Zuid-Afrikanen nemen recht in eigen handen

Bij gebrek aan een effectieve politiemacht nemen Zuid-Afrikanen vaak het recht in eigen hand. Activisten zeggen dat het aantal lynchpartijen van veronderstelde criminelen in het afgelopen jaar is toegenomen.

  • CC BY-NC-SA 2.0 Brandon Jones Khayelitsha is de meest gewelddadige regio van Zuid-Afrika. CC BY-NC-SA 2.0 Brandon Jones

Margaret Feke (niet haar echte naam) stapte niet zo lang geleden uit een taxi in Khayelitsha, een township in Kaapstad. Ze had pakket kleding bij zich voor haar zoon, die de volgende dag een traditionele initiatie tot man zou meemaken in Transkei. De kleding had Feke, die 11 euro per dag verdient als huishoudelijke hulp, 130 euro gekost. Dat bedrag had ze in het half jaar ervoor in termijnen betaald. De laatste termijn betaalde ze na ontvangst van haar kerstbonus in december.

Binnen enkele minuten nadat ze was uitgestapt uit de taxi, werd ze door een groep jongens aangevallen. Ze sloegen haar met stokken op haar armen, zodat ze het pakketje en haar handtas liet vallen. Vervolgens gingen de jongens er met de spullen vandoor.

“Het voelde alsof mijn hart stierf”, zegt de alleenstaande moeder van drie kinderen. “Ik heb zes maanden lang betaald voor die kleding. En mijn zoon zou de volgende dag vertrekken. Ik heb alleen maar zitten huilen.”

Een buurman adviseerde haar niet naar de politie te gaan, maar de gemeenschap in te schakelen om de daders te vinden. “Ze zijn nog diezelfde nacht gevonden. Een van de jongens droeg de initiatiejas van mijn zoon. Ze hebben de jongens meegenomen naar een veld en geslagen”, zegt ze.

Het veld waar Feke naar verwijst, wordt ook wel het Doodsveld genoemd in Khayelitsha, waar volksgerichten veel vaker voorkomen. Twee jaar geleden, in maart 2012, werden er drie mannen gedood die verdacht werden van een overval. Dit gebeurde via een zogenoemde halsbandmoord, een methode die dateert uit de apartheidsperiode. Bij een halsbandmoord worden autobanden gevuld met brandstof rond de nek en het bovenlijf van slachtoffers geplaatst en in brand gestoken.

De drievoudige moord werd bijgewoond door een menigte van zo’n duizend mensen, waarvan sommigen de executie met hun mobiele telefoon hadden vastgelegd. Dat materiaal circuleerde al snel op internet en schokte de rest van Zuid-Afrika.

Toename

Hoe schokkend ook, dit soort volksgerichten zijn niets nieuws in Zuid-Afrikaanse townships. Uit een studie uit 2009/2010, uitgevoerd door het Centre for the Study of Violence and Reconciliation, bleek dat in die periode gemiddeld twee van dit soort moorden per dag plaatsvonden in het land.

Khayelitsha, de meest gewelddadige regio van het land, heeft een relatief groot aandeel in dit soort moorden. Tussen april 2011 en juni 2012, werden minstens 78 mensen – gemiddeld 5 per maand – vermoord door woedende menigtes in Khayelitsha, blijkt uit statistieken van de Zuid-Afrikaanse politie (SAPS).

Solomon Makagale, woordvoerder van de politie, weigert te reageren op de moordpartijen in Khayelitsha. Activisten stellen echter dat ze er zeker van zijn dat het geweld in het afgelopen jaar is toegenomen. “De realiteit is dat er elke dag mensen worden geslagen door groepen burgerwachten. Mensen worden vermoord voor dezelfde dingen waar ze voor geslagen worden, zelfs voor kleine misdrijven als diefstal van een telefoon”, zegt Ian Hanson, een activist Ndifuna Ukwazi, een groep die verklaringen van bewoners verzamelt voor de Onderzoekscommissie Politietoezicht in Khayelisha.

De onafhankelijke commissie werd in 2011 in het leven geroepen door de premier van Westkaap, Helen Zille, nadat een groep burgerorganisaties een formele klacht had ingediend over de niet-functionerende, corruptie politie in Khayelitsha. De commissie komt in juni met haar bevindingen.

Voortdurende angst

Phumzile Tyulu, een voormalige inwoner van Khayelitsha en lid van Ndifuna Ukwazi, zegt dat eigenrichting een plaag is geworden in de township. “De mensen zijn hier arm, heel arm. Als je dan beroofd wordt van je telefoon, of die paar centen die je hebt, is dat zeer ernstig”, zegt hij.

Politie en justitie helpen niet, zegt hij. “Zelfs als de dader op heterdaad betrapt wordt, loopt hij een week later weer op straat. De mensen zien dat en zijn het zat. Het gevolg is dat het nu normaal is om een beroep te doen op de gemeenschap als je slachtoffer bent van een misdrijf, en niet op de politie.”

Een meerderheid van de ongeveer 500.000 inwoners van Khayelitsha leeft continu in angst. “Mensen staan in het algemeen niet achter het gebruik van geweld”, zegt Hanson. “Maar ze vechten terug op de enige manier die ze kennen.”

Ongeveer een kwart van de inwoners van Khayelitsha vindt dat volksgerichten effectiever zijn dan politie-interventie, blijkt uit een enquête in opdracht van de onderzoekscommissie. Feke is het daarmee eens. “Die jongens hebben bekend en ik heb alle kleding teruggekregen. Ook mijn handtas. De telefoon zat er nog in. Als ik naar de politie was gegaan, zou dat nooit gebeurd zijn. Nooit.”

Maar er zijn ook gevallen bekend van gezinnen die verwoest zijn door dit soort volksgerichten. “Het komt vaak voor dat per ongeluk de verkeerde persoon gepakt wordt”, zegt Tyulu. “En soms wordt er gelogen tegen de gemeenschap, omdat iemand ruzie heeft en de ander een hak wil zetten. De betrokkenen worden niet op een eerlijke manier gehoord. Het enige verhoor vindt plaats tijdens de afstraffing zelf; verdachten worden geslagen tot ze bekennen. Of ze nu schuldig zijn of niet.”

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.