'Verandering is nodig, maar moet participatief gebeuren'

De oudste van de drie is de werking van Antwerpen, ze werd in 2005 opgericht door Riccardo Petrella. Sinds 2004 worden wereldwijd Universities for the Common Good opgericht. De gedachte achter de oprichting en naamkeuze was dat verandering eigenlijk vanuit de universiteiten moest komen, maar die rol speelden ze tot dan niet.

De naam Universiteit voor het Algemeen Belang werd gekozen enerzijds als kritiek op de universiteiten, maar ook als constructieve aanzet tot verandering. De UAB ‘woont in’ op de campus Sint Lucas van de Karel de Grote-Hogeschool in Antwerpen. Ook de Hasseltse variant is op de campus van de Hasseltse universiteit gelegen. Hun inkomsten komen van de Hasseltse universitet en de PXL Hogeschool. Tussen de onderwijsinstellingen en hun ‘universiteiten’ is er een nauwe samenwerking.

Geïnspireerd door de UAB hoopt de nieuwe Hasseltse inrichting dat de studenten betrokken en geïnteresseerd zullen raken in de werking. Door de gedeelde locaties is er intensieve samenwerking mogelijk. De studenten worden uitgenodigd voor de opening van de ‘universiteit’ op 27 november en voor andere evenementen die er zullen plaatsvinden. Een van de ideeën is om aan de studenten te vragen om het peter- of meterschap van een vluchtelinggezin op zich te nemen.

Medeoprichter van de Antwerpse UAB is Leonor Wiesbauer. Zij is docente aan Sint Lucas, departement Kunst van de Karel de Grote-Hogeschool Antwerpen. Samen organiseren ze regelmatig salons, acties, conferenties, studiedagen en tentoonstellingen.

Volgens Fred Louckx, oprichter van De Toekomstfabriek, is het geen toeval dat soortgelijke initiatieven nu ontstaan: ‘Ik denk dat hoe langer hoe meer mensen zich bewust van zijn dat er dingen moeten veranderen. Maar dat moet zeker op een participatieve manier gebeuren. Het wordt steeds duidelijker dat je niet zo veel bereikt met experts die hun kennis komen debiteren. Maatschappelijke verandering moet van onderuit komen, vanuit een groep en ze moet traag verwezenlijkt worden. In dat opzicht is er wel steeds meer interesse voor dergelijke aanpak te merken.’

Geen symptoombestrijding

Wat is precies het opzet van de gloednieuwe Universiteit voor Maatschappelijk Belang in Hasselt? Coördinator Felix Bergers legt uit: ‘Onze oprichting is geïnspireerd door de Universiteit voor het Algemeen Belang van Riccardo Petrella. De bedoeling van de Universiteit voor het Maatschappelijk Belang in Hasselt is om allerlei groepen en ngo’s samen te brengen. We bieden de kans tot overleg tussen de bewegingen voor armoedebestrijding, de ontwikkelingssamenwerking, de natuurbescherming, de vredesbeweging, enzovoort. Ik denk dat we daarin uniek zijn. Door over de muurtjes heen te kijken, wordt duidelijk dat de gemeenschappelijke problemen vaak dezelfde wortels hebben. Wij denken dat het loont om ons samen in te zetten voor maatschappelijke veranderingen. Vernetting is voor ons een basisbegrip.’

De oprichters willen in Hasselt vooral bruggen slaan tussen bestrijding van armoede en sociale cohesie en een dialoog beginnen tussen de verschillende levensbeschouwingen en intercultureel werken.‘Ons actieterrein is heel breed. We werken aan een warmere samenleving, die ook duurzaam is.’

De voorstellen voor projecten komen uit de stuurgroep, daarin zitten mensen van verschillende basisgroepen en ngo’s. Zij stippelen de koers uit.

Verder zijn mensen welkom om kennis te komen maken, een praatje te slaan en ideeën binnen te brengen. Momenteel is er een stroom van mensen en groepen die langskomen voor overleg. Er komen uiteenlopende dingen aan bod, zoals bijvoorbeeld een doorgeefwinkel of een werkgroep rond een nieuwe economie op coöperatieve basis. ‘Wanneer we al die plannen en ideeën aan elkaar linken, kunnen we zorgen voor een behoorlijke alternatieve beweging. Alle onrechtvaardigheid in de maatschappij zorgt voor een veelheid aan symptomen. Het heeft weinig zin om een symptoom te bestrijden als men niet de hele ziekte aanpakt’, vindt Felix Bergers.

Bruto Nationaal Geluk

‘De common goods universities bestaan wereldwijd, maar de Antwerpse Universiteit voor het Algemeen Belang is een van de meest concrete,’ vertelt Maarten Desmet, die zetelt in de raad van bestuur en het dagelijks bestuur van de UAB. De universiteit beschikt immers over een vaste locatie met een bibliotheek, een ontvangstruimte en we hebben een vast team van vrijwilligers. Door middel van publicaties, tentoonstellingen en seminaries, wil de UAB op verschillende manieren bijdragen aan een betere samenleving.

‘We profileren ons heel bewust als hoog van kwaliteit en laag van drempel, open en toegankelijk zodat iedereen met zijn vragen, aanbod  en problemen kan komen aankloppen. Aan sommige vragen kunnen wij meewerken en andere moeten we doorverwijzen naar een van onze talloze partners. Wij zijn echter geen platform voor verenigingen, wel een bruggenbouwer en in het Vlaamse landschap in dat opzicht dus  een netwerkorganisatie.’

Een voorbeeld van een project van het UAB is het boek Bruto Nationaal Geluk. Bhutan ontwikkelde en introduceerde het principe van het Bruto Nationaal Geluk, dat zegt dat het welzijn van de bevolking altijd moet primeren boven de welvaart van een land. Het hoogste doel van een land, stad of bevolking moet dus ‘geluk’ zijn.

Een ander project gaat over cocaïne. Sophie van Haasen werkte in Colombia met kindsoldaten en zag daar dat de cocaïnehandel een nefast effect op hen heeft. Terug in Antwerpen realiseerde ze zich dat fair trade hier aan populariteit won. Sophie Van Haasen wilde dat cocaïnegebruikers zich er van bewust werden dat de drugs helemaal niet fair trade is en ze vond dat de gebruikers hierover geïnformeerd moesten worden. Met dat concrete probleem kwam ze naar de Antwerpse Universiteit voor het Algemeen Belang. Samen met haar en De Sleutel, een centrum ter preventie van en voor mensen met drugsproblemen, ontwikkelden we naast onze infobrochure samen een lessenpakket over hoe cocaïne niet in de fair trade beweging noch in vrede of in duurzame ontwikkeling past.