Boko Haram draait om centen, véél centen' (Elnathan John)

Elnathan John woont in Abuja (Nigeria), is jurist van opleiding en voltijds schrijver. Hij publiceerde eerder in Per Contra, ZAM Magazine, Evergreen Review, Sentinel Nigeria en Chimurenga’s The Chronicle. Hij blogt en schrijft politieke satire. In 2013 stond hij op de shortlist voor de Caine Prize For African Writing. Zijn eerste boek wordt in 2015 uitgegeven bij de Nigeriaanse uitgeverij Cassava Republic. MO* kon hem nu reeds interviewen en vroeg door over Boko Haram.

Jouw boek gaat over een jongeman die in Noord-Nigeria naar een madrassa, een koranschool, gaat en zo in contact komt met Boko Haram.

Elnathan John: Ik heb Boko Haram niet met naam en toenaam willen vermelden, omdat ik de directe link niet wilde maken en vragen wou vermijden in de trant van: “Is dit boek wel historisch accuraat?”. Volgens mij dient fictie een eigen doel.

Waarover gaat jouw boek dan?

Elnathan John: De werktitel is A star without a name, een verwijzing naar de Perzische dichter en mysticus Rumi. Mijn hoofdpersonage zwerft rond op zoek naar houvast. Zijn verhaal speelt in Sokoto, Noord-Nigeria. Hij wordt op jonge leeftijd naar een Koranschool gestuurd, zijn vader is dood en hij raakt op de dool. En dan komt hij in contact met een salafistische strekking van de islam.

Met Boko Haram?

Elnathan John: Zoiets, hoewel ik Boko Haram dus niet expliciet vermeld. Binnen het salafisme zijn er trouwens verschillende strekkingen, de ene al extremer dan de andere. Islamitische geleerden zijn het bijvoorbeeld oneens of een jihad in feite wenselijk is en zoja, wat jihad dan wel inhoudt. Een aantal voormalige leraars van de latere Boko Haram-leiders hebben zich trouwens gekant tegen een gewelddadige interpretatie van zo’n godsdienstoorlog.

Mogen we spreken van één Boko Haram?

Elnathan John: Boko Haram is uiteengevallen in verschillende groepen, al was het maar uit noodzaak. Wie een guerrilla wil winnen, moet zich opsplitsen in cellen zodat de organisatie overeind blijft als een of meerdere cellen opgedoekt worden.

Het is begonnen met een groep?

Het gebruik van geweld tegen leden van Boko Haram heeft een grote rol gespeeld

Elnathan John: Zeker en vast. Ook al moet gezegd dat de ideologie van Boko Haram al langer leefde in het islamitische noorden van Nigeria. Sinds mijn kindertijd werd er al van leer getrokken tegen het Westerse onderwijs, tegen het secularisme dat men beschouwde als een aanval op de islam. Dit soort preken bestaan al zolang er politieke islam is in Nigeria. De vraag is waarom Boko Haram plots militant geworden is.

Waarom?

Elnathan John: Een mix van factoren. Economische achterstelling speelt zeker mee, maar dat is lang niet de enige reden. Ook politiek en het gebruik van geweld tegen leden van Boko Haram heeft een grote rol gespeeld. Mohammed Yusuf predikte al jaren voor een groot gevolg, maar hij is pas militant geworden nadat zijn gevolg hardhandig werd aangepakt door de politie.

Wat is er gebeurd?

Elnathan John: In 2009 was er een wet uitgevaardigd die motorhelmen verplicht maakte. Yusufs volgelingen wilden geen motorhelm dragen en toen ze op zekere dag terugkwamen van een begrafenis, zijn ze tegengehouden door de politie. Onze ordediensten zijn nogal hardhandig, maar met zijn volgelingen valt echt niet te sollen. Ze waren met velen en bovendien gewapend. Het kwam tot een treffen en een zestiental zijn toen omgekomen. Daarop heeft Mohammed Yusuf een brief geschreven aan de autoriteiten. Hij gaf ze veertig dagen om in dialoog te gaan en wellicht ook compensaties te beloven. Zoniet, zou hij wraak nemen.

En dat voorval heeft geleid tot een Jihad?!

Elnathan John: Zo simpel ligt het nu ook weer niet. Boko Haram predikte al veel langer de jihad en eerlijk gezegd waren er nog moslimgeleerden van die strekking. Eén van Nigeria’s meest populaire geleerden, Sheik Abubakar Gumi, zei altijd: “Laat Christenen de macht niet grijpen in Nigeria, want dan zullen zij moslims onderdrukken”. Eén van Gumi’s bekendste citaten luidde dat “politiek belangrijker is dan gebed”. Je kan dus beter ijveren voor een islamitische president dan braafjes gebedjes te prevelen.

Betekent Boko Haram op lange termijn een gevaar voor heel Nigeria?

Boko Haram, koppen de kranten, en daarmee is de kous af

Elnathan John: Voorlopig beperkt het zich tot enkele noordoostelijke staten en de rest van Nigeria is niet vatbaar voor hun boodschap. Helaas heb je geen groot draagvlak nodig om een guerrilla te voeren. Zelfs met vijftig mensen kan je een land lam leggen.

We zitten hier vlakbij een supermarkt waar onlangs een bomaanslag werd gepleegd. Boko Haram, schreven de kranten.

Elnathan John: Niemand weet echt wat daar gebeurd is. Persoonlijk denk ik niet dat Boko Haram die aanslag gepleegd heeft. In Nigeria zijn er veel mensen met geld en wapens die ooit aan de macht waren en nu alle redenen hebben om geweld te plegen. Men wil iemand uit de weg te ruimen. Men wil bewijsmateriaal verwijderen. In Borno pleegt Boko Haram geregeld gewapende overvallen, maar evengoed worden er banken overvallen door ordinaire dievenbendes. Geen betere manier om vandaag bewijsmateriaal te doen verdwijnen dan de boel op te blazen. Boko Haram, koppen de kranten, en daarmee is de kous af.

Wie spint garen bij Boko Haram?

Elnathan John: Veel mensen. Onze president heeft zonet een lening vastgekregen van één miljard USD om te vechten tegen Boko Haram. Straks zijn het verkiezingen en dat geld kan hij goed gebruiken. Boko Haram draait ook om centen, véél centen. Militairen krijgen extra premies wanneer ze in het noorden gaan vechten, politici en bedrijven krijgen bijkomende fondsen voor veiligheid. Als er in Nigeria één overheidspost is waarover niemand vragen durft stellen is het wel uitgaven voor veiligheid.

Staat dat allemaal in je boek? Ik dacht dat het niet over Boko Haram ging…

Elnathan John: (lacht). Neen, niet echt. In mijn boek beschrijf ik vooral hoe een jongeman uit Sokoto door het leven laveert. Hoe hij opgroeit, interesse krijgt in meisjes en worstelkampen. Hoe hij voor het eerst naar de hoeren gaat. Hoe hij worstelt met de vraag wat je hoort te doen als vrome moslim en wat niet. Ofschoon hij zelf niet bij Boko Haram gaat, maar wel zijn vriend, wordt hij toch ook opgepakt door de Joint Task Force, de legereenheid die Boko Haram moet bestrijden en zelf evenveel burgerslachtoffers maakt als de terreurgroep. Mijn hoofdpersonage zal uiteindelijk in de gevangenis belanden, gefolterd worden en dat allemaal terwijl zijn familie geen flauw idee heeft van wat er gaande is.

Hoe eindigt jouw verhaal?

Elnathan John: Dat ga ik nu echt niet verklappen. Daarvoor moet je het boek kopen!

In het winternummer van MO*magazine kan je een grote reportage over Nigeria lezen. Je kan dit winternummer gratis krijgen als je een abonnement bestelt voor slechts 20 euro. Stuur vandaag nog een e-mail naar promotie@mo.be of bel 02/536 19 77.