Hijra’s, van de mythologie naar de zelfkant

Ergens in het Ernakulam-district in de Indiase deelstaat Kerala brengt de 21-jarige Bhoomiku rustig make-up aan op haar gezicht. Ze zit in een gedeelde kamer, in een grijs gebouw van vier verdiepingen. Bhoomiku kwam in maart 2019 aan in dit vluchthuis voor transgender vrouwen. Haar familie had haar uit huis gezet. Ze had rondgedwaald, op zoek naar opvang en een nieuwe kans in een samenleving die maar heel langzaam mensen zoals Bhoomiku begint te aanvaarden.

De Indiase cultuur heeft altijd hijra’s gekend: de term groepeert transvrouwen (mannen die zich vrouw voelen) en intersekse personen (mensen die geboren worden met zowel mannelijke als vrouwelijke fysieke geslachtskenmerken), en in het verleden ook eunuchen. Hijra’s zijn mensen die zich niet terugvinden in een duidelijk man- of vrouwbeeld, die make-up gebruiken en vrouwenkleding dragen.

Eeuwenlang hadden ze een plek in de Indiase maatschappij, maar dat veranderde met de Britse kolonisatie. Sindsdien zijn ze een van de meest gemarginaliseerde groepen in India. De Britten zagen in de hijra’s een bedreiging voor de moraal en dreven hen ondergronds, met een wet uit 1871 die hen bestempelde als criminelen. Maar vóór de kolonisatie, tijdens het Mogolrijk (16de tot 19de eeuw), speelden de hijra’s een belangrijke rol aan de koninklijke hoven, als verzorgers van de keizerskinderen, betrouwbare bewakers van de harems of gewaardeerde raadgevers.

De wet van 1871, die hen sociaal gedegradeerd had, werd herroepen in 1949. Maar de hijra’s zouden hun vroegere status niet herwinnen. Ze blijven vandaag gemarginaliseerd en uitgesloten en moeten vaak leven als bedelaar of prostituee.

Het Indiase Hooggerechtshof erkende in 2014 het derde gender, naast ‘man’ of ‘vrouw’. De centrale regering en de deelstaten kregen de aanbeveling om een systeem van sociale bijstand op te zetten en sensibiliseringscampagnes op te starten, om komaf te maken met het sociale stigma.

Er blijft nog een lange weg te gaan, maar deelstaat Kerala heeft al actie ondernomen. In het begrotingsjaar 2019-2020 voorzag Kerala een budget van vijftig miljoen roepie (ongeveer 567.000 euro) voor het Mazhavillu-project voor transvrouwen. Dat geld gaat naar opleiding, tewerkstelling, huisvesting en medische bijstand. Voor het daaropvolgende jaar werd hetzelfde bedrag voorzien, maar het budget daarvoor werd in februari 2020 opgesteld, vóór het uitbreken van de coronacrisis, en de fondsen werden bevroren.

Een van de projecten die nu stilliggen, is een restaurant waar transvrouwen opgeleid zouden worden om werk te vinden in de horeca. Bhoomiku was een van de eerste deelneemsters aan het programma en kreeg alvast een vaste baan in de keuken van het vluchthuis. ‘Ik heb geleerd om elke dag voor alle bewoners te koken en dat is geen kleine prestatie’, zegt ze trots. ‘Maar het restaurant zou een grote uitdaging zijn, met elke dag verschillende maaltijden op het menu en voor een groot publiek.’

Het vluchthuis in het Ernakulam-district biedt 25 transvrouwen drie maanden onderdak. Bhoomiku en drie anderen die in het huis werken kunnen langer blijven. Ze krijgen eten, huisvesting, juridische bijstand en begeleiding, en worden aangemoedigd om mee te doen aan opleidingsprogramma’s van de deelstaat.

Het Departement voor Sociale Rechtvaardigheid begon in 2018 met het vluchthuizenprogramma, na de goedkeuring van een transgenderbeleid voor de deelstaat. Het voorziet in de oprichting van vijf tehuizen, maar tot nu toe werden er slechts drie geopend. In de huidige situatie is het waarschijnlijk dat de opening van de resterende twee huizen nog uitgesteld wordt.

Dit artikel werd geschreven voor het winternummer van MO*magazine. Voor slechts 32 euro kan je hier een jaarabonnement nemen! Je kan ook proMO* worden voor slechts 4 euro per maand. Je krijgt dan ook ons magazine toegestuurd en je steunt daarmee ons journalistiek project. Opgelet: Knack-abonnees ontvangen MO* automatisch bij hun pakket.