de uitwijzing van uitgeprocedeerde asielzoekers. Toch sturen we mensen naar Kaboel terug en werden in september nog twintig Afghanen opgesloten in afwachting van een repatriëring. Kan dat?

  • Brecht Goris Vluchtelingenwerk Vlaanderen wil een moratorium op uitwijzingen van Afghanen totdat er een goede analyse gemaakt is van de veiligheidssitutatie. Brecht Goris

De zaak-Navid Sharifi bracht, net als de zaak van zijn voorganger Parwais Sangari, een fel debat op gang over ons integratie- en terugkeerbeleid. Op de vraag of het ethisch en moreel is om mensen terug te sturen die hier een duurzaam verblijf hebben opgebouwd, kwam het antwoord dat wetten niet werden goedgekeurd om uitzonderingen toe te laten maar om grenzen te trekken en duidelijkheid te scheppen. Maar echt helder is die legale kant alvast niet, net zoals de Afghaanse stem in de zaak. Aanvaarden de Afghaanse autoriteiten zomaar dat België Afghaanse burgers – ook burgers die al lang naar buurlanden Pakistan en Iran waren verhuisd – terugstuurt naar Kaboel, een arme stad die tot de vijf snelst groeidende steden ter wereld behoort?

Zelfs voor de best geïnformeerde krantenlezer is het moeilijk om de stem van de Afghaanse overheid terug te vinden in de debatten over de repatriëring van uitgeprocedeerde Afghanen. Aan de ene kant vreemd, want je zou denken dat Afghanistan hier toch zijn zeg in wil hebben. Aan de andere kant te verwachten, als je ziet hoe stevig het gordijn wordt dichtgetrokken over terugnameakkoorden tussen België en herkomstlanden. Op het herhaalde verzoek van MO* om een gesprek met de ambassade kwam het antwoord dat ‘de ambassadeur – de enige die antwoordt op dit soort vragen – vastzit in Kaboel’. Met andere woorden, het onderwerp ligt gevoelig in termen van diplomatie.

Zowel Europa als de Benelux en België proberen terugnameakkoorden te bedingen. Dat zijn bilaterale administratieve akkoorden die afspraken bevatten over de verwijdering en terugname van vreemdelingen die niet (langer) het recht hebben om zich op het grondgebied van een bepaald land te bevinden. Dat loopt niet altijd van een leien dakje. Het is vaak een kwestie van jaren onderhandelen. Lees: economische investeringen of financiële steun in het terugnameland helpen. Onderhandelingen lopen vaak vast op criteria in verband met visaversoepeling. De onderhandelingen van België met Marokko en Algerije over een terugnameakkoord zitten zo al jaren in een impasse. Toch werkt Marokko mee, zozeer zelfs dat het land in de top vijf staat van landen waarheen België gedwongen terugstuurt.

In het geval van Irak is dat anders. Ook hier is geen sprake van een terugnameakkoord. De Iraakse autoriteiten laten officieel geen gedwongen terugkeer uit Europa toe en weigeren om reisdocumenten af te leveren voor een Irakees die niet instemt met zijn terugkeer. België kan Irakezen dus niet gedwongen terugsturen en zet bijgevolg alle zeilen bij om mensen vrijwillig te laten terugkeren. Nederland, transparanter over terugnameakkoorden dan België, onderhandelde eind juni nog met Irak over gedwongen terugkeer. Het stelde voor om 5,5 miljoen euro voor reïntegratie van teruggekeerden in een fonds te beleggen en bood Iraakse studenten vijftig plaatsen in het hoger onderwijs aan.

Wettelijk kader

Ook België en Afghanistan hebben geen terugnameakkoord gesloten. De Afghaanse ambassade in Brussel weigert sinds kort ook officieel om een laissez-passer of andere reisdocumenten af te leveren ‘voor Afghaanse burgers die niet willen terugkeren’. Toch vinden sinds oktober 2011 gedwongen uitwijzingen naar Kaboel plaats. De Dienst Vreemdelingenzaken stuurt mensen immers terug met een Europees laissez-passer. Via dit reisdocument, initieel voor diplomatiek verkeer, kan de DVZ Afghanen toch door de Afghaanse douane loodsen. Dat is een zeer betwistbare manier om repatriëring te regelen, zeggen advocaten. Vandaar de vraag: schendt België de wet?

‘Het klopt dat repatriëring naar Afghanistan in de strikte zin niet volgens het boekje verloopt’, zegt Els Keytsman van Vluchtelingenwerk Vlaanderen. ‘Een Europees terugnameakkoord bestaat niet, en daarbuiten bestaat geen wettelijke regeling die criteria voorschrijft.’ Maar in de praktijk blijkt repatriëring toch mogelijk door een zogenaamd memorandum of understanding of een onderlinge afspraak, ondertekend door de Afghaanse ministeries van Binnenlandse Zaken en van Vluchtelingen en Terugkeer, de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR en de Belgische overheid. Dat protocolakkoord was in eerste instantie bedoeld om vrijwillige terugkeer mogelijk te maken. Gelet op het gebrek aan kandidaten die vrijwillig naar Kaboel terug willen, wordt het nu echter gebruikt voor gedwongen terugkeer.

De kern van de zaak is dat dit memorandum of understanding zelfs nog niet officieel werd goedgekeurd door alle Afghaanse autoriteiten. Er ontbreken nog handtekeningen. ‘De facto wordt het echter al wel toegepast’, legt Keytsman uit. ‘Tussen 2011 en juli 2013 werden in totaal 44 Afghanen gedwongen gerepatrieerd. Dat is dus niet de grote massa. Collectieve vluchten zijn er nu niet, omdat Afghanistan maar een paar mensen per maand toelaat.’ Het is dus zeer de vraag wat er zal gebeuren met de 42 Afghanen die in september opgepakt werden en nu in de centra wachten op een gedwongen uitwijzing.

Veiligheid

‘De Europese opvatting dat er geen alternatief is dan mensen terug te sturen, klinkt erg hol in Kaboel’, vindt de Londense Liza Schuster, die in Afghanistan onderzoek deed naar de re-integratiemogelijkheden van gedeporteerde Afghanen. ‘Daar overheerst het algemene gevoel dat Europese lidstaten veel betere alternatieven kunnen bieden en meer mogelijkheden hebben dan de Afghaanse regering.’ Ze zei dat ook op een internationale studiedag over de terugkeer van niet-begeleide minderjarigen in mei dit jaar. Volgens Schuster vrezen Afghaanse politici dat de publieke opinie steeds minder ingenomen is met het idee dat Afghanistan samen zou gaan werken met Europese lidstaten die hun zonen terugsturen. Veel Afghaanse jongeren die in de voorbije jaren zonder ouders in Europa aankwamen, konden de tocht vooral maken dankzij het kapitaal van hun familie, een verloren investering in het geval van terugkeer.

En dan is er uiteraard nog de veiligheidskwestie. In september dit jaar besloot het Commissariaat-Generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen om de asielaanvraagdossiers van Afghanen tijdelijk te bevriezen. De asielinstantie doet dat op basis van de nieuwe richtlijnen van de VN-Vluchtelingenorganisatie UNHCR, die de verslechterde Afghaanse veiligheidssituatie van 2013 onder de loep wil nemen. Experts voorspellen dat de veiligheid er nog op achteruit zal gaan in 2014, het jaar waarin alle internationale troepenmachten zich uit Afghanistan zullen terugtrekken. Els Keytsman van Vluchtelingenwerk begrijpt dan ook niet waarom er op dit moment mensen worden teruggestuurd naar Afghanistan. Totdat er een goede analyse gemaakt is van de veiligheidssituatie, vraagt de organisatie een moratorium op de uitwijzingen.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.