VN-kogels doden burgers, melden getuigen

Een Afrikaans gezegde zegt “Quand deux éléphants se battent, c’est la brousse qui en souffre”. Twee olifanten vechten.  Het hele woud lijdt pijn. Ook nu weer lijdt het woud onder de zware gevechten tussen het Congolese leger en de rebellen van de M23 in het territoire Rutshuru.

Dat is een zoveelste herhaling van een schema dat zich al vijftien jaar herhaalt: de vechtende partijen veranderen weliswaar steeds van naam maar eigenlijk zijn het altijd min of meer dezelfde spelers. Het Congolese leger vecht met het Rwandese leger of een door het Rwandese leger gesteunde militie. Beide kanten eisen de uitschakeling van het FDLR – dat zijn de restanten van de genocidaires en de Rwandese vluchtelingen die tijdens de Rwandese genocide naar Congo vluchtten. Die eis is het voorwendsel voor het geweld dat ze zelf aanrichten.

Ook dit keer staat de FDLR in het brandpunt van het oorlogsdiscours van beide zijden. Kolonel Kazarama, woordvoerder van de M23 tijdens een persconferentie in Kiwanja: “Het Congolese leger en het FDLR zijn een coalitie aangegaan om tegen ons te vechten.” Het Congolese leger van haar kant beschuldigt M23 ervan een coalitie te vormen met het FDLR.

Beide kanten beschuldigen elkaar van wreedheden. Kazarama eindigde zijn persconferentie met: “Ik zal u tonen wat het Congolese leger heeft aangericht. Ze hebben burgers afgeslacht in Mabenga.” In Mabenga treffen we inderdaad twee lijken. De mannen zijn doodgemarteld. Hun handen vastgebonden op de rug. Hun bovenlichaam is ontbloot. De twee lijken liggen niet ver van een grote rivier. Bij de rivier vinden we nog bovenkledij. We vrezen dat de dragers van deze kledij ook zijn gemarteld en gedood en vervolgens in de rivier zijn geworpen.

Enkele honderden meter verder vinden we een uitgebrande vrachtwagen. Zijn lading, wapens en munitie, zijn vernietigd. Achtergelaten door het Congolese leger en vernietigd opdat de lading niet in handen van M23 zou vallen. In het ziekenhuis vinden we de chauffeur van de vrachtwagen. Hij is zwaar gekwetst. Hij en anderen bevestigen wat we reeds vermoedden: het Congolese leger heeft die burgers gedood. Hij verklaart dat er nog burgers meegenomen zijn op verdenking van steun aan de M23. Een verdenking die volgens hem op niets gebaseerd is.  De priester in Kiwanja legt dezelfde verklaringen af. Tot nu toe is niemand die meegenomen werd, teruggevonden. Ik noteer hun namen.

Nog iets verder, in Mabungo, zijn slachtoffers gevallen bij een gezamenlijke actie tegen de M23 van de VN-soldaten (van de vredesmacht Monusco) en het Congolese leger. Vechtende partijen vermengen zich onder de bevolking, en de partijen, inclusief de VN, deinzen er niet voor terug om ook in die omstandigheden te schieten. Verschillende mensen in Mabungo getuigen hierover. Ze werden vanuit helikopters beschoten. Bij de aanval werden vijf gevechtshelikopters ingezet met geschut. Twee waren kakikleurig (van het Congolese leger) en drie waren wit met de letters UN in het zwart.  De vijf helikopters namen deel aan de beschietingen. Tientallen huizen zijn vernietigd. De heer Cyprien, “Sipi” genoemd, van beroep taximan (met de brommer) werd samen met zijn kind gedood. Zijn vrouw is ernstig verwond.

De VN-troepenmacht komt ook vaak niet tussen om de bevolking te beschermen, zelfs als ze vlakbij is. Een slachtoffer bevond zich naast de VN-basis in Kiwanja toen ze getroffen werd.  Zo is Kiringa zowel door het Congolese leger beschoten als door de M23, terwijl de aanwezige VN-soldaten, uit India, niet tussenkwamen. Ze maakten zich, integendeel, met hun tanks uit de voeten. Hun Congolese tolk zegt me smalend: “Ja, elk zorgt voor zijn eigen veiligheid.” Eens te meer stelt zich de vraag tot wie de bevolking zich moet wenden voor haar verdediging?  Het ziekenhuis in de stad Rutshuru ligt vol zwaar gekwetsten.  We mogen het ziekenhuis niet binnen van de hoofddokter.  Een werknemer van het ziekenhuis verklaart: “De ziekenzaal ligt vol gewonden. Ze zijn getroffen door mortiergranaten. De meesten komen uit de wijk Kiringa.”

Het is zoals al die andere keren: de burgers zijn slachtoffer van het geweld. Ze worden beschoten, verkracht, hun huizen worden vernield,  hun transportmiddelen worden in beslag genomen en sommigen worden meegenomen om zware lasten zoals munitie, wapens en voedselvoorraden te dragen. Nochtans wordt de MONUSCO, boven alles, geacht de bevolking te beschermen.

Op 27 juni 2012 besliste de VN-veiligheidsraad  immers om haar mandaat in Congo te verlengen tot 30 juni 2013. In haar resolutie herbevestigt ze dat de bescherming van burgers voorrang heeft op al de andere opdrachten. Bij het aanwenden van de beschikbare capaciteiten en middelen moet de bescherming van de burgerbevolking op de eerste plaats komen. Ze moedigt de VN-troepen  aan om verder te gaan  met het toepassen van haar vernieuwende maatregelen ter bescherming van de burgerbevolking.