Zuid-Afrika: het jaar van het ANC

In eigen rangen ontdeed de partij zich eind 2011 alvast van de voorzitter van haar jongerenliga (ANCYL), de flamboyante Julius “Juju” Malema. Juju schuwt de controverse niet: hij sprak zich uit pro-Mugabe en Kadhaffi, heft racistische strijdliederen aan, schold een Brits journalist de huid vol en bepleitte de omverwerping van de regering in Botswana. Toch wist hij zich politiek steeds te handhaven –niet in het minst omdat hij op een grote aanhang bij vooral arme jongeren kan rekenen.

Met de voorzittersverkiezingen in zicht was president Jacob Zuma de jongerenleider echter liever kwijt dan rijk. In augustus moest hij voor de disciplinaire raad van zijn partij verschijnen. ‘Malema heeft de partij in diskrediet gebracht (het Botswana-incident), zaaide onenigheid binnen de partij (door te stellen dat Zuma  de Afrikaanse agenda uit het oog zou verloren zijn en hem de slechtste ANC-leider ooit te noemen) en zette aan tot racisme en politieke intolerantie’, oordeelde de raad. Enkel voor de laatste aantijging werd hij onschuldig bevonden. Malema werd voor vijf jaar uit de partij gezet. De ANCYL tekende beroep aan tegen de beslissing.

Problemen blijven

‘Malema is weg maar de problemen blijven bestaan’, reageerde het Zuid-Afrikaans Instituut voor Rassenrelaties (SAIRR) op de maatregel. Zelfs tegenstanders van Malema zijn het er over eens dat hij belangrijke beleidspunten –zoals armoede en ongelijkheid– opnieuw onder de nationale aandacht heeft gebracht. Na de politieke bevrijding van 1994 pleit hij voor een economische bevrijding via meer jobs, beter onderwijs en huisvesting en de nationalisering van de mijnen. ‘Voor de arme jeugd is Malema een voorbeeld’, zegt Lucy Holborn van het SAIRR. ‘Het feit dat hij ondanks zijn arme afkomst zo snel rijk is kunnen worden, zien zij niet als een contradictie, maar als een bron van inspiratie voor wat ze zelf willen.’

De uitdagingen waar de ANC-leiding voor staat, gaan verder dan Malema en zijn succes.  ‘Nationalisering moet er komen, maar niet onder het ANC’, vindt onderzoeker en activist Andile Mngxitama. ‘Ze slagen er nu al niet in om wat ze hebben te verdelen onder de mensen.’ Bij de tegenstanders van het huidige regime, zowel binnen als buiten de ANC, leeft het gevoel dat de partij te weinig heeft gedaan om het lot van de zwarten in Zuid-Afrika te verbeteren. ‘Het gaat strikt genomen zelfs niet om een budgettekort’, zegt Holborn. ‘Naast corruptie gaan middelen verloren door incompetentie. Nog te vaak worden postjes verdeeld onder strijdmakkers en niet op basis van competenties.’

Met de steun van de Koning Boudewijnstichting en Air France/KLM reisde MO* in december door Zuid-Afrika. Lees de reisblog van Annelies Van Erp en Jan Roobrouck op www.mo.be/wereldblog/mo-reportagereis.